Një Kinë
.JPG)
Një Kinë është një frazë që përshkruan marrëdhënien ndërmjet Republikës Popullore të Kinës (PRC), e bazuar në Kinën kontinentale, dhe Republikës së Kinës (ROC), e bazuar në Zonën e Tajvanit. "Një Kinë" pohon se ekziston vetëm një komb kinez de jure, pavarësisht ndarjes de facto mes dy qeverive rivale pas Luftës Civile Kineze. Ky term mund të i referohet, në rend alfabetik, njërit prej këtyre kuptimeve:
- Politika e "Një Kine" i referohet një politike të Shteteve të Bashkuara të Amerikës të pasigurisë strategjike në lidhje me Tajvanin.[1] Në një komunikatë të përbashkët të vitit 1972 me PRC, Shtetet e Bashkuara "pranojnë se të gjithë kinezët në të dyja anët e ngushticës së Tajvanit mbajnë se ekziston vetëm një Kinë dhe se Tajvani është një pjesë e Kinës" dhe "nuk sfidojnë këtë qëndrim." Ajo riafirmon interesin e SHBA-ve për një zgjidhje paqësore të çështjes së Tajvanit. Shtetet e Bashkuara kanë marrëdhënie formale me PRC-në, e njohin atë si qeverinë e vetme ligjore të Kinës, dhe njëkohësisht ruajnë marrëdhënie joformale me Tajvanin, pa marrë një pozicion zyrtar mbi sovranitetin e Tajvanit. SHBA "pranojnë" por nuk "miratojnë" qëndrimin e PRC-së mbi Tajvanin dhe kanë konsideruar statusin politik të Tajvanit si "të pasqaruar".[2]
- Në nivel ndërkombëtar, kjo mund të i referohet qëndrimit të shumë shteteve të tjera. Për shembull, Komunikata e Përbashkët e Australisë me PRC-në në vitin 1972 e ka njohur Qeverinë e PRC-së si qeverinë e vetme ligjore të Kinës dhe ka pranuar qëndrimin e PRC-së se Tajvani është një provincë e PRC-së, por "as nuk mbështet dhe as nuk kundërshton qëndrimin e PRC-së" për këtë çështje. Ndërsa disa shtete, si Britania e Madhe, Kanadaja, Australia dhe Japonia, si SHBA, pranojnë por nuk e njohin pretendimin e PRC-së, komunikatat e disa shteteve të tjera, përfshirë Izraelin, Panamanë dhe Gambinë, bien dakord me interpretimin e PRC-së.[3]
- Parimi i "Një Kine" është pozita që mbahet nga Republika Popullore e Kinës (PRC) dhe Partia Komuniste Kineze (CCP), që thotë se ekziston vetëm një shtet sovran me emrin Kinë, ku PRC shërben si qeveria legjitime e vetme e asaj Kine, dhe Tajvani është një pjesë e pazgjidhshme e Kinës. Ky parim është kundër idesë që ekzistojnë dy shtete që mbajnë emrin "Kina", Republikës Popullore të Kinës (PRC) dhe Republikës së Kinës (ROC); si dhe kundër idesë që Kina dhe Tajvani formojnë dy shtete të veçanta. "Një Kinë" me interpretimet përkatëse i referohet interpretimit të Konsensit të vitit 1992, të shprehur nga partia politike qeverisëse e atëhershme e ROC-së, Kuomintangu (KMT), që të dyja PRC dhe ROC kishin rënë dakord se ekziston një "Kinë", por nuk binin dakord se kush e përfaqëson atë, PRC apo ROC.[4]
- Ky interpretim i Konsensit të vitit 1992 nuk është pranuar nga PRC. Partia Demokratike Progresive (DPP), partia tjetër kryesore e politikës së ROC-së, nuk ka pranuar asnjëherë ekzistencën e "konsensit 1992" dhe gjithashtu ka refuzuar çdo pretendim që të dy anët e ngushticës së Tajvanit janë "një Kinë". Lee Teng-hui, Presidenti i ROC-së nga KMT në atë kohë, tha se nuk ishte arritur asnjë konsensus në vitin 1992 dhe pretendimet e kundërta ishin "budallallëk", dhe se ky term ishte "diçka që ish-ministri i Këshillit të Çështjeve të Kontinentit, Su Chi, e shpiku për të qetësuar KMT-në në vitet 2000", të cilën Su e pranoi në vitin 2006.[5]
- Para ndryshimeve kushtetuese të vitit 1991 dhe demokratizimit të Tajvanit, qeveria e Republikës së Kinës (ROC) e dominuar nga KMT e konsideronte vetë ROC-në si qeverinë e vetme legjitime të "Kinës", që kontestonte sovranitetin mbi territorët e saj të përcaktuar kushtetues, duke përfshirë kufijtë e ish-dinastisë së fundit Qing të Kinës kontinentale, Tibetit, Mongolisë së Jashtme, Tannu Uriankhai dhe Badakhshan etj., dhe gjithashtu e emërtonte Partinë Komuniste Kineze si "një grup rebel".[6]
Pas fitores së Partisë Komuniste Kineze (CCP) ndaj Kuomintangut (KMT) në Luftën Civile Kineze dhe pas tërheqjes së ROC-së në Tajvan, CCP krijoi PRC-në në Kinën kontinentale, ndërsa ROC udhëhoqi Tajvanin dhe disa ishuj të tjerë. Gjatë kësaj periudhe, të dyja qeveritë vazhduan të kërkonin legjitimitet si qeveri e të gjithë Kinës. Fillimisht, njohja ndërkombëtare e dy qeverive ishte e ndarë, por shumica e shteteve filluan të njihnin PRC-në mbi ROC-në në vitet '70, duke përfshirë Shtetet e Bashkuara në vitin 1979. Gjuha e politikës "Një Kinë" të Shteteve të Bashkuara ka lindur për herë të parë në komunikatën e saj të përbashkët të vitit 1972 me PRC-në.
Gjatë presidencës së Lee Teng-hui në vitet 1990, u miratuan nenet shtesë të Kushtetutës së Republikës së Kinës që e transformuan Tajvanin nga një shtet me një parti në një demokraci, dhe kufizuan të drejtat civile dhe politike për qytetarët në "zonën e lirë" (zona nën kontrollin de facto të saj, përfshirë ishujt e Tajvanit, Penghu, Kinmen, Matsu dhe disa ishuj të vegjël), por nuk ndryshuan gjuhën lidhur me pretendimet territoriale ose territorin kombëtar. Më pas, qëndrimet mbi parimin "Një Kinë" në ROC janë ndarë kryesisht sipas linjave partiake: Partitë e koalicionit Pan-Blue (përfshirë Kuomintangun) mbajnë "Një Kinë me interpretime përkatëse", ndërsa partitë e koalicionit Pan-Green (përfshirë Partinë Demokratike Progresive) e refuzojnë atë. Ndërkohë, PRC ka mbajtur parimin e saj "Një Kinë".[7]
Shiko edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ "What is America's policy of "strategic ambiguity" over Taiwan?". The Economist. ISSN 0013-0613. Marrë më 2024-12-12.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "U.S.-Taiwan Relationship: Overview of Policy Issues" (PDF). Congressional research service (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 11 dhjetor 2016. Marrë më 12 dhjetor 2024.
{{cite journal}}: Mirëmbajtja CS1: BOT: Gjendja e adresës origjinale është e panjohur (lidhja) - ^ Drun, Jessica (2017-12-28). "One China, Multiple Interpretations". ccpwatch (në anglisht). Marrë më 2024-12-12.
- ^ "The One-China Principle and the Taiwan Issue". www.china.org.cn. Marrë më 2024-12-12.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "No such thing as the '1992 consensus': Lee Teng-hui - Taipei Times". www.taipeitimes.com. 2015-05-03. Marrë më 2024-12-12.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Taiwan in Time: The 'communist rebellion' finally ends - Taipei Times". web.archive.org. 2021-10-22. Arkivuar nga origjinali më 22 tetor 2021. Marrë më 2024-12-12.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: BOT: Gjendja e adresës origjinale është e panjohur (lidhja) - ^ Tiezzi, Shannon. "Xi Urges Vigilance Against Taiwan Independence". thediplomat.com (në anglishte amerikane). Marrë më 2024-12-12.