Shihni burimin për Pirenejtë Atlantikë

{{Infobox settlement|name=Pirenejtë-Atlantikë|native_name=Pirenèus Atlantics  ([[Gjuha ocitane|Ocitanisht]])<br />
Pirinio Atlantiarrak ([[Gjuha baske|Baskisht]])|native_name_lang=fr<!-- ISO 639-2 code e.g. "fr" for French. If more than one, use {{lang}} instead -->|type=[[Departamentet e Francës|Department i Francës]]|image_alt=|image_skyline=Saint-Pée-sur-Nivelle (lac), 4.jpg|image_caption=[[Liqeni i Saint-Pée-sur-Nivelle]]|image_flag=Drapeau proposé pour les Pyrenees-atlantiques.svg|flag_alt=|image_shield=Arms of the French Department of the Pyrénées Atlantiques.svg|shield_alt=|nickname=64, P-A|motto=|image_map=Pyrénées-Atlantiques-Position.svg|map_alt=|map_caption=Vendndodhja e Pirenejve-Atlantikë në Francë|pushpin_map=|pushpin_label_position=|pushpin_map_alt=|pushpin_map_caption=|coordinates={{coord|43|15|N|0|50|E|region:FR_type:adm2nd_scale:2000000|display=inline,title}}|coor_pinpoint=|coordinates_footnotes=|subdivision_type=[[List of sovereign states|Shtet]]|subdivision_name=[[Franca]]|subdivision_type1=[[Rajonet e Francës|Rajon]]|subdivision_name1=[[Akuitania e Re]]|established_title=|established_date=|founder=|seat_type=[[Prefekturat e Francës|Prefektura]]|seat=[[Pau]]|parts_type=Nënprefekturat|parts_style=para|p1=[[Bajona|Bajonë]]<br>[[Oloron-Sainte-Marie|Auloron-Shën Mëri]]|government_footnotes=|leader_party=MoDem|leader_title=President i Këshillit të Departamentit|leader_name=Jean-Jacques Lasserre|unit_pref=Metric<!-- or US or UK -->|area_total_km2=7645|area_note=|elevation_footnotes=|elevation_m=|elevation_min_m=|elevation_max_m=|population_total={{France metadata Wikidata|population_total}}|population_as_of={{France metadata Wikidata|population_as_of}}|population_footnotes={{France metadata Wikidata|population_footnotes2}}|population_rank=[[List of French departments by population|36th]]|population_density_km2=auto|population_demonym=|population_note=|blank_name_sec1=Numri i departamentit|blank_info_sec1=64|blank_name_sec2=Qarqet|blank_info_sec2=3|blank1_name_sec2=Kantonet|blank1_info_sec2=27|blank2_name_sec2=Komunat|blank2_info_sec2=546|timezone1=[[Central European Time|CET]]|utc_offset1=+1|timezone1_DST=[[Central European Summer Time|CEST]]|utc_offset1_DST=+2|postal_code_type=|postal_code=64|area_code_type=|area_code=|iso_code=|website=|footnotes={{note|area|1}} French Land Register data, which exclude estuaries and lakes, ponds and glaciers larger than 1 km<sup>2</sup>|official_name=}}

<templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles>

'''Pyrenees-Atlantiques''' ( {{IPA-fr|piʁene atlɑ̃tik|-|LL-Q150 (fra)-GrandCelinien-Pyrénées-Atlantiques.wav}}; [[Gaskon|Ocitanisht]] [[Gaskon]] : ''Pirenèus Atlantics'' ; [[Gjuha baske|Baskisht]]: {{Lang|eu|Pirinio Atlantikoak}} ) është një [[Departamentet e Francës|departament]] në cepin jugperëndimor të [[Franca|Francës]] dhe në [[Rajonet e Francës|rajonin]] e [[Akuitania e Re|Akuitanisë së Re]] . I emërtuar sipas vargmalit malor të [[Pirenetë|Pirenejve]] dhe [[Oqeani Atlantik|Oqeanit Atlantik]], ai mbulon Vendin Bask Francez dhe Bearnën. Prefektura e tij është [[Pau]] . Në vitin 2019, ai kishte një popullsi prej 682,621.<ref name="pop2019">[https://www.insee.fr/fr/statistiques/fichier/6011060/dep64.pdf Populations légales 2019: 64 Pyrénées-Atlantiques], INSEE</ref>

== Historia ==
I quajtur fillimisht '''Basses-Pyrénées''', është një nga 83 [[Departamentet e Francës|departamentet e para të Francës të]] krijuara gjatë [[Revolucioni francez|Revolucionit Francez]], më 4 mars 1790. Ai u krijua nga pjesë që i përkisnin ish-provincës më të madhe të Guyenne dhe Gaskonisë, si dhe Béarn - Navarrës (ende, të paktën nominalisht, Mbretëria e Navarrës), që do të thotë provincat baske të Navarrës së Poshtme, Laburdit, [[Bayonne|Bajonës]] (të shkëputura disa vite më parë nga Laburdi) dhe Sulës, si dhe Béarnit .<ref>The history of the region, under the ''[[Ancien Régime]]'', can be found in the articles about those individual regions.</ref>
[[Skeda:Béarn - Pays Basque dans les Pyrénées-Atlantiques.svg|majtas|parapamje| Vendi Bask Francez (ana perëndimore) dhe Béarn (ana lindore)]]
Dizajni administrativ i vitit 1790 solli fundin e institucioneve dhe ligjeve vendase . Të gjithë përfaqësuesit e pronave baske nga Laburdi kundërshtuan haptazi strukturën e re administrative pasi ajo shtypte institucionet dhe ligjet e tyre. Përfaqësuesit e Navarrës së Poshtme refuzuan të votonin në Paris me arsyetimin se nuk ishin pjesë e Mbretërisë së Francës; ata të Sulës votuan kundër. Vëllezërit Garat, që përfaqësonin Laburdin, votuan përfundimisht po, duke menduar se kjo do t'u jepte atyre një zë në vendimet e ardhshme politike.

Më 10 tetor 1969, Pirenejtë e Poshtëm u riemërtua Pirenejtë-Atlantikë.

=== Qytetet kryesore ===
Komuna më e populluar është Pau, prefektura. Që nga viti 2019, ka 11 komuna me më shumë se 10,000 banorë:<ref name="pop2019"/>
{| class="wikitable"
!Komuna
! Popullsia (2019)
|-
| [[Pau]]
| style="text-align: center;" | 75627
|-
| [[Bayonne|Bajonë]]
| style="text-align: center;" | 51,894
|-
| Anglet
| style="text-align: center;" | 39719
|-
| [[Biarritz]]
| style="text-align: center;" | 25787
|-
| [[Hendaye]]
| style="text-align: center;" | 16,967
|-
| Saint-Jean-de-Luz
| style="text-align: center;" | 14,196
|-
| Lons
| style="text-align: center;" | 13707
|-
| Billère
| style="text-align: center;" | 12793
|-
| [[Oloron-Sainte-Marie|Auloron-Shën Mëri]]
| style="text-align: center;" | 10,594
|-
| Urrugne
| style="text-align: center;" | 10,418
|-
| [[Orthez]]
| style="text-align: center;" | 10,369
|}

== Demografia ==
Zhvillimi i popullsisë që nga viti 1801:{{Historical populations|13=1801|14=355,573|15=1811|16=383,502|17=1821|18=399,474|19=1831|20=428,401|21=1841|22=451,683|23=1851|24=446,997|25=1861|26=436,628|27=1872|28=426,700|29=1881|30=434,366|31=1891|32=425,033|33=1901|34=426,347|35=1911|36=433,318|37=1921|38=402,981|39=1931|40=422,719|41=1936|42=413,411|43=1946|44=415,797|45=1954|46=420,019|47=1962|48=466,038|49=1968|50=508,734|51=1975|52=534,748|53=1982|54=555,696|55=1990|56=578,516|57=1999|58=600,018|59=2006|60=636,845|61=2011|62=656,608|63=2016|64=673,986}}

=== Zonat urbane ===
Pirenejtë-Atlantikë, një departament kufitar, ka kultivuar një sërë lidhjesh ekonomike dhe kulturore me Spanjën.

Ekzistojnë dy përqendrime urbane në lindje dhe perëndim të departamentit: Pau, i cili ka 145,000 banorë dhe 344,000 punëtorë në zonën vendore; dhe Bajonë-Anglet-Biarritz e cila ka 166,400 banorë dhe 235,000 punëtorë në zonën lokale.

=== Turizmi ===
Departamenti është i njohur për industrinë turistike:<gallery>
Skeda:Château de Pau 01.JPG|[[Château de Pau|Kështjella e Paut]]
Skeda:Villa belza.jpg|Villa Belza në [[Biarritz]]
Skeda:Ossau sur Lac.jpg|[[Lac Gentau|Liqeni Gentau]]
Skeda:Gave Aspe Oloron-Sainte-Marie.jpg|[[Oloron-Sainte-Marie|Auloron-Shën Mëri]]
Skeda:Ainhoa, Pyrénées-Atlantiques.jpg|[[Ainhoa, Pyrénées-Atlantiques|Anjoa]]
</gallery>

== Kultura ==
Pjesët e departamentit që ishin pjesë e Gyjenës dhe Gaskonisë, si dhe Béarnit, kanë një kulturë të ndikuar shumë nga baskët, por qartësisht identitete të ndryshme.

Si varianti bearnez i Gaskonit ashtu edhe [[gjuha baske]] janë vendase në rajon në rrethet e tyre përkatëse. Gaskoni nga ana tjetër është një dialekt i [[Gjuha oksitane|ocitanishtes]], dikur gjuha kryesore e Francës jugore. Është më e lidhur me [[Gjuha katalane|katalanishten]] sesa me [[Gjuha frënge|frëngjishten]] . Baskishtja është një [[Gjuha e izoluar|gjuhë e izoluar]], që nuk lidhet me ndonjë gjuhë të njohur. Sot, [[Gjuha frënge|frëngjishtja]], gjuha e vetme zyrtare e Republikës Franceze, është gjuha amtare mbizotëruese dhe flitet pothuajse nga të gjithë banorët.

Pirenejtë-Atlantikë është gjithashtu shtëpia e një numri skuadrash sportive profesionale, duke përfshirë klubet e futbollit të unionit të rugbit Aviron Bayonnais, Biarritz Olympique dhe Section Paloise ; klubi i [[basketbolli]]t Élan Béarnais Pau-Orthez ; dhe [[Futbolli|shoqata e klubit të futbollit]] Pau FC .

Çmimi i Madh i Paut, një garë automobilistike e mbajtur për herë të parë në 1901, ka pritur Kampionatin Botëror të Makinave Turistike, Formulën Britanike Tre, Serinë e Formula 3 Euro dhe Kampionatin Evropian të Formulës 3 të FIA-s .

== Politika ==
Pirenejtë-Atlantikë është një bastion i Lëvizjes Demokratike Centriste (MoDem). Themeluesi dhe presidenti i saj, François Bayrou, ka shërbyer si kryebashkiak i Paut që nga viti 2014 .

== Heraldika ==
[[Stema|Stema e]] Pirenejve-Atlantikë kombinon ato të katër provincave tradicionale:

# Navarra e Poshtme
# Béarni
# Laburdi
# Sula

[[Kategoria:Articles with short description]]
[[Kategoria:Short description is different from Wikidata]]
[[Kategoria:Pages using infobox settlement with bad settlement type]]
[[Kategoria:Departamentet e Akuitania e Re]]
[[Kategoria:Vetitë CS1: Burime në frëngjisht (fr)]]
[[Kategoria:Koordinatat në Wikidata]]
[[Kategoria:Faqe me përkthime të pashqyrtuara]]