Shihni burimin për Qytetërimi minoan

'''Qytetërimi Minoan''' ishte një [[Qytetërimi i Egjeut|qytetërim Egje]] i [[Epoka e bronzit|epokës së bronzit]] në ishullin e [[Kreta|Kretës]] dhe ishujt e tjerë të [[Ishujt e Egjeut|Egjeut]], fillimet më të hershme të të cilit datojnë në rr. 3500 p.e.s., me qytetërimin kompleks urban që fillon rreth vitit 2000 p.e.s., dhe më pas ka rënë nga rr. 1450 p.e.s. derisa përfundoi rreth vitit 1100 pes, gjatë [[Epoka e errëta greke|epokës së hershme të errët greke]],<ref name=":5">This chronology of Minoan Crete is (with minor simplifications) the [http://www.minoancrete.com/chron.htm one used by Andonis Vasilakis] in his book on Minoan Crete (see references), but other chronologies will vary, sometimes quite considerably (EM periods especially). Sets of different dates from other authors are set out at [[Minoan chronology]]. The adjustments made were: Source: "Early Minoan III, Middle Minoan IA 2300–1900{{nbsp}}BCE", "Middle Minoan IIB, IIIA 1750–1650{{nbsp}}BCE" – in both cases the run-together periods have been split equally.</ref> pjesë e një shembjeje më të gjerë të epokës së bronzit rreth Mesdheut. Ai përfaqëson qytetërimin e parë të përparuar në Evropë, duke lënë pas një numër kompleksesh ndërtimesh masive, [[Arti minoan|art të sofistikuar]] dhe sisteme shkrimi. Ekonomia e saj përfitoi nga një rrjet tregtie rreth pjesës më të madhe të [[Mesdheu]]t.

Qytetërimi u rizbulua në fillim të shekullit të 20-të përmes punës së arkeologut britanik Sir [[Arthur Evans]]. Emri "Minoan" rrjedh nga mbreti mitik [[Minosi]] dhe u krijua nga Evans, i cili e identifikoi vendin në [[Knossos]] me labirintin e [[Minotauri]]t. Qytetërimi Minoan është përshkruar si më i hershmi i këtij lloji në Evropë,<ref>{{cite web|url=http://ancient-greece.org/history/minoan.html|title=History of Minoan Crete|first=Thomas|last=Sakoulas|language=en}}</ref> dhe historiani [[Will Durant]] i quajti Minoanët "lidhja e parë në zinxhirin evropian".<ref>{{cite encyclopedia|year=1939|title=The Life of Greece|encyclopedia=The Story of Civilization|publisher=Simon & Schuster|location=New York|url=https://books.google.com/books?id=17sEhzZ-MokC&pg=PA21|last=Durant|first=Will|author-link=Will Durant|volume=II|page=21|language=en|isbn=9781451647587}}</ref>

Minoanët ndërtuan pallate të mëdha komplekse deri në katër kate, me sisteme hidraulike të përpunuara dhe të zbukuruara me afreske. Pallati më i madh Minoan është ai i [[Knossos]], i ndjekur nga ai i [[Phaistos]]. Funksioni i pallateve, si shumica e aspekteve të qeverisjes dhe fesë minoane, mbetet i paqartë. Periudha minoane pa një tregti të gjerë nga Kreta me vendbanimet e Egjeut dhe Mesdheut, veçanërisht ato në Lindjen e Afërt. Nëpërmjet tregtarëve dhe artistëve, ndikimi kulturor Minoan arriti përtej Kretës deri në [[Cyclades]], [[Mbretëria e Vjetër e Egjiptit|Mbretërinë e Vjetër të Egjiptit]], [[Qiproja|Qipron]] bakërmbajtëse, [[Kanaan]]in dhe bregdetin [[Levantine]] dhe [[Anadoll]]. Disa nga artet më të mira Minoan u ruajtën në qytetin e [[Akrotiri (qytet parahistorik|Akrotirit]] në ishullin e [[Santorini]]t; Akrotiri ishte shkatërruar efektivisht nga shpërthimi Minoan.

Minoanët kryesisht shkruanin në shkrimin [[Linear A (shkrim)|Linear A]] dhe gjithashtu në [[Hieroglifet kretan|hieroglifë kretan]], duke koduar një gjuhë të emërtuar hipotetikisht [[Gjuha minoane|minoanisht]]. Arsyet për rënien e ngadaltë të qytetërimit Minoan, duke filluar rreth vitit 1550 p.e.s., janë të paqarta; teoritë përfshijnë pushtimet mikene nga Greqia kontinentale dhe shpërthimin e madh vullkanik të Santorinit.

==Referime==
<references/>

{{Greqia - Artikuj të lidhur}}

[[Kategoria:Qytetërimi Minoan| ]]
[[Kategoria:Kreta parahistorike]]
[[Kategoria:Historia e Kretës]]