Shihni burimin për Republika gjysmë presidenciale

{{Short description|System of government in which a president exists alongside a prime minister and a cabinet}}
{{distinguish|Sistemi gjysmë-parlamentar|Sistemi presidencial}}
{{Systems of government}}
Një '''republikë gjysmë-presidenciale''', ose '''republikë e dyfishtë ekzekutive''', është një [[Republika|republikë]] në të cilën një [[president]] ekziston së bashku me një [[Kryeministri|kryeministër]] dhe një [[Kabineti (qeveria)|kabinet]], ku dy të fundit janë përgjegjës ndaj legjislativit të [[Shteti|shtetit]]. Ai ndryshon nga një [[Republika Kuvendore|republikë parlamentare]] në atë që ka një [[Kreu i Shtetit|kryetar shteti të zgjedhur nga]] populli; dhe nga [[sistemi presidencial]] në atë që [[Kabineti (qeveria)|kabineti]], megjithëse emërohet nga presidenti, është përgjegjës para [[Legjislatura|legjislativit]], i cili mund ta detyrojë kabinetin të japë dorëheqjen përmes një [[Mocioni i mosbesimit|mocioni mosbesimi]].<ref name="Duverger19802">{{Cite journal |last=Duverger |year=1980 |title=A New Political System Model: Semi-Presidential Government |journal=[[European Journal of Political Research]] |type=quarterly |language=en |volume=8 |issue=2 |pages=165–187 |doi=10.1111/j.1475-6765.1980.tb00569.x |quote=The concept of a semi-presidential form of government, as used here, is defined only by the content of the constitution. A political regime is considered as semi-presidential if the constitution which established it, combines three elements: (1) the president of the republic is elected by universal suffrage, (2) he possesses quite considerable powers; (3) he has opposite him, however, a prime minister and ministers who possess executive and governmental power and can stay in office only if the parliament does not show its opposition to them. |doi-access=free}}</ref><ref name="Veser19972">{{Cite journal |last=Veser |first=Ernst |author-link=:de:Ernst Veser |year=1997 |title=Semi-Presidentialism-Duverger's concept: A New Political System Model |url=http://www.rchss.sinica.edu.tw/app/ebook/journal/11-01-1999/11_1_2.pdf |journal=Journal for Humanities and Social Sciences |language=en |volume=11 |issue=1 |pages=39–60 |access-date=21 gusht 2016 |archive-date=8 shkurt 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170208014114/http://www.rchss.sinica.edu.tw/app/ebook/journal/11-01-1999/11_1_2.pdf |url-status=dead }}</ref><ref name="DuvergerRevisited2">{{Cite journal |last=Bahro |first=Horst |last2=Bayerlein |first2=Bernhard H. |last3=Veser |first3=Ernst |author-link3=:de:Ernst Veser |date=tetor 1998 |title=Duverger's concept: Semi-presidential government revisited |url=https://archive.org/details/sim_european-journal-of-political-research_1998-10_34_2/page/201 |journal=[[European Journal of Political Research]] |type=quarterly |language=en |volume=34 |issue=2 |pages=201–224 |doi=10.1111/1475-6765.00405 |quote=The conventional analysis of government in democratic countries by political science and constitutional law starts from the traditional types of presidentialism and parliamentarism. There is, however, a general consensus that governments in the various countries work quite differently. This is why some authors have inserted distinctive features into their analytical approaches, at the same time maintaining the general dichotomy. Maurice Duverger, trying to explain the French Fifth Republic, found that this dichotomy was not adequate for this purpose. He therefore resorted to the concept of 'semi-presidential government': The characteristics of the concept are (Duverger 1974: 122, 1978: 28, 1980: 166):<br>1. the president of the republic is elected by universal suffrage,<br />2. he possesses quite considerable powers and<br />3. he has opposite him a prime minister who possesses executive and governmental powers and can stay in office only if parliament does not express its opposition to him.}}</ref>

Ndërsa [[Republika e Vajmarit|Republika e Weimarit]] (1919-1933) dhe [[Finlanda]] (nga 1919 deri në 2000) ilustronin sistemet e hershme gjysmë-presidenciale, termi "gjysmë-presidencial" u prezantua për herë të parë në 1959 në një artikull nga gazetari [[Hubert Beuve-Méry]], <ref>''Le Monde'', 8 January 1959.</ref> dhe popullarizuar nga një vepër e vitit 1978 e shkruar nga shkencëtari politik [[Maurice Duverger]], <ref name="Duverger19782">{{Cite book |last=Duverger |first=Maurice |title=Échec au roi |publisher=A. Michel |year=1978 |isbn=9782226005809 |location=Paris |language=en |author-link=Maurice Duverger}}</ref> që të dy synonin të përshkruanin [[Republika e Pestë Franceze|Republikën e Pestë Franceze]] (themeluar në 1958). <ref name="Duverger19803">{{Cite journal |last=Duverger |year=1980 |title=A New Political System Model: Semi-Presidential Government |journal=[[European Journal of Political Research]] |type=quarterly |language=en |volume=8 |issue=2 |pages=165–187 |doi=10.1111/j.1475-6765.1980.tb00569.x |quote=The concept of a semi-presidential form of government, as used here, is defined only by the content of the constitution. A political regime is considered as semi-presidential if the constitution which established it, combines three elements: (1) the president of the republic is elected by universal suffrage, (2) he possesses quite considerable powers; (3) he has opposite him, however, a prime minister and ministers who possess executive and governmental power and can stay in office only if the parliament does not show its opposition to them. |doi-access=free}}</ref><ref name="Veser19973">{{Cite journal |last=Veser |first=Ernst |author-link=:de:Ernst Veser |year=1997 |title=Semi-Presidentialism-Duverger's concept: A New Political System Model |url=http://www.rchss.sinica.edu.tw/app/ebook/journal/11-01-1999/11_1_2.pdf |journal=Journal for Humanities and Social Sciences |language=en |volume=11 |issue=1 |pages=39–60 |access-date=21 gusht 2016 |archive-date=8 shkurt 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170208014114/http://www.rchss.sinica.edu.tw/app/ebook/journal/11-01-1999/11_1_2.pdf |url-status=dead }}</ref><ref name="DuvergerRevisited3">{{Cite journal |last=Bahro |first=Horst |last2=Bayerlein |first2=Bernhard H. |last3=Veser |first3=Ernst |author-link3=:de:Ernst Veser |date=tetor 1998 |title=Duverger's concept: Semi-presidential government revisited |url=https://archive.org/details/sim_european-journal-of-political-research_1998-10_34_2/page/201 |journal=[[European Journal of Political Research]] |type=quarterly |language=en |volume=34 |issue=2 |pages=201–224 |doi=10.1111/1475-6765.00405 |quote=The conventional analysis of government in democratic countries by political science and constitutional law starts from the traditional types of presidentialism and parliamentarism. There is, however, a general consensus that governments in the various countries work quite differently. This is why some authors have inserted distinctive features into their analytical approaches, at the same time maintaining the general dichotomy. Maurice Duverger, trying to explain the French Fifth Republic, found that this dichotomy was not adequate for this purpose. He therefore resorted to the concept of 'semi-presidential government': The characteristics of the concept are (Duverger 1974: 122, 1978: 28, 1980: 166):<br>1. the president of the republic is elected by universal suffrage,<br />2. he possesses quite considerable powers and<br />3. he has opposite him a prime minister who possesses executive and governmental powers and can stay in office only if parliament does not express its opposition to him.}}</ref>

== Përkufizimi ==
Përkufizimi origjinal i Maurice Duverger për gjysmë-presidencializmin thoshte se presidenti duhej të zgjidhej, të kishte pushtet të konsiderueshëm dhe të shërbente për një mandat të caktuar. <ref name="Elgie20132">{{Cite journal |last=Elgie |first=Robert |date=2 janar 2013 |title=Presidentialism, Parliamentarism and Semi-Presidentialism: Bringing Parties Back In |url=http://doras.dcu.ie/20746/1/G_and_O_Samuels_and_Shugart_DORAS.pdf |journal=Government and Opposition |language=en |volume=46 |issue=3 |pages=392–409 |doi=10.1111/j.1477-7053.2011.01345.x}}</ref> Përkufizimet moderne thjesht deklarojnë se kreu i shtetit duhet të zgjidhet dhe se një kryeministër i veçantë që varet nga besimi i parlamentit duhet të udhëheqë ekzekutivin. <ref name="Elgie20132" />

== Nëntipet ==
Ekzistojnë dy nëntipe të dallueshme të gjysmë-presidencializmit: krye-presidencializmi dhe president-parlamentarizmi.

Sipas sistemit '''kryeministër-presidencial''', kryeministri dhe kabineti janë ekskluzivisht përgjegjës para parlamentit. Presidenti mund të zgjedhë kryeministrin dhe kabinetin, por vetëm parlamenti mund t'i miratojë dhe t'i largojë nga detyra me ''votë mosbesimi''. Ky sistem është shumë më afër parlamentarizmit të pastër. Ky nëntip përdoret në: [[Burkina Faso]], [[Kepi i Gjelbër|Cape Verde]], <ref name="Neto20102">{{Cite journal |last=Neto |first=Octávio Amorim |last2=Lobo |first2=Marina Costa |year=2010 |title=Between Constitutional Diffusion and Local Politics: Semi-Presidentialism in Portuguese-Speaking Countries |url=https://papers.ssrn.com/sol3/Delivery.cfm/SSRN_ID1666842_code1512429.pdf |journal=APSA 2010 Annual Meeting Paper |language=en |ssrn=1644026 |access-date=18 gusht 2017}}</ref> [[Timori Lindor|Timorin Lindor]], <ref name="Neto20102" /> <ref name="Beuman20162">{{Cite book |last=Beuman |first=Lydia M. |url=https://books.google.com/books?id=8GCFCwAAQBAJ |title=Political Institutions in East Timor: Semi-Presidentialism and Democratisation |publisher=[[Routledge]] |year=2016 |isbn=978-1317362128 |location=Abingdon, Oxon |language=en |lccn=2015036590 |oclc=983148216 |access-date=18 gusht 2017 |via=Google Books}}</ref> [[Franca|Francë]], [[Lituania|Lituani]], [[Madagaskari|Madagaskar]], [[Mali]], [[Mongolia|Mongoli]], [[Nigeri|Niger]], [[Gjeorgjia|Gjeorgji]] (2013–2018), [[Polonia|Poloni]] ( ''de facto'', megjithatë, sipas [[Kushtetuta e Polonisë|Kushtetutës]], Polonia është një [[Republika Kuvendore|republikë parlamentare]] ),<ref>{{Cite web |title=Poland 1997 (rev. 2009) |url=https://www.constituteproject.org/constitution/Poland_2009?lang=en |access-date=9 tetor 2021 |website=www.constituteproject.org |language=en}}</ref><ref name="CIA-20212">{{Cite web |date=22 shtator 2021 |title=Poland - The World Factbook |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/poland/#government |access-date=8 tetor 2021 |language=en}}</ref> [[Portugalia]], [[Rumania]], [[Sao Tome dhe Principe|São Tomé dhe Principe]], <ref name="Neto20102" /> [[Sri Lanka]], [[Turqia|Turqi]] ( ''de facto'' midis 2014–2018, deri në [[Referendumi kushtetues turk 2017|ndryshimin kushtetues]] të kaloni qeverinë në [[Sistemi presidencial|presidenciale]] nga [[Sistemi kuvendor|parlamentare]] ) dhe [[Ukraina|Ukrainën]] (që nga viti 2014; më parë, midis 2006 dhe 2010).  <ref name="Shugart20052">{{Cite journal |last=Shugart |first=Matthew Søberg |author-link=Matthew Søberg Shugart |date=dhjetor 2005 |title=Semi-Presidential Systems: Dual Executive And Mixed Authority Patterns |url=https://link.springer.com/content/pdf/10.1057%2Fpalgrave.fp.8200087.pdf |department=[[Graduate School of International Relations and Pacific Studies]], [[University of California, San Diego]] |journal=French Politics |language=en |volume=3 |issue=3 |pages=323–351 |doi=10.1057/palgrave.fp.8200087 |issn=1476-3427 |oclc=6895745903 |access-date=12 tetor 2017 |doi-access=free}}</ref>

Sipas sistemit '''president-parlamentar''', kryeministri dhe kabineti janë dyfish përgjegjës para presidentit dhe parlamentit. Presidenti zgjedh kryeministrin dhe kabinetin, por duhet të ketë mbështetjen e shumicës parlamentare për zgjedhjen e tij. Për të hequr një kryeministër, ose të gjithë kabinetin, nga pushteti, presidenti ose mund t'i shkarkojë ata, ose parlamenti mund t'i largojë me një ''votë mosbesimi'' . Kjo formë e gjysmë-presidencializmit është shumë më afër presidencializmit të pastër. Përdoret në: [[Guinea Bisau|Guinea-Bissau]], <ref name="Neto20103">{{Cite journal |last=Neto |first=Octávio Amorim |last2=Lobo |first2=Marina Costa |year=2010 |title=Between Constitutional Diffusion and Local Politics: Semi-Presidentialism in Portuguese-Speaking Countries |url=https://papers.ssrn.com/sol3/Delivery.cfm/SSRN_ID1666842_code1512429.pdf |journal=APSA 2010 Annual Meeting Paper |language=en |ssrn=1644026 |access-date=18 gusht 2017}}</ref> [[Mozambiku|Mozambik]], [[Rusia|Rusi]] dhe [[Republika e Kinës|Tajvan]] . Ai u përdor gjithashtu në Ukrainë (së pari midis 1996 dhe 2005; më pas nga 2010 në 2014), Gjeorgji (nga 2004 deri në 2013), Koreja e Jugut nën republikën e [[Republika e Katërt e Koresë|Katërt]] dhe [[Republika e pestë e Koresë|të Pestë]], dhe në [[Gjermania|Gjermani]] gjatë [[Republika e Vajmarit|Republikës së Vajmarit]].<ref name="Shugart20053">{{Cite journal |last=Shugart |first=Matthew Søberg |author-link=Matthew Søberg Shugart |date=dhjetor 2005 |title=Semi-Presidential Systems: Dual Executive And Mixed Authority Patterns |url=https://link.springer.com/content/pdf/10.1057%2Fpalgrave.fp.8200087.pdf |department=[[Graduate School of International Relations and Pacific Studies]], [[University of California, San Diego]] |journal=French Politics |language=en |volume=3 |issue=3 |pages=323–351 |doi=10.1057/palgrave.fp.8200087 |issn=1476-3427 |oclc=6895745903 |access-date=12 tetor 2017 |doi-access=free}}</ref>

== Bashkëjetesa ==
Në një sistem gjysmë-presidencial, presidenti dhe kryeministri ndonjëherë mund të jenë nga parti të ndryshme politike. Ky quhet " [[Bashkëjetesa (qeveria)|bashkëjetesa]] ", një term i cili e ka origjinën në Francë pasi situata u krijua për herë të parë në vitet 1980. Bashkëjetesa mund të krijojë ose një sistem efektiv [[Ndarja e pushteteve|kontrollesh dhe balancash]], ose një periudhë gurësh të ashpër dhe të tensionuar, në varësi të qëndrimeve të dy liderëve, ideologjive të tyre/partive të tyre dhe kërkesave të mbështetësve të tyre. <ref name="JVPoulard19902">{{Cite journal |last=Poulard |first=Jean V. |author-link=<!-- Jean V. Poulard --> |name-list-style=vanc |date=verë 1990 |title=The French Double Executive and the Experience of Cohabitation |url=http://www.psqonline.org/article.cfm?IDArticle=12601 |format=PDF |journal=[[Political Science Quarterly]] |type=quarterly |language=en |volume=105 |issue=2 |pages=243–267 |doi=10.2307/2151025 |issn=0032-3195 |jstor=2151025 |oclc=4951242513 |url-access=subscription |access-date=7 tetor 2017 |doi-access=free |jstor-access=free}}</ref>

== Ndarja e pushteteve ==
Shpërndarja e pushtetit midis presidentit dhe kryeministrit mund të ndryshojë shumë midis vendeve.

Në [[Franca|Francë]], për shembull, në rastin e bashkëjetesës, presidenti mbikëqyr [[Politika e jashtme|politikën e jashtme]] dhe [[Politika ushtarake|politikën e mbrojtjes]] (këto quhen përgjithësisht ''les prérogatives présidentielles'', prerogativa presidenciale) dhe kryeministri është përgjegjës për [[Politika e brendshme|politikën e brendshme]] dhe [[Politika ekonomike|politikën ekonomike]].<ref>See article 5, title II, of the [[French Constitution of 1958]]. Jean Massot, [http://www.conseil-constitutionnel.fr/conseil-constitutionnel/francais/documentation-publications/dossiers-thematiques/2008-cinquantenaire-la-constitution-en-20-questions/la-constitution-en-20-questions-question-n-6.17355.html Quelle place la Constitution de 1958 accorde-t-elle au Président de la République?], [[Constitutional Council of France]] website (in French).</ref> Në këtë rast, ndarja e përgjegjësive ndërmjet [[Kryeministri|kryeministrit]] dhe [[president|presidentit]] nuk është shprehur shprehimisht në kushtetutë, por ka evoluar si një [[Konventa kushtetuese (zakone politike)|konventë politike]] bazuar në parimin kushtetues që kryeministri emërohet (me miratimin e mëvonshëm të shumicës parlamentare. ) dhe shkarkohet nga presidenti. <ref name="Larousse2">Le Petit Larousse 2013 p. 880</ref> Nga ana tjetër, sa herë që presidenti dhe kryeministri përfaqësojnë të njëjtën parti politike, e cila drejton kabinetin, ata tentojnë të ushtrojnë kontroll ''de facto'' mbi të gjitha fushat e politikës nëpërmjet kryeministrit. Megjithatë, i takon presidentit të vendosë se sa autonomi i mbetet kryeministrit të përmendur.

Në shumicën e rasteve, bashkëjetesa rezulton nga një sistem në të cilin dy drejtuesit nuk zgjidhen në të njëjtën kohë ose për të njëjtin mandat. Për shembull, në vitin 1981, Franca zgjodhi një president [[Partia Socialiste (Francë)|socialist]] dhe legjislaturë, gjë që dha një kryeministër socialist. Por ndërsa mandati i presidentit ishte për shtatë vjet, [[Asambleja Kombëtare e Francës|Asambleja Kombëtare]] shërbeu vetëm për pesë vjet. Kur, në [[Zgjedhjet legjislative franceze 1986|zgjedhjet legjislative të vitit 1986]], populli francez zgjodhi një asamble të qendrës së djathtë, presidenti socialist [[François Mitterrand]] u detyrua të bashkëjetonte me kryeministrin e krahut të djathtë [[Zhak Shirak]].<ref name="JVPoulard19903">{{Cite journal |last=Poulard |first=Jean V. |author-link=<!-- Jean V. Poulard --> |name-list-style=vanc |date=verë 1990 |title=The French Double Executive and the Experience of Cohabitation |url=http://www.psqonline.org/article.cfm?IDArticle=12601 |format=PDF |journal=[[Political Science Quarterly]] |type=quarterly |language=en |volume=105 |issue=2 |pages=243–267 |doi=10.2307/2151025 |issn=0032-3195 |jstor=2151025 |oclc=4951242513 |url-access=subscription |access-date=7 tetor 2017 |doi-access=free |jstor-access=free}}</ref>

Megjithatë, në vitin 2000, ndryshimet në [[Kushtetuta e Francës|kushtetutën franceze]] reduktuan kohëzgjatjen e mandatit të presidentit francez në pesë vjet. Kjo ka ulur ndjeshëm shanset për të ndodhur bashkëjetesë, pasi zgjedhjet parlamentare dhe presidenciale tani mund të zhvillohen brenda një periudhe më të shkurtër nga njëra-tjetra.

== Avantazhet dhe disavantazhet ==
Përfshirja e elementeve si nga republikat presidenciale ashtu edhe ato parlamentare mund të sjellë disa elementë të favorshëm; megjithatë, ajo krijon gjithashtu disavantazhe, shpesh të lidhura me konfuzionin e krijuar nga modelet e përziera të autoriteteve. <ref>{{Cite book |last=Barrington |first=Lowell |url=https://books.google.com/books?id=yLLuWYL8gTsC&pg=PA169 |title=Comparative Politics: Structures and Choices |date=1 janar 2012 |publisher=Cengage Learning |isbn=978-1111341930 |language=en |via=Google Books}}</ref><ref name="Barrington20092">{{Cite book |last=Barrington |first=Lowell |url=https://books.google.com/books?id=yLLuWYL8gTsC&pg=PA169 |title=Comparative Politics: Structures and Choices |last2=Bosia |first2=Michael J. |last3=Bruhn |first3=Kathleen |last4=Giaimo |first4=Susan |last5=McHenry, Jr. |first5=Dean E. |publisher=[[Cengage Learning|Wadsworth Cengage Learning]] |year=2012 |isbn=9781111341930 |edition=2nd |location=Boston, MA |pages=169–170 |language=en |lccn=2011942386 |access-date=9 shtator 2017 |via=[[Google Books]]}}</ref>

'''Avantazhet'''

* Parlamenti ka aftësinë të largojë një kryeministër jopopullor, duke ruajtur kështu stabilitetin gjatë gjithë [[Mandati (politik)|mandatit të caktuar]] të presidentit.
* Në shumicën e sistemeve gjysmë-presidenciale, segmente të rëndësishme të burokracisë i hiqen presidentit, duke krijuar kontrolle dhe ekuilibra shtesë ku drejtimi i qeverisë së përditshme dhe çështjet e saj janë të ndara nga kreu i shtetit, dhe si të tilla, çështjet priren të shikohen sipas meritave të tyre, me zbaticat dhe rrjedhat e tyre dhe jo domosdoshmërisht të lidhura me atë se kush është kreu i shtetit.
* Të kesh një kryetar të veçantë qeverie, i cili duhet të marrë besimin e parlamentit, shihet si më shumë në harmoni me zhvillimin politik dhe ekonomik të vendit. Për shkak se kreu i qeverisë zgjidhet nga parlamenti, ka pak potencial që të ndodhë ngërç politik, pasi parlamenti ka fuqinë të largojë kreun e qeverisë nëse është e nevojshme.

'''Disavantazhet'''

* Sistemi ofron [[Ndarja e pushteteve|mbulesë]] për presidentin, pasi politikat jopopullore mund t'i fajësohen kryeministrit, i cili drejton operacionet e përditshme të qeverisë.
* Ajo krijon një ndjenjë konfuzioni ndaj [[Llogaridhënia|llogaridhënies]], pasi nuk ka një kuptim relativisht të qartë se kush është përgjegjës për sukseset dhe dështimet e politikave.
* Krijon konfuzion dhe joefikasitet në [[Legjislatura|procesin legjislativ]], pasi kapaciteti i [[Vota e mosbesimit|votëbesimit]] bën që kryeministri t'i përgjigjet parlamentit.

== Republikat me sistem qeverisjeje gjysmë-presidenciale ==
''Shkrimet kursive'' tregojnë shtetet me njohje të kufizuar.

=== Sistemet kryeministrore ===
Presidenti ka autoritetin të zgjedhë kryeministrin dhe kabinetin, por vetëm parlamenti mund t'i largojë ata nga detyra me një ''votë mosbesimi'' . Megjithatë, edhe pse presidenti nuk ka fuqinë për të shkarkuar drejtpërdrejt kryeministrin ose kabinetin, ata mund të shpërndajnë parlamentin. 
{{colbegin|colwidth=290px}}
* {{flag|Burkina Faso}}
* {{flag|Cape Verde}}
* {{flag|Democratic Republic of the Congo}}
* {{flag|East Timor}}

* {{flag|Franca}}
* {{flag|Haiti}}
* {{flag|Lithuania}}
* {{flag|Madagascar}}
* {{flag|Mongolia}}
* {{flag|Niger}}
* {{flag|Polonia}} ([[de facto]]; [[de jure]] një [[Republika Kuvendore|Republik Parlamentare]])
* {{flag|Portugal}}
* {{flag|Romania}}
* {{flag|São Tomé and Príncipe}}
* {{flag|Serbia}} ([[de facto]]; [[de jure]] një [[Republika Kuvendore|Republik Parlamentare]]).
* {{flag|Sri Lanka}}
* {{flag|Ukraine}}

{{colend}}

=== Sistemet president-parlamentare ===
Presidenti zgjedh kryeministrin pa [[Vota e besimit|votëbesim]] nga parlamenti. Për të hequr një kryeministër, ose të gjithë kabinetin, nga pushteti, presidenti ose mund t'i shkarkojë ata, ose parlamenti mund t'i largojë me një ''votë mosbesimi.'' Presidenti ka gjithashtu autoritetin për të shpërndarë parlamentin.
{{colbegin|colwidth=290px}}
* {{flag|Azerbaijan}}
*{{flag|Bangladesh}}
* {{flag|Republic of the Congo}}
* {{flag|East Timor}}
* {{flag|Guinea-Bissau}}
* {{flag|Kazakhstan}}
* {{flag|Mauritania}}
* {{flag|Mozambique}}
* {{flag|Namibia}}
* {{flag|Palestine}}
* {{flag|Russia}}
* {{ROC-TW}} ([[Constitution of the Republic of China|Nominalisht]] një republikë parlamentare; sistemi gjysmë-presidencial bazohet në nene të përkohshme shtesë){{efn|The [[Constitution of the Republic of China]] specified that the [[National Assembly (Republic of China)|National Assembly]] indirectly elected the [[President of the Republic of China|President of the Republic]], which is the ceremonial figurehead of the state. Executive power rested with the [[Premier of the Republic of China|President of the Executive Yuan]], who is nominated and appointed by the president, with the consent of the [[Legislative Yuan]]. The [[Additional Articles of the Constitution of the Republic of China|additional articles]] made the President directly elected by the citizens of the [[Free area of the Republic of China|free area]] and replaced Legislative Yuan confirmation for Premieral appointments with a conventional [[vote of no confidence]], superseding the ordinary constitutional provisions. A [[sunset clause]] in the additional articles will terminate them in the event of a hypothetical resumption of ROC rule in Mainland China.}}
{{colend}}

=== Ish republikat gjysmë presidenciale ===
{{colbegin|colwidth=290px}}
*{{flag|Armenia|1990}} (1991–1998, 2013–2018)<ref>[[One-party state|One-party]] [[Parliamentary system|parliamentary republic]] as a [[Armenian Soviet Socialist Republic|Soviet member-state]] in 1990-1991, and after independence it was a semi-presidential republic in 1991-1998, a [[presidential republic]] in 1998-2013, a semi-presidential republic in 2013-2018 and has been a [[parliamentary republic]] since 2018.</ref>
*{{flag|Croatia}} (1990–2000)
*{{flag|Cuba}} (1940–1976)
*{{flag|Finland}} (1919–2000)
*{{flag|Georgia}} (2004–2018)
*{{flag|Germany|1919}} (1919–1933)<ref>Known as the [[Weimar Republic]].</ref>
*{{flag|Greece|1970}} (1973–1974)<ref>The [[Greek Constitution of 1973]], enacted in the waning days of the [[Greek Junta]], provided for a powerful directly-elected president and for a government dependent on Parliamentary confidence. Neither of these provisions were implemented, as the regime collapsed eight month's after the Constitution's promulgation.</ref>
*{{flag|Kenya}} (2007–2013){{efn|Parliamentary Republic with an executive presidency and a separate Prime Minister (i.e. Votes of no confidence entailed the removal of the President).}}
*{{flag|Kyrgyzstan}} (1993–2021)<ref>[[One-party state|One-party]] [[parliamentary republic]] as a [[Kirghiz Soviet Socialist Republic|Soviet member-state]] in 1936-1990, a [[presidential republic]] in 1990-1993, a semi-presidential republic in 1993-2010 and a [[de facto]] semi-presidential republic; [[de jure]] a [[parliamentary republic]] in 2010-2021.</ref>
*{{flag|Mali}} (1991-2023)
*{{flag|Moldova}} (1990–2001)
*{{flag|Pakistan}} (1985–1997, 2003-2010)
*{{flag|Philippines|1936}} (1978–1986)<ref>Known as the [[Fourth Philippine Republic]].</ref>
*{{flag|Russian SFSR}} (1991)<ref>[[One-party state|One-party]] [[parliamentary republic]] as a [[Russian Socialist Federative Soviet Republic|Soviet member-state]] in 1918-1991 and semi-presidential republic in 1991</ref>
*{{flag|Soviet Union}} (1990–1991)<ref>A [[parliamentary system]] in which the [[General Secretary of the Communist Party of the Soviet Union|leader]] of the [[Communist Party of the Soviet Union|state-sponsored party]] was [[Article 6 of the Soviet Constitution|supreme]] in 1918-1990 and a semi-presidential republic in 1990-1991.</ref>  
*{{flag|South Korea|1984}} (1972–1988)<ref>All South Korean constitutions since 1963 provided for a strong executive Presidency; in addition, the formally-authoritarian [[Yushin Constitution]] of the [[Fourth Republic of Korea|Fourth 
Republic]] established a presidential power to dissolve the [[National Assembly of South Korea|National Assembly]], nominally counterbalanced by a binding vote of no confidence. Both of these provisions were retained during the [[Fifth Republic of Korea|Fifth Republic]] but repealed upon the transition to democracy and the establishment of the [[Sixth Republic of Korea|Sixth Republic]]</ref>
*{{flag|Tunisia}} (2014–2022)
*{{flag|Ukraine|1992}} (1991–1995)<ref>An interim constitution passed in 1995 removed the President's ability to dissolve the [[Verkhovna Rada]] and the Rada's ability to dismiss the government by a vote of no confidence. Both of these provisions were restored upon the passage of a permanent constitution in 1996.</ref>
{{colend}}

== Shiko më shumë ==

* [[Lista e vendeve sipas sistemit të qeverisjes]]
* [[Sistemi kuvendor|Sistemi parlamentar]]
* [[Sistemi presidencial]]
* [[Sistemi gjysmëparlamentar]]

== Referime ==
=== Referime ===
{{notelist|40em}}

===Citations===
{{reflist|30em}}

=== Referime ===
{{refbegin|40em}}
* {{Cite journal |last1=Bahro |first1=Horst |last2=Bayerlein |first2=Bernhard H. |last3=Veser |first3=Ernst |title=Duverger's concept: Semi–presidential government revisited |url=https://archive.org/details/sim_european-journal-of-political-research_1998-10_34_2/page/201 |journal=[[European Journal of Political Research]] |type=quarterly |language=en |volume=34 |issue=2 |pages=201–224 |doi=10.1111/1475-6765.00405 |date=tetor 1998 |s2cid=153349701}}
* {{cite book |last=Beuman |first=Lydia M. |year=2016 |title=Political Institutions in East Timor: Semi-Presidentialism and Democratisation |url=https://books.google.com/books?id=8GCFCwAAQBAJ |location=Abingdon, Oxon |language=en |publisher=[[Routledge]] |isbn=978-1317362128 |lccn=2015036590 |via=Google Books }}
* {{Cite journal |last=Canas |first=Vitalino |author-link=Vitalino Canas |date=2004 |url=http://www.zaoerv.de/64_2004/64_2004_1_a_95_124.pdf |title=The Semi-Presidential System |journal=Zeitschrift für ausländisches öffentliches Recht und Völkerrecht |language=en |volume=64 |issue=1 |pages=95–124 }}
* {{Cite book |last=Duverger |first=Maurice |author-link=Maurice Duverger |title=''Échec au roi'' |publisher=A. Michel |location=Paris |language=en |year=1978 |isbn=9782226005809}}
* {{Cite journal |last=Duverger |first=Maurice |author-link=Maurice Duverger |title=A New Political System Model: Semi-Presidential Government |journal=[[European Journal of Political Research]] |type=quarterly |language=en |volume=8 |issue=2 |pages=165–187 |doi=10.1111/j.1475-6765.1980.tb00569.x |date=qershor 1980}}
* [[Robert Elgie (academic)|Elgie, Robert]] (2011). ''Semi-Presidentialism: Sub-Types And Democratic Performance''. ''Comparative Politics''. (Oxford Scholarship Online Politics), Oxford University Press {{ISBN|9780199585984}}
* {{Cite journal |last=Frye |first=Timothy |date=tetor 1997 |url=http://www.columbia.edu/~tmf2/A%20Politics%20of%20Institutional%20Choice.pdf |title=A Politics of Institutional Choice: Post-Communist Presidencies |journal=[[Comparative Political Studies]] |language=en |volume=30 |issue=5 |pages=523–552 |doi=10.1177/0010414097030005001 |s2cid=18049875 }}
* {{Cite book |last=Goetz |first=Klaus H. |year=2006 |url=https://archive.org/details/developmentsineu0000unse/page/368 |title=Developments in European politics |work=Power at the Centre: The Organization of Democratic Systems |editor-last1=Heywood |editor-first1=Paul |editor-last2=Jones |editor-first2=Erik |editor-last3=Rhodes |editor-first3=Martin |editor-last4=Sedelmeier |first4=Ulrich |publisher=[[Palgrave Macmillan]] |location=Basingstoke England New York |pages=[https://archive.org/details/developmentsineu0000unse/page/368 368] |language=en |isbn=9780230000414 }}
* {{Cite book |last=Lijphart |first=Arend |author-link=Arend Lijphart |title=Parliamentary versus presidential government |publisher=Oxford University Press |location=Oxford New York |language=en |year=1992 |isbn=9780198780441}}
* {{Cite journal |last=Nousiainen |first=Jaakko |author-link=Jaakko Nousiainen |date=qershor 2001 |title=From Semi-presidentialism to Parliamentary Government: Political and Constitutional Developments in Finland |url=https://archive.org/details/sim_scandinavian-political-studies_2001-06_24_2/page/95 |journal=[[Scandinavian Political Studies]] |type=quarterly |language=en |volume=24 |issue=2 |pages=95–109 |doi=10.1111/1467-9477.00048 |issn=0080-6757 |oclc=715091099}}
* {{Cite journal |last1=Passarelli |first1=Gianluca |title=The government in two semi-presidential systems: France and Portugal in a comparative perspective |journal=French Politics |language=en |date=dhjetor 2010 |volume=8 |issue=4 |pages=402–428 |doi=10.1057/fp.2010.21 |s2cid=55204235 |url=http://paperroom.ipsa.org/papers/paper_595.pdf |issn=1476-3427 |oclc=300271555 |access-date=6 dhjetor 2023 |archive-date=2 tetor 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181002153513/http://paperroom.ipsa.org/papers/paper_595.pdf |url-status=dead }}
* {{Cite book |last=Rhodes |first=R. A. W. |author-link=R. A. W. Rhodes |contribution=From Prime Ministerial power to core executive |editor-last1=Rhodes |editor-first1=R. A. W. |editor-last2=Dunleavy |editor-first2=Patrick |editor-link1=R. A. W. Rhodes |editor-link2=Patrick Dunleavy |title=''Prime minister, cabinet, and core executive'' |pages=11–37 |language=en |publisher=St. Martin's Press |location=New York |year=1995 |isbn=9780333555286}}
* {{Cite journal |last=Roper |first=Steven D. |title=Are All Semipresidential Regimes the Same? A Comparison of Premier-Presidential Regimes |url=https://www.researchgate.net/publication/271784045 |url-access=registration |journal=Comparative Politics |language=en |volume=34 |issue=3 |pages=253–272 |doi=10.2307/4146953 |jstor=4146953 |date=prill 2002 }}
* {{Cite book |last=Sartori |first=Giovanni |author-link=Giovanni Sartori |title=Comparative constitutional engineering: an inquiry into structures, incentives, and outcomes |publisher=New York University Press |location=Washington Square, New York |language=en |edition=2nd |year=1997 |isbn=9780333675090}}
* {{Cite journal |last=Shoesmith |first=Dennis |date= mars–prill 2003 |title=Timor-Leste: Divided Leadership in a Semi-Presidential System |journal=[[Asian Survey]] |type=bimonthly |language=en |volume=43 |issue=2 |pages=231–252 |issn=0004-4687 |oclc=905451085 |doi=10.1525/as.2003.43.2.231 |url=http://espace.cdu.edu.au/view/cdu:1248 |access-date=6 dhjetor 2023 |archive-date=14 prill 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210414231057/http://espace.cdu.edu.au/view/cdu:1248 |url-status=dead }}
* {{cite journal |last=Shugart |first=Matthew Søberg |author-link=Matthew Søberg Shugart |date=shtator 2005 |title=Semi-Presidential Systems: Dual Executive and Mixed Authority Patterns |url=http://dss.ucsd.edu/~mshugart/semi-presidentialism.pdf |url-status=dead |department=[[Graduate School of International Relations and Pacific Studies]] |language=en |location=United States |publisher=[[University of California, San Diego]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20080819200307/http://dss.ucsd.edu/~mshugart/semi-presidentialism.pdf |archive-date=19 gusht 2008 }}
* {{Cite journal |last=Shugart |first=Matthew Søberg |author-link=Matthew Søberg Shugart |date=dhjetor 2005 |title=Semi-Presidential Systems: Dual Executive And Mixed Authority Patterns |url=https://link.springer.com/content/pdf/10.1057%2Fpalgrave.fp.8200087.pdf |department=[[Graduate School of International Relations and Pacific Studies]], [[University of California, San Diego]] |journal=French Politics |language=en |volume=3 |issue=3 |pages=323–351 |issn=1476-3427 |oclc=6895745903 |doi=10.1057/palgrave.fp.8200087 |doi-access=free }}
* {{Cite book |last1=Shugart |first1=Matthew Søberg |last2=Carey |first2=John M. |author-link1=Matthew Søberg Shugart |author-link2=<!-- John M. Carey --> |title=Presidents and assemblies: constitutional design and electoral dynamics |url=https://archive.org/details/presidentsassemb0000shug |publisher=Cambridge University Press |location=Cambridge England New York |language=en |year=1992 |isbn=9780521429900}}
* {{Cite journal |last1=Veser |first1=Ernst |title=Semi-Presidentialism-Duverger's concept: A New Political System Model |journal=Journal for Humanities and Social Sciences |language=en |volume=11 |issue=1 |pages=39–60 |date=1997 |url=http://www.rchss.sinica.edu.tw/app/ebook/journal/11-01-1999/11_1_2.pdf |access-date=6 dhjetor 2023 |archive-date=8 shkurt 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170208014114/http://www.rchss.sinica.edu.tw/app/ebook/journal/11-01-1999/11_1_2.pdf |url-status=dead }}
{{refend}}

== Linqe të jashtme ==
* [http://www.undp.org/governance/docs/Parl-Pub-govern.htm Governing Systems and Executive-Legislative Relations. (Presidential, Parliamentary and Hybrid Systems)], United Nations Development Programme (n.d.). {{Webarchive |url=https://web.archive.org/web/20100210183450/http://www.undp.org/governance/docs/Parl-Pub-govern.htm |date=10 February 2010 }}
* {{Cite web |author=J. Kristiadi |url=http://old.thejakartapost.com/Outlook/pol06b.asp |title=Indonesia Outlook 2007: Toward strong, democratic governance |archive-url=https://web.archive.org/web/20080421223256/http://old.thejakartapost.com/Outlook/pol06b.asp |archive-date=21 prill 2008 |work=[[The Jakarta Post]] |publisher=PT Bina Media Tenggara |language=en |date=22 prill 2008}}
* [http://www.semipresidentialism.com/ The Semi-Presidential One], blog of [[Robert Elgie (academic)|Robert Elgie]]
* [http://www.presidential-power.net/ Presidential Power] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200513054551/https://presidential-power.net/ |date=13 maj 2020 }} blog with posts written by several political scientists, including Robert Elgie.

{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Semi-Presidential System}}
[[Kategoria:Kryetarë]]
[[Kategoria:Sisteme politike]]