Shihni burimin për Rrokada

{{col-begin|width=auto; float:right; clear:right}}
{{col-break}}
{{Chess diagram small
|
|
|rd|  |xo|  |kd|  |xo|rd
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|rl|  |oo|  |kl|  |oo|rl
| Pozicionet fillestare të mbretërve dhe torrave. Mbretërit mund të rrokadojnë në katrorat e treguara.
}}
{{col-break}}
{{Chess diagram small
|
|
|  |  |kd|rd|  |  |  |rd
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|rl|  |  |  |  |rl|kl|
| E bardha ka rrokaduar në anën e mbretit; E zeza ka rrokaduar në anën e mbretëreshës.
}}
{{col-end}}
'''Rrokada''' është një lëvizje në [[Shahu|shah]]. Ai përbën në lëvizjen e [[Mbreti (shahu)|mbretit]] me dy katrorë drejt një [[Torra (shahu)|torre]] në të njëjtin rang dhe më pas zhvendosjen e kreshtës në katrorin ku mbreti kaloi.<ref name="FideLawsOfChess">{{Cite web|title=FIDE Laws of Chess taking effect from 1 January 2018|url=https://handbook.fide.com/chapter/E012018|language=en|access-date=12 korrik 2020|website=FIDE}}</ref> Rrokada lejohet vetëm nëse as mbreti dhe as torra nuk kanë lëvizur më parë; katrorët midis mbretit dhe torrës janë të zbrazëta; dhe mbreti nuk largohet, nuk kalon ose përfundon në një katrorë të sulmuar nga një pjesë e armikut. Rrokada është lëvizja e vetme në shah në të cilën dy pjesë lëvizen menjëherë.<ref>{{citation |last=Pandolfini |first=Bruce |year=1992 |title=Pandolfini's Chess Complete: The Most Comprehensive Guide to the Game, from History to Strategy |url=https://books.google.com/books?id=3bDup8NHQ8AC&pg=PA34 |publisher=[[Simon & Schuster]] |language=en |isbn=9780671701864 |access-date=13 janar 2014}}</ref>

Rrokada e ka origjinën nga ''kërcimi i mbretit'', një lëvizje mbretërore me dy katrorë e shtuar në shahun evropian midis shekujve 14 dhe 15, dhe mori formën e saj aktuale në shekullin e 17-të. Ndryshimet lokale në rregullat e kështjellës ishin të zakonshme, megjithatë, vazhduan në Itali deri në fund të shekullit të 19-të. Rrokada nuk ekziston në lojërat aziatike të familjes së shahut, si [[shogi]], [[xiangqi]], dhe [[janggi]], por zakonisht shfaqet në variante të shahut perëndimor.

==Rregullat==
===Përshkrimi===
Gjatë rrokadës, mbreti zhvendoset dy katrorë drejt një torre të së njëjtës ngjyrë në të njëjtin rang, dhe torra transferohet në katrorin e kryqëzuar nga mbreti. Ekzistojnë dy forma të rrokadës:<ref>{{harvcol|Hooper|Whyld|1992}}</ref>

*Rrokada në anën e mbretit (''rrokadë e shkurtër'') përbëm në lëvizjen e mbretit në g1 dhe rookit në f1 për të bardhën, ose zhvendosjen e mbretit në g8 dhe torrën në f8 për të zezën.
*Rrokada në anën e mbretëreshës (''rrokadë e gjatë'') përbën në lëvizjen e mbretit në c1 dhe torrës në d1 për të bardhën, ose zhvendosjen e mbretit në c8 dhe torrës në d8 për të zezë.

===Kërkesat===
{{col-begin|width=auto; float:left; clear:left}}
{{col-break}}
{{Chess diagram small
| tleft
| 
|  |  |  |  |kd|  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|rl|nl|  |  |kl|  |  |rl
| E bardha nuk mund të rrokadoj pranë mbretëreshës sepse kali është në rrugë. E bardhë mund të rrokadoj pranë mbretit.
}}
{{col-break}}
{{Chess diagram small
| tleft
|
|rd|  |  |  |kd|  |  |rd
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |ql|  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |kl|  |  |
| E zeza nuk mund të rrokadoj në asnjërën anë, sepse e zeza është nën kontroll nga mbretëresha e bardhë.
}}
{{col-break}}
{{Chess diagram small
| tleft
|
|  |  |  |  |kd|  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |qd|  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|rl|  |  |  |kl|  |  |rl
| E bardha nuk mund të kalojë pranë mbretëreshës sepse mbretëresha e zezë kontrollon c1. E bardha mund të rrokadoj pranë mbretit edhe pse torra-h1 është nën sulm.
}}
{{col-break}}
{{Chess diagram small
| tleft
| 
|rd|  |  |  |kd|  |  |rd
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |ql|  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |kl|  |  | 
| E zeza nuk mund të rrokadoj pranë mbretërisë sepse mbretëresha e bardhë sulmon f8. E zeza mund të rrokadoj pranë mbretëreshës, pavarësisht sulmit të mbretëreshës së bardhë në b8.
}}
{{col-end}}
{{Clear}}

Rrokada lejohet me kusht që të plotësohen të gjitha kushtet e mëposhtme:<ref name="FideLawsOfChess"/>

# As mbreti dhe as torra nuk kanë lëvizur më parë.
# Nuk ka figura midis mbretit dhe torrës.
# Mbreti nuk është aktualisht në shah.
# Mbreti nuk kalon dhe nuk përfundon në një katrorë që sulmohet nga një pjesë e armikut.

Kushtet 3 dhe 4 mund të përmblidhen nga [[mnemoteknika]]: ''Një lojtar nuk mund të rrokadoj nga, përmes ose në shah''.

Rregullat e rrokadës shpesh shkaktojnë ngatërresë, madje herë pas here në mesin e lojtarëve të nivelit të lartë.<ref>{{cite magazine |title=The Rules of Castling |last1=Korn |first1=Walter |url=http://uscf1-nyc1.aodhosting.com/CL-AND-CR-ALL/CR-ALL/CR1961/CR1961_All.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20200918234721/http://uscf1-nyc1.aodhosting.com/CL-AND-CR-ALL/CR-ALL/CR1961/CR1961_All.pdf |archive-date=2020-09-18 |url-status=live |magazine=[[Chess Review]] |date=tetor 1961 |volume=29 |page=298 |language=en |access-date=2022-03-03 |quote=on castling, considerable confusion often reigns among beginners }}</ref> [[Alexander Beliavsky]] dhe [[Viktor Korchnoi]] të dy duhej të konsultoheshin me arbitrin gjatë turneve nëse rrokada ishte e ligjshme kur torra ishte ose kalonte mbi një katrorë të sulmuar, Yuri Averbakh dikur gabimisht mendoi se rrokada në mbretëreshën e zezë ishte e paligjshme kur u sulmua b8, dhe Nigel Short një herë u përpoq të rrokadoj në anën e mbretëreshës së zezë kur d8 ishte nën sulm (kjo nuk u lejua). Rrokada e paligjshme ka ndodhur gjithashtu në lojëra serioze midis lojtarëve kryesorë (përfshirë [[Gata Kamsky]], Viktor Korchnoi, dhe [[Richard Réti]]) kur ata harruan se mbreti ose torra kishte lëvizur më parë dhe ishte kthyer në katrorin e shtëpisë së tij, dhe jo gjithmonë është vënë re nga kundërshtar. [[Yasser Seirawan]] njëherë madje rrokadoi aksidentalisht në brendësi të mbretëreshës si Bardhë me torrën e mbretëreshës së tij në b1 (gjë që nuk lejohej), dhe [[Alexander Alekhine]] një herë "rrokadoi mbretëreshën e tij" (duke lëvizur mbretëreshën e tij nga d1 në b1 dhe rokun e tij nga a1 në c1, gjë që ishte gjithashtu nuk lejohet).<ref name=timmer>{{cite book |last=Timmer |first=Robert |date=1997 |title=Startling Castling! |publisher=Batsford |isbn=0713481374 |language=en |pages=41–51, 149}}</ref> Për të qartësuar:
* Torra mund të jetë nën sulm.
* Torra mund të kalojë nëpër një katrorë të sulmuar. (E bardha mund të kalojë mbretëreshën edhe nëse e zeza po sulmon b1; e zeza mund të kalojë mbretëresën edhe nëse e bardha sulmon b8.)
* Mbreti mund të ketë qenë nën shah më herët në lojë.

===Rregullat e turneut===
Sipas rregullave të FIDE-s dhe të zbatuara në shumicën e [[Turneu i shahut|turneve]], rrokada konsiderohet si një lëvizje e mbretit, kështu që mbreti duhet të preket së pari; nëse torra preket së pari, në vend të kësaj duhet të luhet një lëvizje e torrës. Si zakonisht, lojtari mund të zgjedhë një tjetër katrorë të destinacionit ligjor për mbretin derisa ta lëshojë atë. Kur lëvizja e mbretit me dy katrorë të përfundojë, megjithatë, lojtari është i përkushtuar të rrokadoj nëse është i ligjshëm, dhe torra duhet të zhvendoset në përputhje me rrethanat. E gjithë lëvizja duhet të kryhet me një dorë. Një lojtar që tenton të kalojë në mënyrë të paligjshme duhet ta kthejë mbretin dhe torrën në vendet e tyre origjinale dhe më pas të bëjë një lëvizje të ligjshme të mbretit nëse është e mundur (që mund të përfshijë kalimin në anën tjetër). Nëse nuk ka lëvizje ligjore të mbretit, rregulli i lëvizjes me prekje nuk zbatohet për torrën.<ref>{{harvcol|Just|Burg|2003|pp=13–14,17–18,23}}</ref>

Sipas rregullave të [[Federata e Shahut të Shteteve të Bashkuara|Federatës së Shahut të SHBA-së]], një lojtar që synon të kalojë dhe të prekë torrën i pari nuk do të vuajë asnjë ndëshkim dhe do të lejohet të rrokadoj, me kusht që rrokada të jetë e ligjshme në pozicion. Këto rregulla të turneut zakonisht nuk zbatohen në lojërat joformale dhe as zakonisht njihen nga lojtarët e rastësishëm.<ref>{{harvcol|Just|Burg|2003|pp=13–14,17–18,23}}</ref><ref>[[William Hartston]] notes in ''Teach Yourself Chess'' that "most chess players refrain from demonstrations of ambidexterity."</ref>

===Të drejtat e rrokadës===
Një mbret i palëkundur ka të drejta të rrokadës me një torrë të palëvizur të së njëjtës ngjyrë në të njëjtën gradë. Në kontekstin e [[Përsëritje e trefishtë|përsëritjes së trefishtë dhe të pesëfishtë]], dy pozicione me të drejta të ndryshme kalimi konsiderohen si pozicione të ndryshme.

====Shembulli i të drejtës së rrokadës====
{{Chess diagram small 
| tright
|Karpov vs. Miles, 1986
|rd|  |  |  |kd|bd|  |rd
|  |  |  |  |  |pd|pd|pd
|  |  |  |  |pd|  |  |  
|  |nl|  |  |  |  |  |  
|  |  |  |  |pl|  |  |  
|  |  |  |  |  |  |  |  
|pl|nd|  |bl|kl|  |pl|pl
|rl|  |  |  |  |  |  |rl
| Pozicioni pas 22.Nb5
}}
Në një ndeshje të vitit 1986 mes [[Anatoly Karpov]] dhe [[Tony Miles]],<ref>{{cite web|url=http://www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1068512 |title=Karpov vs. Miles, 1986 |website=[[Chessgames.com]] |language=en |access-date=2022-03-25 }}</ref> loja vazhdoi nga pozicioni i diagramit si më poshtë:

: '''22... Ra4 23. Nc3 Ra8 24. Nb5 Ra4 25. Nc3 Ra8 26. Nb5'''

Me lëvizjen e tij të 26-të, Karpov tentoi të fitonte një barazim me tre herë përsëritje, duke menduar se pozicionet pas lëvizjeve të tij të 22-të, 24-të dhe 26-të ishin të njëjta. Megjithatë, atij iu vu në dukje se pozicioni pas lëvizjes së tij të 22-të kishte të drejta të ndryshme rrokade nga pozicionet pas lëvizjes së tij të 24-të dhe të 26-të, duke e bërë kërkesën e tij të paligjshme. Si rezultat, Karpov u ndëshkua tre minuta në orën e tij. Sidoqoftë, Miles vendosi të pajtohej me një barazim.<ref name=timmer/>
{{clear}}

==Referime==
{{reflist}}

'''Bibliografia'''
*{{citation  | last1=Hooper | first1=David | author-link=David Vincent Hooper  | last2=Whyld | first2=Kenneth | author-link2=Kenneth Whyld  | year=1992  | title=[[The Oxford Companion to Chess]]  | edition=2nd  | contribution=castling  | publisher=Oxford University Press  | language=en  | isbn=0-19-280049-3 }}
*{{citation  |last1=Just|first1=Tim  |last2=Burg|first2=Daniel B.  |year=2003  |title=U.S. Chess Federation's Official Rules of Chess  |edition=5th  |publisher=McKay  |language=en  |isbn= 0-8129-3559-4}}

==Lidhje të jashtme==
*[http://www.chessgames.com/perl/chesscollection?cid=1035963 "Mate by Castling" game collection] at [[Chessgames.com]]

[[Kategoria:Taktika shahu]]
[[Kategoria:Terminologji shahu]]
[[Kategoria:Rregullat e shahut]]