Shtrëngata

Shtrëngata

Faqja e titulli në pjesën e First Folio
Autor	William Shakespeare
Titulli origjinal	The Tempest
Ilustrues	Londra
Shteti	Angli
Gjuha	Anglisht
Botoi	Edward Blount dhe Isaac Jaggard

Shtrëngata (Anglisht: The Tempest) është një shfaqje e William Shakespeare, e shkruar ndoshta në vitet 1610–1611, dhe mendohet të jetë një nga shfaqjet e fundit që shkroi vetëm Shekspiri. Pas skenës së parë, e cila zhvillohet në një anije në det gjatë një stuhie, pjesa tjetër e tregimit është vendosur në një ishull të largët, ku magjistari Prospero, një personazh kompleks dhe kontradiktor, jeton me vajzën e tij Miranda, dhe dy shërbëtorët e tij Caliban, një figurë e egër përbindësh dhe Ariel, një shpirt i ajrosur. Shfaqja përmban muzikë dhe këngë që ngjallin frymën e magjepsjes në ishull. Ajo eksploron shumë tema, duke përfshirë magjinë, tradhtinë, hakmarrjen dhe familjen. Në Aktin e Katërt, një maskë martese shërben si një lojë brenda-shfaqjes, dhe kontribuon spektakël, alegori dhe gjuhë të ngritur.

Megjithëse Shtrëngata është renditur në First Folio si e para e komedive të Shekspirit, ajo merret me tema tragjike dhe komike, dhe kritika moderne ka krijuar një kategori romancash për këtë dhe të tjerët të shfaqjeve të vonë të Shekspirit. Shtrëngata është vënë në interpretime të larmishme — nga ato që e shohin atë si një përrallë arti dhe krijimi, me Prospero që përfaqëson Shekspirin, dhe heqjen dorë nga Prospero të magjisë duke sinjalizuar lamtumirën e Shekspirit në skenë, në interpretime që e konsiderojnë atë një alegori të evropianëve që kolonizon toka të huaja.

Përmbajtja

Një anije është kapur në një stuhi të fuqishme, ka një terror dhe konfuzion në bord, dhe anija është mbytur. Por stuhia është një krijim magjik i realizuar nga shpirti Ariel, dhe i shkaktuar nga magjia e Prosperos, i cili ishte Duka i Milanit, para se të uzurpohet territori i tij dhe u mor prej tij nga vëllai i tij Antonio (ndihmuar nga Alonso, Mbreti i Napolit). Kjo ishte dymbëdhjetë vjet më parë, kur ai dhe vajza e tij e re, Miranda, u vendosën në det dhe përfundimisht u bllokuan në një ishull. Ndër ata që ishin në bordin e anijes janë Antonio dhe Alonso. Gjithashtu në anije janë vëllai i Alonso (Sebastian), djali (Ferdinand), dhe "këshilltari i besuar", Gonzalo. Prospero komploton të kthejë atë që i është bërë dymbëdhjetë vjet më parë, dhe të rimarrë detyrën e tij. Duke përdorur magji, ai ndan të mbijetuarit e anijes në grupe në ishull:

• Ferdinand, i cili gjendet nga Prospero dhe Miranda. Është pjesë e planit të Prospero për të inkurajuar një marrëdhënie romantike midis Ferdinand dhe Miranda; dhe ata bien në dashuri.
• Trinculo, shakatari i mbretit, Stephano, shërbëtori i dehur i mbretit; të cilët gjenden nga Caliban, një figurë monstruoze që kishte jetuar në ishull para se të vinte Prospero, dhe të cilin Prospero e adoptoi, e rriti dhe e skllavëroi. Këta të tre do të ngrenë një grusht shteti të pasuksesshëm kundër Prospero, duke vepruar si lehtësim komik i shfaqjes duke bërë kështu.
• Alonso, Sebastian, Antonio, Gonzalo, dhe dy zotër të pranishëm (Adrian dhe Francisco). Antonio dhe Sebastian vendosen të vrasin Alonso dhe Gonzalo në mënyrë që Sebastian të bëhet mbret; me komandën e Prosperos Ariel prish këtë komplot. Më vonë në shfaqje, Ariel, nën maskën e një Harpy, ballafaqohet me tre fisnikët (Antonio, Alonso dhe Sebastian), duke bërë që ata të iknin në faj për krimet e tyre kundër Prosperos dhe njëri-tjetrit.
• Kapiteni i anijes dhe kryemarinari, të cilët së bashku me detarët e tjerë, janë në gjumë deri në aktin përfundimtar.

Prospero e tradhton Mirandën të martohet me Ferdinandin dhe udhëzon Arielin të sjellë disa shpirtra të tjerë dhe të prodhojë një maskë. Maska do të shfaqë perëndeshat klasike, Juno, Ceres dhe Iris, dhe do të bekojë dhe festojë tradhtinë. Maska gjithashtu do ta udhëzojë çiftin e ri për martesën dhe mbi vlerën e dëlirësisë deri në atë moment.

Maska ndërpritet papritur kur Prospero e kupton se e kishte harruar komplotin kundër jetës së tij. Ai e urdhëron Arielin të merret me këtë. Caliban, Trinculo dhe Stephano janë ndjekur në kënetat nga gotat në formën e kënave. Prospero zotohet që pasi të arrijë qëllimet e tij, ai do ta lërë Arielin të lirë dhe të braktisë magjinë e tij.

Ariel sjell në skenë Alonson, Antonion dhe Sebastianin. Prospero i fal të tre, dhe shtrëngon kërcënimin për Antonio dhe Sebastian se ai mund t'i shantazhojë ata, megjithëse nuk do. Titulli i dikurshëm i Prosperos, Duka i Milanit, është rikthyer. Ariel i merr detarët nga anija; pastaj Caliban, Trinculo dhe Stephano. Caliban, në dukje i mbushur me keqardhje, premton të jetë i mirë. Stephano dhe Trinculo tallen dhe dërgohen në turp nga Prospero. Para se grupi i ribashkuar (të gjithë personazhet fisnikë plus Miranda dhe Prospero) të largohen nga ishulli, Arielit i thuhet të sigurojë mot të mirë për të udhëhequr anijen e mbretit përsëri në flotën mbretërore dhe më pas në Napoli, ku Ferdinandi dhe Miranda do të martohen. Pas kësaj, Ariel është i lirë. Në epilog, Prospero kërkon që audienca ta lirojë - me duartrokitjet e tyre.

Personazhet

• Prospero – Duka e Milanit
• Miranda – vajza e Prosperos
• Ariel – një shpirt që i shërben Prosperos
• Caliban – një shërbëtor i Prosperos
• Alonso – Mbreti i Napolit
• Sebastian – vëllai i Alonsos
• Antonio – vëllai i Prosperos, Duka uzurpues i Milanit
• Ferdinand – djali i Alonsos
• Gonzalo – një këshilltar i sinqertë
• Adrian – një zotëri që shërbyen nën Alonso
• Francisco – një zotëri që shërbyen nën Alonso
• Trinculo – shakatari i mbretit
• Stephano – shërbëtor i dehur i mbretit
• Juno – perëndesha romake e martesës
• Ceres – perëndesha romake e bujqësisë
• Iris – perëndesha greke e detit dhe reve
• Mjeshtri – mjeshtri i anijes
• Marinarët
• Kryemarinari – shërbëtor i mjeshtrit
• Nimfat, korrësit