Bença (Brod)

Gjeografia

Bença është fshat i vjetër i shekullit te dyte p.e.s., ajo shtrihet ne jug te qytetit Tepelene dhe është 6 km larg tij. Emri i fshatit Bençë vjen nga banoret Ilire qe me themelimin e tij ne shekullin e dyte p.e.s. Bença kufizohet me këto fshatra përreth saj : ne veri me qytetin e Tepelenës, ne jug te saj kufizohet me fshatin Lekdush qe bene pjese ne krahinën e Kurveleshit, ne pjesën e lindjes ajo kufizohet nga fshati i quajtur Luzat, ndërsa ne perëndim ajo ndahet nga fshatrat e Veliqotit dhe Turanit. Sipërfaqja tokësore ku shtrihet fshati Bençës është 5001 ha. Nga kjo sipërfaqe 105 ha është sipërfaqe toke buke, 7 ha toke frutore, 21 ha vreshta ku kultivohet rrush i një cilësie te larte dhe përdoret për prodhimin e rakisë qe njihet si raki rrushi Bença, 220 ha kullota qe përdoret për bagëtitë e fshatit e kryesisht dhi, qe kohet e fundit janë shtuar ndjeshëm nga fshataret duke na kujtuar kohet e viteve 1920 ku blegtoria ishte ne kohen me te mire te saj.

2225 ha pyje qe i japin fshatit një pamje vërtetë karakteristike dhe te rralle nga bukuria dhe resurset e saj te paçmueshme, sipërfaqe shkëmborë 390 ha ku gurët dhe shkëmbinjtë ngjajnë si statuja te madhësive gjigante ku turiste dhe vizitore te shumte nga gjithë vendi bile dhe nga bota ēuditen për bukurinë e tyre te rralle dhe se fundi 3 ha sipërfaqe troje banimi ku shtrihet fshati karakteristik i futur ne lugine dhe qe përshkohet aq bukur nga lumi i Bençës qe është ne te njëjtën kohe shume i frekuentueshëm për peshkimin e peshqve dhe sidomos te pestrovës qe i themi ne ose trofka ne gjuhe shkencore. Lumi i Bençës rrjedh nga burime te ftohta ne malet e Lekdushit dhe Progonatit, ai është i pastër ku munde te përdoret edhe për te pire pamvaresishte se fshataret nuk kane nevoje për ta përdorur për ujë te pijshëm mbasi aty ka shume burime te tjera dhe qe janë te një cilësie tepër te veçante ku furnizohet edhe qyteti i Tepelenës ne mënyre te pandërprere, ai pra lumi bashkohet me me lumin e Vjosës një kilometër ne veri te qytetit te Tepelenës dhe derdhet ne detin Adriatik. Bença ka kushte te favorshme klimaterike tokësore për zhvillimin e kulturave drunore, te bimëve dhe te gjerit te gjalle dhe ne veēanti siç e përmenda edhe me larte ne veçanti te blegtorisë sidomos te dhisë. Ka një klime kontinentale me një lartësi 225 metra mbi nivelin e detit me burime te shumta ujore qe përdoren një pjesë për uji te pijshëm jo vetëm për fshataret siç thamë por edhe për qytetin. Ne luginën e Bençës kane jetuar disa fise Ilire si : BISHQEVI, BATHESI, BUKSHI DILQNI LUDOVA dhe TOLA. Këto emra janë te fiseve Ilire dhe pikërisht banesat e tyre te hershme janë disa shpella qe i mbajnë edhe sot e kësaj dite emrat e tyre siç janë : shpella e Bishqemit, shpella e Bathesit, shpella e Bukshit, shpella e Toles dhe gryka e Dilanit. Këto fise themeluan fshatin me emrin BENçë. Ne këto shpella kane banuar fiset e lartpërmendura ku ato kane bere një jete primitive për vete kushtet e atëhershme te shkëputur nga njeri tjetri duke jetuar ne natyre. Kjo periudhe qe unë po përshkruaj këtu i parkete komunitetit primitiv.

Ne fshatin e Bençës përveç emrave shqiptare Ilire ka edhe emra te huaj si : romak, sllave, islamik (turq), kjo ka ardhur si rezultat i periudhave te ndryshme historike te pushtuesve te vendit tone.

Besimi fetar dhe feja e pare ne fshatin e Bençës ka lindur ne shekullin e XII, feja katolike dhe ajo islamike. Ne shekullin XVI Bençoret ishin te besimit Muhamedan Besimet e kota janë pjelle e paditurisë se njerëzve qe nuk dine te gjejnë vërtetë shkakun e vuajtjes se tyre dhe nuk janë te ndërgjegjshëm se ku drejtohen për te kërkuar ndihme apo mëshirim. Njerëzit e pare ne Bençë nuk dinin te shpjegonin drejte fenomenet e natyrës qe ata i rrethonin dhe ne këto kushte lindi besimi ne forcën e mbinatyrshme te besimit te tyre si gjithë njerëzimi. Pra siç e kemi theksuar edhe me larte ne Bençë nuk ka pasur fe para shekullit VI para erës sonë Njerëzit besonin vetëm fenomenet e natyrës dhe njerëzit gëzonin emra te fiseve Ilire si Dilani, Shegan, Bishqem, Bathes, Tola, Bobol, Bakesh, Tisi, dhe Qurku.

Ne fshatin e Bençës deri vone kane arritur gjurmët e ndonjë lisi shekullor si psh bie fjala lisat e Hundës së zisë, Rrepet e Selime, Shpellat e gurit te Teqesë, Buza e bredhit dhe Maja e Fajkoit. Trajta disi te ēuditshme te sendeve e te fenomeneve te natyrës apo misteri i ndonjë bukuri te cilave u besonin, adhuronin, luteshin ose faleshin banoret e Bençës ishte një veprim i çuditshëm me karakteristika tipike burrërore shqiptare. Ne shekuj kalonin besimet fetare ato zëvendësonin njëra tjetrën ashtu si tregon historia e vendit tone shume besime u sollën apo u kultivuan nga te huajte për interesat e tyre e te klasave sunduese mbi popullin tone ku dukshëm ky fenomen është transmetuar dhe imponuar edhe tek Benēoret.

Ne fshatin e Bençës ka shume fise qe kane trashëguar mbiemrat e tyre brez pas brezi nga e kaluara ku te bie ne sy se nuk kane ndonjë lidhje me fenë apo besimet e atëhershme apo te mëvonshme qe ne munde ti quajmë si mbiemra pa lidhje dhe pa fe si psh fisi Kuriēe, Kocadhe, Kabashe, Llape, Qene, Pulashe, Meçe, Babashe. Me depërtimin ose me mire ardhjen e sllaveve ne shekullin e VI lindi dhe feja ortodokse. Ne Bençë ka fise me origjine ortodoks si fisi Thanase, Kuēaj, Mertiraj, por çështë me e çuditshmje kishe ortodokse nuk ka pasur ndonjëherë ne Bençë. Sllavet kane lene edhe emrat e tyre ne token e Bençës, siē janë Pallçija, Llapushniku, Stojka, Shushumajka, Nove, etj qe lidhen me ekzistencën e sllaveve ne këtë fshat. Feja me e vjetër është feja katolike ne Bençë. Ketë e vërteton me se miri kisha me emrin Shënkolle e shekullit XII e ndërtuar nene dhe 500metra ne jug te fshatit Bençē, ne te njëjtën kohe e vërtetojnë edhe emrat katolik te mëhallës apo lagjes siç i quajmë ne sot si mëhalla Hilgjine, mbiemra Gjoni ose toke te quajtur toka e Gjok – Lekes, Gjik, Gjeç, etj.

Feja myslimane është e re e shekullit te XV, ne ketë periudhe banoret e Bençës e kthyen besimin qinde përqinde nga te krishtere ne myslimane. Kështu qe kjo fe u be sunduese nga shekulli XX. Invaduesit e huaj pas pushtimit te vendit filluan dhe pushtimin shpirtëror te njerëzve.

• 1 - Sllavet ne shekullin e VI sollën fenë ortodokse,
• 2 - Bizantinet ne shekullin e XII sollën fenë katolike,
• 3 - Osmanlinjtë (Turqit) sollën fenë myslimane.

Por për hir te vërtetës dhe realitetit ne këtë fshat Bençoret nuk e kane përqafuar menjëherë fenë e pushtuesve. Ketë e tregon me se miri qe banoret e Bençës me prishjen e feve katolike dhe ortodokse nuk kane bere kisha gati dy shekuj me radhe nuk pati asnjë klerik deri ne shekullin e XVII por megjithatë feja e re hodhi rrënjët e saj ne ndërgjegjen e banoreve te këtij fshati pra ajo myslimane.

Shih edhe

Komuna e Brodit

Selia: Brod dhe vendbanimet: Belicë | Bençë | Blizanskë | Bitovë | Brezë | Breznicë | Creshnevë | Botushjë e Epërme | Botushjë e Poshtme | Deviç | Dragi Doll | Drenovë | Greshnicë | Inç | Izhisht | Kallugjercë | Kovaç | Kosovë | Krapë | Krushjë e Epërme | Krushjë e Poshtme | Lupisht | Llatovë | Llokvicë | Manastirec i Epërm | Manastirec i Poshtëm | Modrisht | Mogillec | Oreovec | Ramnë | Rastush | Rusjacë | Samakovë | Sllanskë | Sllatinë | Starosellë | Sushicë | Suvodoll | Tazhevë | Tomino Sellë | Topollnicë | Trebinë | Trebovlë | Vir | Vollçë | Zagrad | Zërklë | Zdunjë | Zvençan

 

Lidhje të jashtme

Ky artikull me tematikë në lidhje me gjeografinë e Maqedonisë së Veriut është një faqe cung. Ju mund të ndihmoni Wikipedia-n duke e përmirësuar atë.