Të folurit si sinjal í identitetit shoqëror

Kategoritë shoqërore jomarrëdhëniore

Me sa duket, çdo gjuhë përmban disa njësi gjuhësore që pasqyrojnë karakteristikat shoqërore të folurit, të dëgjuesit ose të marrëdhënieve midis tyre. Si pasojë, një akt gjuhësor që përmban këto njësi, e informon dëgjuesin se si í sheh folësi këto karakteristika dhe pëdorimi í pasaktë përbën një shkelje të normave gjuhësore. Normat që do të shqyrtojmë më poshtë, janë ndoshta më të njohurat dhe më të studiuarat. Rastet më të thjeshta përfaqësohen nga njësitë gjuhësore që pasqyrojnë karakteristikat shoqërore të një njeriu të vetëm, qoftë ky folës, qoftë dëgjues (marrës).

Në gjuhën modern karaibike, burrat dhe grate dallohen në aspekte të ndryshme të gjuhës së tyre të përbashkët, përfshirë gjinitë e emrave abstraktë, të trajtuar si të gjinisë femërore nga folësit(Tsylor 1951,103).

Japonishtja është një gjuhë e rëndësishme për të studiuar klasifikimin gjuhësor të folësit.

Në mënyrë të ngjajshme , mospërdorimi í fjalës për foljen "është ⁄ janë" përbën një karakteristikë për baby talk "të folurit e bebeve". Ka shumë gjasa që të shtyjnë të mendosh nëse kjo ka lindur si shembull për gratë që janë trajtuar njësoj si fëmijët. Të gjitha këto dallime (dhe të tjera )janë të lidhura në mënyrë specifike me seksin e folësit dhe duhet të shenjohet në ndonjë mënyrë në gramatikën e brendshme të çdo folësi japonez..

Dallimi më í jashtëzakonshëm është ndoshta si që gjendet midis indianëve nootka të ishullit të Venkuverit (Sapir 1915 ).Me sa duket, gjuha nootka disponon disa forma leksikore të veçanta për t̀̀̒í përdorur kur flitet me njerëz ose për njerëz me shformime ose defekte të ndonjë lloji, pra " fëmijë, njerëz jashtëzakonisht të shëndoshë ose të rëndë, njerëz në moshë, jashtëzakonisht të shkurtër , njerëz me ndonjë defect në sy, çalamanë, mëngjarashë ose meshkuj të bërë synet ".

Kur í drejtohesh një njeriu që është me strabizëm ose kur flet për të p.sh. shtohet një prapashtesë foljeve dhe ndyshohen të gjithe tingujt fërshëllyes ([s] dhe [∫] në tingujt të shurdhër anësorë (si tingulli í galezes që shkruhet "ll"

Pushteti dhe solidariteti

Gjuha mund të pasqyrojë gjithashtu marëdhëniet shoqërore midis folësit dhe dëgjuesit, posaçërisht PUSHTETIN dhe SOLIDARITETIN që manifestohen në këtë marëdhënie. {Këta terma dhe konceptet që lidhen, me ta janë futur në sociolinguistikë nga psikologu Roger Brown, shih Brown e Gillman {1960}, që janë dokumentet "klasike" rreth treguesve gjuhësorë të marrëdhënieve shoqërore. "Pushteti nuk kërkon shpjegime , por "solidariteti" është më i vështirë për t’u përcaktuar : ai lidhet me largësinë shoqërore midis njerëzve : sa përvojë dhe sa karakteristika shoqërore { besimi, seksi, mosha, vendi i origjinës,raca, puna, interest etj.}kanë të përbashkët, në ç’masë janë të predispozuar të përjetojnë së bashku fakte intime dhe faktorë të tjerë. Për folësin anglez, treguesit më të dukshëm gjuhësorë të marrdhënieve shoqërore janë emrat, si John dhe Mr.Brown.Mund t’i drejohesh çdo njeriu me shumë emra të ndryshëm, përfshirë emrin dhe mbiemrin, dhe nganjëherë vetëm me një titull {si Mr.ose Professor}.

John përdoret në qoftëse se ekzsiton shumë solidaritet midis folësit dhe John Brown-it dhe nëse John Brown ka më pak pushtet sesa folësi : me fjalë të tjera, në qoftë se John Brown është një vartës i afërt.

i kornizuar

i kornizuar

Nga ana tjetër, përdoret Mr.Brown në qoftë se eksziston pak solidaritet dhe nëse John Brown-i ka më shumë pushtet sesa folësi: në qoftë se është një epror i largët, si p.sh, shefi i një ndërmarrjeje ose një president firme që folësi nuk e njeh personalisht.

Ekziston një marrëveshje më e vogël dhe, si rrjedhim, ka më shumë dyshime rreth faktit se cilët emra përdoren në situata të ndërmjetme, p.sh, si t’i drejtohemi John Brown-it në qoftë se ai është një epror i afërm (p.sh, një njeri për të cilin kemi punuar rreth 20 vjet), ose që është njësoj (p.sh. një i huaj që ka të njejtën moshë, por me të cilin sapo jemi prezentuar )?

Përgjigja pa dyshim do të ishte e ndryshme nga një njeri tek tjetri, por ne të gjithë drejtohemi nga përvoja jonë e sjelljes me njerëzit e tjerë, kështu që mund të presim të gjejmë rregullsi jo vetëm në sjelljen e çdo njeriu, por gjithashtu edhe midis individëve të ndryshëm. Sidoqoftë, mbetet fakti që ne jemi të gjithë paksa të pasigurtë rreth zgjedhjes së emrave, kur kemi të bëjmë me raste të tilla jo fort të qarta. Normat për të zgjedhur midis” tu” dhe “vous” janë identike me ato për të zgjedhur ( në anglishte) midis emrit dhe mbiemrit të paraprirë nga titulli, sepse “tu” përdoret në mënyrë prototipike për një vartës të afërm dhe “vous” për një epror të largët, duke zgjedhur situatat tjera në raport me këto. Ndryshe nga sistemi anglez, sidoqoftë, në frengjishte është shumë më e vështirë të evitosh problemet e zgjedhjes, sepse për ta bërë këtë, do të duhej të evitoje çdo lloj referimi ndaj dëgjuesit.

Duke përdorur një përemër shumës për “ti”, folësi e mbron imazhin e pushtetit të tjetrit në dy mënyra. Së pari, për shkak të ambiguitetit të tij përemri shumës e dallon personin tjetër në mënyrë më pak të drejtpërdrejtë, jo menjëherë në krahasim me formën e njëjësit. Referenti i nënkuptuar mund të jetë në parim, një grup njerëzish më shumë sesa individi aktualisht i adresuar. Ky lloj drejtimi jo i drejtpërdrejtë është një strategji e zakonshme për t’i dhënë personit tjetër, një interpretim alternativ, që e mbron atë ndaj çdo kërcënimi ndaj imazhit të tij që mund që mund, rastësisht, të gjëllijë në mesazh .

Së dyti, përdorimi j një përemri shumës do të thotë të hiqesh sikur personi të cilit i drejtohemi është përfaqësues i një grupi më të gjerë (“ti dhe grupi yt”) që dukshëm e vë atë në një pozicion me pushtet më të madh. Zgjedhja e përemrave në frëngjisht përfshin edhe pushtetin edhe solidaritetin, por duket që rëndësia relative e këtyre dy marrëdhenieve ka ndryshuar gjatë shekujve.Shenjuesit gjuhësorë të pushtetit dhe solidaritetit janë studiuar mjaft mire, kështu që janë propozuar të paktën katër universal të mundshme gjuhësore.

Së pari, mund të pritet që çdo gjuhë të ketë një mënyrë për të shënjuar dallimet e pushtetit, të solidaritetit, ose të të dyjave bashkë, dhe kjo mund të shpjegohet me rëndësinë e jashtëzakonshme të të dyjave (pushtetit dhe solidariteti) në marrëdhëniet ballë për ballë midis individëve dhe me nevojën e çdo individi për ta bërë të qartë mënyrën se si i vështron marrëdhëniet në fjalë. Së dyti, pushteti dhe solidariteti shumë shpesh shprehen me një game të njëjtë formash – p.sh, me të njëjtën game përemrash alternative – megjithëse mund të mos ndodhë gjithmonë kështu .p.sh., gjuha mijikenda( që flitet në verilindje të Kenia) u lejon folësve dy alternativa të njëjta për t’ju drejtuar një personi të vetëm, ashtu siç e bën frëngjishtja, njëra nga të cilat është shumësi “ju”, pra nga fjala që gjithashtu mund të përdoret për t’iu drejtuar më shumë se një personi {McGivney 1993}.

Përzgjedhja e përemrave pasqyron në mënyrë shumë besnike “hendekun e brezit”: nëse dëgjuesi i përket të njëjtit brez të prindërve të folësit, ai(si folës i gjuhës mijikend ) duhet të përdorë shumësin”ju”, pavarësisht nga mosha, pushteti, gjendja shoqërore, familjariteti i dëgjuesit dhe gjëra të tjera që mund të jenë të rëndësishme.{p.sh, nëse A-ja është vëllai i babait të B-së, B-ja duhet të përdorë formën e shumësit “ju”, edhe sikur A-ja të jetë në fakt më i ri se B-ja, siç mund të ndodhë). Duke u kthyer tek universalja e dytë e përmendur, ne nuk mund të pohojmë që çdo formë që shpreh pushtet, duhet të shprehë gjithashtu solidaritet dhe e anasjellta. Së treti, duket që, sa herë që pushteti edhe solidariteti paqyrohen me të njëjtën game formash, forma që e shpreh solidaritet të lartë, shpreh gjithashtu pushtet më të madh të folësit edhe anasjelltas : pra, prototipat jokonfliktual janë: një vartës i afërt dhe një epror i largët. Ky çiftëzim nuk është KURRЁ i kthyer në të kundërtën, që të lidhë një epror të afërm me një vartës të largët.

Njëra është që ky kombinim i intimitetit dhe i dominimit është tipik për marrëdhëniet midis prindit dhe fëmijës, që është pa dyshim një nga marrëdhëniet themelore në shoqëri {Brown dhe Levinson 1987}. Ajo që ka rëndësi më tepër është mënyra si u drejtohen dhe si flasin prindërit për fëmijët, sesa e kundërta, sepse prindërit flasin shumë më parë sesa fëmija. Një shpjegim i drejtë është që solidariteti, në mënyrë të pashmangshme, do të rritet kur dy njerëz njihen më mire me njëri-tjetrin, kështu që çështja është se kur bëhet ai i mjaftueshëm për të përgjigjur një gjuhë më intime?

Së fundi, nga universalja e tretë del një përgjithësim rreth përdorimit të emrave. Në çdo shoqëri ekzistojnë të paktën dy lloj emrash që janë të vlefshëm për t’u përdorur brenda një familjeje, për të identifikuar njerëzit si individë unikë ose për t’ju drejtuar atyre : emri i tyre (p.sh. Xhon) dhe emri i bazuar në rolin në familje (p.sh. mami).

Ndonjëherë një bir thërritet “ babi” dhe një bijë “mami”! në kultura të tjera fjala për “mami” përdoret për fëmijët.Tani për tani ne vetëm mund të çuditemi për variacionin e pasur tër variacionin e pasur të të dhënave, por kjo nuk na ndihmon të kuptojmë, pse ekzistojnë këto praktika dukshëm të çuditshme.

Shenjuesit gjuhësorë të pushtetit dhe solidaritetit

Në gjuhën angleze shenjuesit kryesorë të pushtetit dhe solidaritetit mund të thuhet, pa frikë, që janë periferik në krahasim me sistemin global të gjuhës, në kuptimin që emrat e përveçë të përdorur si thirrorë (pra për t’iu drejtuar dikujt), mund të ishin trajtuar më vete në gramatikë me pak ose aspak rrjedhime për pjesët e tjera ( në fakt, do të shohim më tej që edhe në anglishte gjërat nuk janë kaq të thjeshta).

Lexuesit anglishtfolës mund të mendojnë, qëe njejta gjë ndodh në të gjitha gjuhët, por kjo nuk është e vërtetë për këtë rast. Ёshtë normale që kontrasti pushtet – solidaritet të jetë mjaftë thelbësore dhe që gramatika t’í referohet këtij kontrasti shumë here.

Një nga mënyrat më të lehta për të treguar që marrëdhëniet pushtet – solidaritet janë qendrore për gramatikën, është të theksohet që, deri edhe në anglishte, këto marrëdhënie nuk kufizohen te thirrorët. Nëse unë jam duke folur për John Brown-in unë kam saktësisht të njëjtën mundësi përzgjedhjeje midis John dhe Mr.Brown, ashtu si edhe kur unë jam duke ju drejtuar ati drejtpërdrejtë.

Duke dalluar emrat e përdorur si thirrorë nga emrat referues, ne duhet gjithashtu të vemë në dukje ngjajshmëritë e tyre.

i kornizuar

i kornizuar

Figura tregon një folës, F, duke biseduar me dikë tjetër (D) (dëgjuesi) rreth një njeriu R (referentit): vija e kthyer është një symbol që unë e kam përdorur gjetiu (Hudson 1995a) për të treguar marrëdhënien e referimit. D dhe R janë secili të lidhur me F si në bazë solidaritetit, i treguar me vijat e drejta edhe të pushtetit, i treguar me vijat me kënd. Figura tregon që D dhe R janë njerëz të ndryshëm, por kjo nuk është e nevojshme me doemos- unë mund të flas me ty rreth teje – edhe ne përdorim këtë rast të vaçantë më pas.

Në diskutimin e më tejshëm, do të përdorim ’X ’ për të treguar veças D-në ose R-në, me përjashtim të rastit kur dy elementet duhen dalluar. Pra, pyetja për të cilën interesohemi është: gjuhët, si i nxjerrin në pahë marrëdhëniet pushtetet – solidaritetet midis F-së dhe X-t.

Shkurt, përgjigjet që kemi gjetur, janë :

• Përmes shprehjeve të përdorura për X-n ,
• Përmes shprehjeve t1 p1rdorura për F-në,
• Përmes foljeve,
• Përmes nivelit leksikor të përgjithshëm.

Shprehjet e përdorura për Xـ-n

Shprehjet gjuhësore që F-ja mund të përdorë për X-n përfshijnë jo vetëm emra, por edhe përemra vetor ( ti, ai ) dhe emrat e përgjithshëm të zakonshëm (mama, grua). Përzgjedhja kontrollohet gjithmonë nga parimet e përgjithshme më shumë sesa nga tekat e folësit dhe një nga pyetjet kontrolluese është natyra e marrëdhënieve pushtet- solidratitet midis F-së dhe X-t. Në disa gjuhë deri edhe sintagmat emërore si kjo, mund të jenë të shenuara gjuhësisht për sa i përket pushtet- solidaritetit: p.sh,. japonishtja ka një parafjalë “honorifike” o- që mund ti shtohet një emri për të treguar respekt për referentin e tij, p,sh., në japonishte për likerin e orizit, që quhet në Perëndim sake, ekziston fjala o-sake!

Parashtesa jep mundësinë dikujt të tregojë respekt për një njeri përmes pasurive të tij: p.sh., fjala e zakonshme për “kapel”, boosi do të përdorej normalisht si o-boosi në qoftë se kapelja do ti përkiste eprorit. Sidoqoftë, gjuhët mund të kenë rregulla shumë të ndryshme për përdorimin e emrave, siç pamë në sythin e mëparshëm, kështu që ne s’duhet të mbajmë sistemin e anglishtës si model. Aty ku folësit e anglishtes do të përdorin një emër të përveçëm si John, disa gjuhë (p.sh. kinezishtja ose japonishtja), preferojnë një emër të bazuar në rolin në familje si p.sh “ mama” ose “vëlla më i madh”. Zgjedhja jep gjithmonë informacion rreth pushtetit – solidaritet , por hollësirat variojnë nga shoqëria në shoqëri, sipas faktit se si balancohen pushteti dhe solidariteti ndaj njëri – tjetri.

Shprehjet e përdorura për F-në

Një tjetër mënyrë për të përcaktuar raportin midis F dhe X është përmes zgjedhjes së shprehjes së përdorur për F-në. Me fjalë të tjera, sipas alternativave të pëedorura për I dhe me. Kjo është më pak e përhapur, por ekziston. Një shembull veçanërisht í kultivuar gjendet në persishte, që ofron një gamë të gjerë alternativash (Jahangiri 1980, 174, 210: Jahangiri dhe HUDSON 1982, 56).

Forma bazë është man ose mâ (që ka edhe kuptimin ("ne") dhe mund të tregojë më shumë nënshtrim sesa man ), por ekzistojnë rreh 10 të tjera që bazohen në emrat e përgjithshëm që kanë kuptimin, "skllav ", "í përbuzur " dhe " dikush që lutet për ju " . Edhe japonishtja ka një varg fjalësh alternative për I ("unë").

Folja

Deri tani kemi shqyrtuar emrat dhe përemrat që mund të përdoren për t’ju drejtuar X-t, ose për të përmendur X-n. P ikërisht aty ne mund të presim që folësit të shprehin informacione rreth marrëdhënieve të tyre me X-n. Në disa gjuhë, ky informacion jepet në foljet kryesore të fjalisë në fjalë. Kjo është e rëndishme për çdo teori të strukturës së gjuhës, sepse folja është gjithashtu pika e mbledhjes e shumë informacioneve të tjera në fjali (p.sh., koha, mohimi, pyetjet dhe urdhërat tregohen tipikisht me foljen, dhe disa kufizohen te folja kryesore) dhe në të gjitha teoritë modern të gramatikës folja kyesore është יrrënja strukturore’ (ose ’koka ’) e gjithë fjalisë dhe nga ajo varen gjithë elementet e tjera: kyefjala, kundrinori, gjymtyrë të tjera (duke përfshirë edhe fjalitë e varura.

Gjithashtu italishtja ka një kundërvënie përemrash (si frëngjishtja tu ⁄vous )midis tu dhe lei, të dy me kuptimin e vetës së dytë, kështu që në dallimin foljor mund të shihet një pasojë e kundërvënies midis dy përemrave kyefjalë të konceptuara si " të dallueshëm " që manifestohet vetëm kur D-ja dhe R-ja janë í njëjti njeri. Foljet e varura (në fjalitë përcaktore, të kohës etj.) lihen gjithmonë në formën e tyre neutral.

Sërish, pra, ne gjejmë një ngjashmëri të rëndësishme midis " informacionit shoqëror " dhe llojeve të tjera të informacionit të shenjuar prej foljeve (Shibatani 1990 është një hyrje të qartë dhe burimin për të gjithë këta shembuj dhe të tjerë në sythet e mëtejshme: interpretimi sipas pushtetit dhe solidaritetit bazohet te Wetzel 1994). Përveç formave të distancës që tregojnë mungesën e solidaritetit me D-në, japonishtja í lejon folësit të tregojë marrëdhëniet e pushtetit edqeshhe në lidhje me R-në përmes zgjedhjes midis dy formave të foljes.

Shembujt e mëposhtëm ilustrojnë proceset e përshkruara.(Pjesëzat gad he o janë përdorur përkatësisht pas kryefjalës dhe kundrinorit dhe sיkanë të bëjnë fare me format honorifike.

i kornizuar

Niveli leksikor í përgjithshëm

Një shembull í mirë í këtij shenjuesi gjendet në gjuhën javaneze (Geertz 1960) që ofron një sërë formash alternative, të renditura në fjalën, për çdo numër të madh kuptimesh. P.sh., Gertz jep format alternative për fjalinë e gjuhës Javanese me kuptimin Are you going to eat rice and cassava " Tani do hash oriz dhe cassava ?(e cila pa dyshim mund të përkthehet fjalë për fjalë nga anglishtja ) dhe tregon që ka dy ose tre fjalë të ndryshme në gjuhën havaneze për çdo fjalë të fjalisë në anglishte, me përjashtim të to edhe cassava.

Funksioni í niveleve stilistike është të shenjoj raportet pushtet-solidaritet midis F dhe D, dhe veçanërisht të ndërtojë "një mur të formalitetit të sjelljes " për të mbrojtur imazhin e pushtetit të dëgjuesit, që Geertz e quan "jetë e brendshme". Sa më í lartë të jetë niveli í stilit: aq më shumë mure ngrihen për të mbrojtur dëgjuesin ndaj cenimit që çdo komunikim kryen në mënyrë të pashmangshme, ndaj jetës private. Në të gjitha gjuhëtfolësit përdorin gjuhën për të përcaktuar vendin e vetes në lidhje me njerëzit me të cilët bisedojnë dhe gjithashtu me njerëz për të cilët ata flasin.

Në disa gjuhë ka pjesë kryesore të sistemit gramatikor që í kushtohen këtij funksioni shoqëror të rëndësishëm, këshut që ëshë e rëndësishme t’í kemi parasysh mirë këto gjuhë për të korrigjuar idenë që qëllimi í vetëm í gjuhës është të përçojë mesazhet në mënyrë efikase.

Përfundimi

"Pushteti nuk kërkon shpjegime , por "solidariteti" është më i vështirë për t’u përcaktuar : ai lidhet me largësinë shoqërore midis njerëzve : sa përvojë dhe sa karakteristika shoqërore ( besimi, seksi, mosha, vendi i origjinës, raca, puna, interesí etj), kanë të përbashkët, në ç’masë janë të predispozuar të përjetojnë së bashku fakte intime dhe faktorë të tjerë.

Zgjedhja e përemrave në frëngjisht përfshin edhe pushtetin edhe solidaritetin, por duket që rëndësia relative e këtyre dy marrëdhenieve ka ndryshuar gjatë shekujve. Shenjuesit gjuhësorë të pushtetit dhe solidaritetit janë studiuar mjaft mire, kështu që janë propozuar të paktën katër universal të mundshme gjuhësore. Mund të pritet që çdo gjuhë të ketë një mënyrë për të shënjuar dallimet e pushtetit, të solidaritetit, ose të të dyjave bashkë, dhe kjo mund të shpjegohet me rëndësinë e jashtëzakonshme të të dyjave (pushtetit dhe solidariteti) në marrëdhëniet ballë për ballë midis individëve dhe me nevojën e çdo individi për ta bërë të qartë mënyrën se si i vështron marrëdhëniet në fjalë.

Ne nuk mund të pohojmë që çdo formë që shpreh pushtet, duhet të shprehë gjithashtu solidaritet dhe e anasjellta. Duket që, sa herë që pushteti edhe solidariteti pasqyrohen me të njëjtën game formash, forma që e shpreh solidaritet të lartë, shpreh gjithashtu pushtet më të madh të folësit edhe anasjelltas: pra, prototipat jokonfliktual janë: një vartës i afërt dhe një epror i largët.

Referimet:

Richard A. Hudso

"Sociolinguistika"

Cambridge University Press, 1980, 1996