Shihni burimin për Talat Xhaferi

{{Infobox officeholder
| honorific-prefix    = 
| name                = Talat Xhaferi
| native_name         = 
| native_name_lang    = 
| image               = Talat Xhaferi official portrait 2024 (cropped).jpg
| image_size          = 250px 
| caption             = Portreti zyrtar 2024
| order               = [[Kryeministri i Maqedonisë së Veriut|Kryeministri i 12-të i Maqedonisë së Veriut]]
| term_start          = 28 Janar 2024
| term_end            = 23 Qershor 2024 
| president           = [[Stevo Pendarovski]]<br>[[Gordana Siljanovska-Davkova]]
| predecessor         = [[Dimitar Kovaçevski]]
| successor           = [[Hristijan Mickoski]]
| order1              = Kryetar i Kuvendit të Maqedonisë së Veriut
| term_start1         = 27 Prill 2017
| term_end1           = 25 Janar 2024
| primeminister1      = [[Emil Dimitriev]] <small></small> <br /> [[Zoran Zaev]]<br> [[Oliver Spasovski]]<br/>Zoran Zaev<br />[[Dimitar Kovaçevski]]
| predecessor1        = [[Trajko Veljanovski]]
| successor1          = [[Jovan Mitreski]]
| order2              = Ministër i Mbrojtjes
| term_start2         = 18 Shkurt 2013
| term_end2           = 19 Qershor 2014
| primeminister2      = [[Nikola Gruevski|Nikolla Gruevski]]
| predecessor2        = [[Fatmir Besimi]]
| successor2          = [[Zoran Jolevski]]
| birth_name          = 
| birth_date          =  15 Prill 1962
| birth_place         = [[Forina|Forinë]], [[Gostivar]], [[Republika Socialiste e Maqedonisë|RS e Maqedonisë]], [[Republika Socialiste Federative e Jugosllavisë|Jugosllavia]], (sot [[Maqedonia e Veriut]])
| death_date          = 
| death_place         = 
| spouse              = Mereme Xhaferi
| party               = [[Bashkimi Demokratik për Integrim]] (BDI)
| alma_mater          = Akademia Ushtarake (Beograd)
| occupation          = Politikan
| signature           = Talat Xhaferi (nënshkrim).svg
}}
'''Talat Xhaferi''' (i lindur më [[15 Prill]] [[1962]]) është një politikan shqiptar i cili shërbeu si [[Kryeministri i Maqedonisë së Veriut|Kryeministër i Maqedonisë së Veriut]] nga janari deri në qershor 2024. Ai ka shërbyer më parë si kryetar i Kuvendit të Republikës së Maqedonisë së Veriut nga viti 2017 deri në vitin 2024 dhe si ministër i Mbrojtjes nga viti 2013 deri në vitin 2014. Ai ishte kryeministri i parë shqiptar që nga pavarësia dhe shtetësia e Maqedonisë së Veriut.

== Jeta e hershme dhe karriera ushtarake ==
Xhaferi, një [[Shqiptarët në Maqedoninë e Veriut|shqiptar]] etnik, lindi më 15 prill 1962 në fshatin [[Forina|Forinë]] afër [[Gostivari|Gostivarit]], [[Republika Socialiste e Maqedonisë|PR Maqedoni]], [[Republika Socialiste Federative e Jugosllavisë|RFP Jugosllavi]]. Shkollën fillore e kreu në fshatin e afërt [[Çegrani|Çegran]] dhe shkollimin e mesëm e vazhdoi në shkollën e mesme ushtarake në [[Beogradi|Beograd]]. Ai studioi në Akademinë Ushtarake të Këmbësorisë së Ushtrisë Tokësore të [[Ushtria Popullore Jugosllave|Ushtrisë Popullore Jugosllave]] (JNA) në Beograd dhe [[Sarajeva|Sarajevë]]. Më vonë gjatë karrierës së tij u specializua në detyra komanduese dhe shtabi në Akademinë Ushtarake Gjeneral Mihailo Apostolski në [[Shkupi|Shkup]]. Në vitin 2013 ka magjistruar në mbrojtje.<ref>{{Cite web |title=Собрание на Република Северна Македонија - Демократска унија за интеграција |url=https://www.sobranie.mk//demokratska-unija-za-integracija-2016-ns_article-talat-dzaferi-16.nspx |access-date=2024-01-30 |website=www.sobranie.mk |language=mk}}</ref>

Nga viti 1985 deri në vitin 1991 Xhaferi ishte oficer i APJ-së, ndërsa nga viti 1992 deri në vitin 2001 oficer i [[Forcat e Armatosura të Maqedonisë së Veriut|Ushtrisë së Republikës së Maqedonisë]] (ARM).<ref name="BIRN2">{{Cite web |last=Dimovski |first=Sase |date=22 shkurt 2013 |title=Talat Xhaferi: Macedonia's Controversial Defence Chief |url=http://www.balkaninsight.com/en/article/new-macedonian-defence-minister-opens-old-wounds |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170601141023/http://www.balkaninsight.com/en/article/new-macedonian-defence-minister-opens-old-wounds |archive-date=1 qershor 2017 |publisher=Balkan Insight (BIRN) |language=en}}</ref>

=== Kryengritja e vitit 2001 ===
Gjatë [[Lufta e vitit 2001 në Maqedoni|kryengritjes së vitit 2001]], në të cilën shqiptarët në krye me [[Ali Ahmeti (politikan)|Ali Ahmetin]] sulmuan forcat e sigurisë, Xhaferi fillimisht ishte oficer i lartë në ARM, duke komanduar trupat në kazermat e [[Tetova|Tetovës]].

Më 28 prill, ditën e [[Operacioni afër Vicës|operacionit të Vicës]], ai ishte në detyrë komandant në kazermë.<ref>{{Cite news |date=28 prill 2013 |title=Ангелов: Талат Џафери да каже зошто по масакрот кај Вејце, дезертирал од АРМ |language=mk |trans-title=Angelov: Talat Xhaferi të shpjegojë pse pas masakrës së Vejcës u largua nga ARM |publisher=Инфо ( Здружение на граѓани за одбрана на слободата на говорот и на јавното изразување [Citizens' Association for the Defense of Freedom of Speech and Public Expression]) |url=http://www.plusinfo.mk/vest/90322/Angelov-Talat-Gzaferi-da-kazhe-zoshto-po-masakrot-kaj-Vejce-dezertirashe-od-ARM |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130601172719/http://www.plusinfo.mk/vest/90322/Angelov-Talat-Gzaferi-da-kazhe-zoshto-po-masakrot-kaj-Vejce-dezertirashe-od-ARM |archive-date=1 qershor 2013}}</ref> Disa ditë më vonë ai dezertoi dhe iu bashkua [[Ushtria Çlirimtare Kombëtare|Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare]] (UÇK), dhe u bë komandanti i saj i Brigadës 116, duke fituar [[Pseudonimi|pseudonimin]] ''Komandant Forina'' pas vendlindjes së tij.<ref>{{Cite web |date=18 shkurt 2013 |title=Груевски го предложи Командант Форина од УЧК за прв човек на македонската одбрана |trans-title=Gruevski propozoi komandantin Forrina nga UÇK-ja për shef të mbrojtjes së Maqedonisë |url=http://www.kirilica.com.mk/vest.asp?id=73864 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130221004630/http://www.kirilica.com.mk/vest.asp?id=73864 |archive-date=21 shkurt 2013 |publisher=Кирилица |language=mk}}</ref> Ai më vonë [[Amnisti|u amnistua]], në përputhje me [[Marrëveshja e Ohrit|Marrëveshjen e Ohrit]] të vitit 2001.<ref name="BIRN3">{{Cite web |last=Dimovski |first=Sase |date=22 shkurt 2013 |title=Talat Xhaferi: Macedonia's Controversial Defence Chief |url=http://www.balkaninsight.com/en/article/new-macedonian-defence-minister-opens-old-wounds |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170601141023/http://www.balkaninsight.com/en/article/new-macedonian-defence-minister-opens-old-wounds |archive-date=1 qershor 2017 |publisher=Balkan Insight (BIRN) |language=en}}</ref>

== Karriera politike ==
Xhaferi u zgjodh për herë të parë në parlamentin maqedonas në vitin 2002 për [[Bashkimi Demokratik për Integrim|Bashkimin Demokratik për Integrim]] (BDI), i cili u formua atë vit nga anëtarë të UÇK-së të shpërbërë. Nga viti 2004 deri në vitin 2006 Xhaferi ka qenë zëvendësministër i Mbrojtjes.<ref name="BIRN4">{{Cite web |last=Dimovski |first=Sase |date=22 shkurt 2013 |title=Talat Xhaferi: Macedonia's Controversial Defence Chief |url=http://www.balkaninsight.com/en/article/new-macedonian-defence-minister-opens-old-wounds |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170601141023/http://www.balkaninsight.com/en/article/new-macedonian-defence-minister-opens-old-wounds |archive-date=1 qershor 2017 |publisher=Balkan Insight (BIRN) |language=en}}</ref> Nga viti 2008 deri në vitin 2013, ai ishte deputet i BDI-së, aleate me partinë konservatore [[VMRO-DPMNE]] . Në vitin 2012, ai u bë i njohur për fjalimet e tij maratonë të përdorura si një taktikë filibuster për të bllokuar miratimin e një ligji për veteranët që do të jepte përfitime për veteranët e luftës maqedonase. Ai e bllokoi draftin në nivel komisioni duke "lexuar poezi, duke cituar literaturë të huaj dhe raporte mbi Maqedoninë, duke zhuritur ose thjesht duke heshtur, duke pritur të kalojë koha".<ref name="BIRN4" />

Në vitin 2013, Xhaferi u propozua nga BDI për ministër të Mbrojtjes në kabinetin e Nikolla Gruevskit, pas dorëheqjes së [[Fatmir Besimi|Fatmir Besimit]]. Emërimi i Xhaferit shkaktoi protesta nga maqedonasit<ref>[http://www.dw.de/%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%82-%D1%9F%D0%B0%D1%84%D0%B5%D1%80%D0%B8-%D0%BC%D0%B5%D1%93%D1%83-%D0%BD%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B4-%D0%B8-%D0%BE%D0%B4%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0/a-16641835?maca=maz-rss-maz-pol_makedonija_timemk-4727-xml-mrss Deutsche Welle {{In lang|mk}}]</ref><ref>[http://www.koha.net/?page=1,15,137093 koha.net {{In lang|sq}}]</ref> (në veçanti gjenerali në pension Stojançe Angelov i partisë opozitare pro-veterane Dinjiteti)<ref name="BIRN5">{{Cite web |last=Dimovski |first=Sase |date=22 shkurt 2013 |title=Talat Xhaferi: Macedonia's Controversial Defence Chief |url=http://www.balkaninsight.com/en/article/new-macedonian-defence-minister-opens-old-wounds |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170601141023/http://www.balkaninsight.com/en/article/new-macedonian-defence-minister-opens-old-wounds |archive-date=1 qershor 2017 |publisher=Balkan Insight (BIRN) |language=en}}</ref> dhe qytetarëve shqiptarë.<ref>[http://bigstory.ap.org/article/least-22-people-injured-macedonia-riots AP {{In lang|en}}]{{Lidhje e vdekur}}</ref> Xhaferi tha se qëllimi i tij ishte që forcat e armatosura t'i bëjë “simbol të bashkëjetesës, tolerancës dhe respektit të dallimeve”.<ref name="BIRN5" />

Më 26 nëntor 2019, [[Tërmeti i 26 nëntorit 2019 në Shqipëri|një tërmet goditi Shqipërinë]]. Xhaferi ishte pjesë e një delegacioni të politikanëve etnikisht shqiptarë nga Maqedonia e Veriut që vizituan epiqendrën e tërmetit, të cilët i shprehën ngushëllimet e tyre presidentit shqiptar [[Ilir Meta]].<ref name="ABCnewsMeta2">{{Cite news |date=28 nëntor 2019 |title=Meta në Durrës me Talat Xhaferrin dhe Ali Ahmetin: Nuk do e harrojmë kurrë ndihmën tuaj |language=sq |agency=ABC News |url=http://abcnews.al/meta-ne-durres-me-talat-xhaferrin-dhe-ali-ahmetin-nuk-do-e-harrojme-kurre-ndihmen-tuaj/ |access-date=29 nëntor 2019}}</ref>

=== Kryetar i Kuvendit ===
Në prill të vitit 2017, Xhaferi u zgjodh kryetar i [[Kuvendi i Maqedonisë së Veriut|Kuvendit]] të Maqedonisë, i mbështetur nga një koalicion i partive kombëtare shqiptare dhe partisë opozitare social-demokrate LSDM, [[Stuhia e vitit 2017 në Kuvendin e Maqedonisë|duke shkaktuar trazira]] në ndërtesën e Kuvendit. Partia VMRO-DPMNE e cilësoi këtë veprim si grusht shteti.<ref>{{Cite news |title=V makedonski parlament vdrli protestniki, poslanci vzklikali: To je puč! |language=sl |trans-title=Protestuesit në Kuvendin e Maqedonisë protestojnë: Është grusht shteti! |publisher=24ur.com |url=http://www.24ur.com/novice/svet/na-makedonskih-ulicah-vre-v-parlament-vdrli-protestniki-s-crnimi-maskami.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170909233458/http://www.24ur.com/novice/svet/na-makedonskih-ulicah-vre-v-parlament-vdrli-protestniki-s-crnimi-maskami.html |archive-date=9 shtator 2017}}</ref> Më pas, demonstruesit hynë në ndërtesën e parlamentit, duke rrahur gazetarë dhe deputetë dhe u desh të liroheshin nga policia.<ref>{{Cite news |last=Testorides |first=Konstantin |date=27 prill 2017 |title=Protesters attack Macedonian lawmakers over leadership vote, dozens injured |language=en |work=[[Chicago Tribune]] |url=http://www.chicagotribune.com/news/nationworld/ct-macedonia-parliament-protests-20170427-story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170429045125/http://www.chicagotribune.com/news/nationworld/ct-macedonia-parliament-protests-20170427-story.html |archive-date=29 prill 2017}}</ref>

Më 25 janar 2024, Xhaferi dha dorëheqjen pas dorëheqjeve të qeverisë së [[Dimitar Kovaçevski|Dimitar Kovaçevskit]], në përgatitje për t'u zgjedhur kryetar i një qeverie teknike e cila, në përputhje me [[Marrëveshja e Përzhinës|Marrëveshjen e Përzhinos]], do ta udhëheqë vendin në 100 ditë para [[Zgjedhjet parlamentare të Maqedonisë së Veriut 2024|parlamentit]] [[Zgjedhjet parlamentare të Maqedonisë së Veriut 2024|zgjedhjet]] e planifikuara për 8 maj.<ref>{{Cite web |title=Талат Џафери: Имаме обврска да обезбедиме фер избори – DW – 25.01.2024 |url=https://www.dw.com/mk/talat-daferi-se-podgotvuva-da-go-zameni-kovacevski-imame-obvrska-da-obezbedime-fer-i-demokratski-izbori/a-68086624 |access-date=2024-01-25 |website=dw.com |language=mk}}</ref>

== Referime ==
{{Reflist|2}}

[[Kategoria:Lindje 1962]]
[[Kategoria:Njerëz që jetojnë]]
[[Kategoria:Anëtarë të Kuvendit të Maqedonisë së Veriut]]
[[Kategoria:Shqiptarë në Maqedoni të Veriut]]
[[Kategoria:Njerëz nga Gostivari]]
[[Kategoria:Bashkimi Demokratik për Integrim]]
[[Kategoria:Kryetarë të Kuvendit të Maqedonisë së Veriut]]