Traktati

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Traktati marokeno-amerikan i 1786-ës i paqes dhe miqësisë, i vulosur nga Sulltan Mohammed III.

Një traktat është një marrëveshje me shkrim formale, ligjërisht e detyrueshme ndërmjet aktorëve në të drejtën ndërkombëtare. Zakonisht bëhet nga dhe ndërmjet shteteve sovrane, por mund të përfshijë organizata ndërkombëtare, individë, subjekte biznesi dhe persona të tjerë juridikë. Një traktat mund të njihet gjithashtu si një marrëveshje ndërkombëtare, protokoll, besëlidhje, konventë, pakt ose shkëmbim letrash, midis kushteve të tjera. Megjithatë, vetëm dokumentet që janë ligjërisht të detyrueshme për palët konsiderohen traktate sipas së drejtës ndërkombëtare. Traktatet ndryshojnë në bazë të detyrimeve (shkalla në të cilën shtetet janë të detyruara ndaj rregullave), saktësisë (shkalla në të cilën rregullat janë të paqarta) dhe delegimit (shkalla në të cilën palët e treta kanë autoritet për të interpretuar, zbatuar dhe vendosur rregulla).

Traktatet janë ndër manifestimet më të hershme të marrëdhënieve ndërkombëtare, me shembullin e parë të njohur që është një marrëveshje kufitare midis qytet-shteteve sumeriane të Lagashit dhe Umma rreth vitit 3100 para Krishtit. Marrëveshjet ndërkombëtare u përdorën në një formë nga shumica e qytetërimeve kryesore, duke u rritur si në sofistikim ashtu edhe në numër gjatë epokës së hershme moderne. Fillimi i shekullit të 19-të pa zhvillime në diplomaci, politikë të jashtme dhe të drejtën ndërkombëtare të reflektuara nga përdorimi i gjerë i traktateve. Konventa e Vjenës e vitit 1969 mbi të drejtën e traktateve i kodifikoi këto praktika, duke përcaktuar udhëzime dhe rregulla për krijimin, ndryshimin, interpretimin dhe përfundimin e traktateve dhe për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve dhe shkeljeve të supozuara.

Traktatet janë afërsisht analoge me kontratat në atë që përcaktojnë të drejtat dhe detyrimet detyruese të palëve. Ato ndryshojnë në mënyrë të konsiderueshme në formë, përmbajtje dhe kompleksitet dhe rregullojnë një shumëllojshmëri të gjerë çështjesh, si siguria, tregtia, mjedisi dhe të drejtat e njeriut. Traktatet mund të jenë dypalëshe (ndërmjet dy vendeve) ose shumëpalëshe (që përfshijnë më shumë se dy vende). Ato mund të përdoren gjithashtu për të krijuar institucione ndërkombëtare, si Gjykata Ndërkombëtare Penale dhe Kombet e Bashkuara, për të cilat ato shpesh ofrojnë një kornizë qeverisëse. Traktatet shërbejnë si burime parësore të së drejtës ndërkombëtare dhe kanë kodifikuar ose vendosur shumicën e parimeve juridike ndërkombëtare që nga fillimi i shekullit të 20-të.

Pavarësisht Ligjit të Traktateve dhe të drejtës zakonore ndërkombëtare, traktatet nuk kërkohet të ndjekin ndonjë formë standarde. Megjithatë, të gjitha traktatet e vlefshme duhet të jenë në përputhje me parimin ligjor të pacta sunt servanda (latinisht: "marrëveshjet duhet të mbahen"), sipas të cilit palët angazhohen të kryejnë detyrat e tyre dhe të respektojnë marrëveshjet e tyre në mirëbesim. Një traktat gjithashtu mund të shfuqizohet, dhe në këtë mënyrë të bëhet i pazbatueshëm, nëse shkel një normë paraprake (jus cogens), siç është lejimi i një lufte agresioni ose krime kundër njerëzimit.

Shiko edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referimet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]