Xhebraili

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë

Xhebraili emri i këtij meleku (engjëlli) përmendet në tekstet e shenjta të besimit mysliman, Kurani dhe hadithet e profetit Muhamed, burimet e besimit hebre dhe atij të krishterë në formën Gabriel, që në shumë aspekte ka të njëjtat atribute dhe funksione me melekun Xhebrail. Ashtu siç parashtrohet edhe në rastet e emrave të dy melekëve të tjerë Mikail dhe Azrail, edhe emri Xhebrail mban prapashtesën "il" që është forma arabe e emrit "el (oh)" që në hebraisht do të thotë zot, perëndi. Pjesa tjetër e emrit, xhibr, në hebraisht është në formën "geber" që do të thotë "i fuqishëm". Kuptimi etimologjik i fjalës do të ishte “fuqia e Zotit". Të dyja këto fjalë pranohen me burim nga gjuhët antike, më saktë nga gjuha suriane apo ajo keldane. Në formën Gabriel ajo është përfshirë në gjuhët antike greke dhe latine.

Në tekstet fetare hebreje dhe të krishtera Gabrieli konsiderohet njëri nga tre engjëjt më të rëndësishëm, emrat e të cilave përmenden në tekstet e shenjta të këtyre besimeve. Në Bibël emri i tij përmendet për të parën herë te kapitulli Daniel (8/15-26; 9/21-27), në Besëlidhjen e vjetër (Dhjata e vjetër) dhe në librat apokrifë, Gabrieli përmendet si një nga gjashtë engjëjt që qëndrojnë së bashku me Perëndinë, në të majtë të Tij. Këtij engjëlli i shkojnë më së pari lutjet e shenjtorëve; ai është kujdestar për parajsën, është sundimtari i qiellit të parë, është një ndër ndërmjetësuesit më të rëndësishëm për tek Perëndia, ai shkatërron të këqijtë, hedh djajtë në ferr dhe drejton punët e forcave natyrore. (Tobi, 12/15; Enoku, 9/1, 9-10, 20/7, 40/1-9, 54/6, Hezekiel, 9/3, 10/2) Në hebraizëm, Gabrieli është engjëlli që përcjell tek njerëzit e përzgjedhur të Perëndisë urdhërat dhe dëshirat e Perëndisë, dhe në të njëjtën kohë është shtylla e drejtësisë. Ai i shpuri Josefit të vëllezërit, bëri mundje me Jakobin dhe mori pjesë së bashku me engjëllin Mikael në varrimin e profetit Musa, sipas këtij besimi.

Në Dhjatën e re, për engjëllin Gabriel flitet dy herë, dhe në të dy rastet ai kryen funksionin e engjëllit që jep sihariqe. Kemi rastin e profetit Zakaria, të cilin e njofton për lindjen e të birit Gjon dhe rastin e Maries kur e njofton se ka për të lindur Jezuin (Luka, 1/11-20, 26-38) Gjuhëtarët arabë ndahen në dy grupime sa i takon pikëpamjeve në lidhje me burimin etimologjik të kësaj fjale. Shumica e tyre janë të mendimit se kjo fjalë rrjedh nga hebraishtja në arabisht, ndërsa disa prej tyre mendojnë se është një fjalë e pastër arabe, pasi është trajta e ndryshuar e fjalës “xheberetullah”, që do të thotë “fuqia e Zotit”. Duket qartë që të dytët ofrojnë një shpjegim të sforcuar dhe ndonjë kuptim të ri leksikor, prandaj pikëpamja e të parëve duket më e vërtetë.

besimin mysliman Xhebraili është një ndër katër melekët më të rëndësishëm, i cili kryen funksionin e komunikuesit të shpalljeve hyjnore tek profetët. Megjithëse engjëlli i shpalljes në gjuhën arabe shprehet me fjalë të ndryshme, më të njohurat prej tyre janë Xhebrail, Xhebreil, Xhebril, Xhibrin dhe Xhibril. Në Kuranin fisnik përmendet me pesë mënyra emërtimi, të cilat janë: Xhibril, Ruhulkudus (Shpirti Shenjtë), Ruhulemin (Shpirti Besnik), Ruh (Shpirti) dhe Resul (I dërguari). Sikurse tregojnë ajetet kuranore, engjëlli Xhebraili zotëron një fuqi të papërballueshme, një informacion sublim dhe të dhëna absolute. Ai gëzon respekt të veçantë nga “Poseduesi i fronit” (Zoti) dhe është një engjëll, të cilit i binden edhe engjëjt e tjerë në mënyrë kategorike. (Nexhm, 53/5-6; Tekvir, 81/19-21) Xhebraili i qe shfaqur Merjemes në trajtën e një njeriu normal, i pati thënë se ai është i dërguari i Zotit dhe se vinte tek ajo për ta njoftuar se ka për të lindur një fëmi të dlirë si dhuratë të Zotit për të. (Merjem, 19/17-19) Meleku Xhebrail qe i ngarkuar t’i shpallte profetit Muhamed librin e shenjtë Kuranin. Profeti Muhamed e pati parë dy herë Xhebrailin në formën e tij si melek, njëherë në “horizontin e hapur” dhe herën e dytë në “sidretu’l-munteha”. Ai qe miku i Profetit dhe mbështetësi i besimtarëve kundër politeistëve. Ky engjëll zbret natën e Kadrit së bashku me engjëjt e tjerë në botë dhe ka për t’u rreshtuar së bashku me melekët e tjerë ditën e gjykimit kur njerëzit do të japin llogari në mahsher.

Në hadithe Xhebraili është meleku që i sjell vahjin Profetit Muhamed, ia mëson atij Kuranin përmendësh, i mëson gjykimet e drejta për çështje të ndryshme dhe shfaqet para profetit, madje edhe para sahabeve në formën e një njeriu. Ai komunikon drejtpërdrejt me Zotin. (Musned, II, 267; III, 230; Buhari, Tevhid, 33) Për herë të parë ai u shfaq para profetit Muhamed në shpellën Hira për t’i komunikuar shpalljen e parë hyjnore, që përbëhej nga pesë ajetet e para të sures Alak e që janë “Lexo! Me emrin e Zotit që të krijoi! Ai e krijoi njeriun nga gjaku ngjizur! Lexo, se Zoti yt është fisnik. Ai i mësoi njeriut të shkruajë me pendë. Ai i mësoi njeriut gjëra që nuk i dinte.” (Alak, 1-5) (Buhari, Tabir, 1; Bedu’l-halk, 7; Muslim, Iman, 257, 258) Meleku Xhebrail ia pati mbushur zemrën me “urtësi” profetit Muhamed përpara se të kryente miraxhin, duke bërë që trupi i tij të bëhej i lehtë si shpirti. Gjatë këtij udhëtimi mrekulli profeti Muhamed e pa Xhebrailin për të dytën herë në formën e tij si melek. Xhebraili e shoqëroi atë nëpër botën tjetër duke i sqaruar pamjet që profeti Muhamed shihte aty. (Buhari, Salat, 1, Bedu’l-halk, 6) Në mënyrë të veçantë gjatë muajitRamazanit Xhebraili vinte tek profeti Muhamed çdo mbrëmje për të dëgjuar prej tij ajetet kuranore që i ishin shpallur deri në atë moment. Vitin e fundit të jetës së profetit, ai kishte kërkuar nga Muhamedi (a.s.) që t’ia këndonte nga dy herë. (Buhari, Savm, 7)

Në hadithet tregohet se Xhebraili i shndërruar në njeri pati marrë pjesë në disa beteja, madje e pati frymëzuar poetin Hasan bin Thabit kur ai thurte vargje në përgjigje të sulmeve fyese që politeistët mekas u drejtonin myslimanëve. (Buhari, Megazi, 17; Muslim, Fedail, 46, 47) Në literaturën islame është shkruar një numër i madh traktatesh, veprash dhe librash që kanë lidhje me emrat e Xhebrailit, cilësitë, funksionet, pamjet prej njeriu që ai merrte dhe epërsinë e tij mbi melekët e tjerë, duke formuar kështu një literaturë të pasur në fushat e tefsirit, hadithit, historisë islame, tasavufit, kelamit dhe filozofisë islame. Ky shtjellim i gjerë i këtij meleku ka bërë që përveç emërtimeve në Kuran e hadith, në literaturën islame të krijohet një seri emërtimesh të tjera siç janë Ruhullah, Hadimullah, Ruhu’l-adham, Aklu’l-ekrem, Namusu’l-ekber, Aklu’l-faal, Vahibu’s-suver, Hazinu’l-kuds, Tavusu’l-melaike. Në literaturën islame gjendet shumë informacion në lidhje me melekun Xhebrail, por me përjashtim të të dhënave që gjenden në Kuran dhe në librat e saktë të hadithit, ky lloj informacioni është konsideruar prej dijetarëve myslimanë i dobët dhe në të shumtën e rasteve me prejardhje nga literatura izraelite.