Çmimi “Jakov Xoxa”

Çmimi “Jakov Xoxa” është një vlerësim i ri letrar në Shqipëri, i themeluar në vitin 2023 për të nderuar veprën dhe trashëgiminë e romancierit të shquar shqiptar, Jakov Xoxa. Çmimin në Edicionin e vitit 2023 e fitoi akademiku Sabri Hamiti. Fituese e edicionit 2024 të Çmimit "Jakov Xoxa" është poetja, shkrimtarja dhe studiuesja Majlinda Nana Rama. Ky çmim synon të inkurajojë dhe të mbështesë krijimtarinë e re shqiptare, duke u përqendruar në autorë të rinj pas viteve ’90. Me një fokus në origjinalitet, qëndrueshmëri dhe pasqyrim të realitetit shqiptar, Çmimi “Jakov Xoxa” ka për qëllim të promovojë letërsinë që pasqyron elementet e veçanta të kulturës dhe përvojës kombëtare shqiptare.

Historia dhe qëllimi i Çmimit

Për herë të parë i ndarë në vitin 2023, nga Akademia e Shkencave të Shqipërisë, Akademia e Shkencave të Kosovës dhe Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit në Ministrinë e Kulturës, në kuadër të 100-vjetorit të lindjes së Jakov Xoxës, çmimi mban emrin e këtij autori që konsiderohet si një nga romancierët më të rëndësishëm të gjysmës së shekullit të 20-të në letërsinë shqipe. Këtë vit i janë bashkuar edhe Familja Xoxa, Unioni i Gazetarëve Shqiptarë dhe Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit, që e mbështet çdo vit, si një çmim për të njohur dhe nxitur talente të reja letrare në Shqipëri dhe për të ruajtur e zhvilluar trashëgiminë e Jakov Xoxës në kulturën shqiptare.

Kriteret dhe pjesëmarrësit

Çmimi “Jakov Xoxa” është i hapur për autorët shqiptarë nga të gjitha trevat shqipfolëse dhe diaspora, duke ofruar kështu një platformë për shkrimtarët e rinj të ndajnë zërin e tyre dhe të kontribuojnë në pasurimin e letërsisë shqipe bashkëkohore. Sipas organizatorëve, ndër kriteret kryesore të përzgjedhjes janë: origjinaliteti i veprës, qëndrueshmëria në tematikë dhe stil, shprehja e thellë e humanizmit dhe paraqitja e pasqyrimit realist të shoqërisë shqiptare me të mirat dhe sfidat e saj. Çmimi do të ndahen në një mbrëmje gala në muajin dhjetor, ku do të vlerësohet autori më i spikatur për veprën e tij.

Rëndësia e Çmimit në kontekstin bashkëkohor

Agron Xoxa, djali i Jakov Xoxës, theksoi emocionin dhe rëndësinë e veçantë që ka ky çmim për familjen Xoxa dhe për kulturën letrare shqiptare, duke deklaruar se ky çmim do të bëhet një traditë e përvitshme për brezat e rinj dhe letërsinë e re. Ky çmim, i cili mbështet kryesisht krijuesit pas viteve ’90, është një shprehje e njohjes së rëndësisë së letërsisë si një pasqyrë e jetës dhe përvojës shqiptare në tranzicion. Kryetari i Unionit Shqiptar të Gazetarëve, Aleksandër Çipa, e cilësoi këtë iniciativë si një simbol të "çmimit të kohëve", duke vënë në pah rëndësinë e vazhdimësisë së letërsisë që ruan dhe zhvillon aspektet e kulturës dhe të historisë bashkëkohore të shqiptarëve.

Jakov Xoxa: Romancieri i shquar shqiptar

Jakov Xoxa, një nga shkrimtarët më të spikatur të shekullit të 20-të, ka lënë një trashëgimi të vyer në letërsinë shqiptare. Romani i tij më i njohur, “Lumi i Vdekur”, paraqet një përshkrim të thellë të fenomenit të natyrës dhe kulturës, duke e kontrastuar atë me botën humane dhe arrogancën e njeriut përballë natyrës. Puna e Xoxës shquhet për forcën e saj artistike, përshkrimet e gjalla dhe shkrirjen e thellë të motiveve sociale dhe etike, duke krijuar një pasqyrë realiste dhe prekëse të jetës shqiptare. Me themelimin e Çmimit “Jakov Xoxa”, trashëgimia e tij kulturore merr një dimension të ri, që synon të mbështesë dhe të frymëzojë brezat e ardhshëm të letërsisë shqipe.

Çmimi “Jakov Xoxa” shënon një pikë të re në promovimin e letërsisë së re shqipe dhe është një njohje për veprën e Jakov Xoxës, si dhe një hap përpara në nxitjen e krijimtarisë së autorëve të rinj. Ky çmim përbën një përpjekje për të ruajtur dhe përhapur vlerat e letërsisë shqiptare dhe për të mbështetur zërin e brezave të rinj letrarë që pasqyrojnë realitetin dhe ndjesitë e shoqërisë shqiptare në zhvillim.