Alomorfi
Në gjuhësi, një alomorf është një formë fonetike e ndryshme e një morfeme, ose një njësi kuptimore që ndryshon në tingull dhe drejtshkrimin pa e ndryshuar kuptimin.[1] Termi alomorf përshkruan realizimin e variacioneve fonologjike për një morfemë specifike. Format e ndryshme që një morfemë mund të marrë rregullohen nga rregulla morfofonemike. Këto rregulla fonologjike përcaktojnë se çfarë forme fonetike ose shqiptim specifik do të marrë një morfemë bazuar në kontekstin fonologjik ose morfologjik, në të cilin ato shfaqen.[2]
Në anglisht[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Anglishtja ka disa morfema që ndryshojnë në tingull, por jo në kuptim, të tilla si morfemat e kohës së shkuar, morfemat e shumësit dhe morfemat negative.
Alomorfe të kohës së shkuar[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Për shembull, një morfemë e kohës së shkuar angleze është -ed, e cila shfaqet në disa alomorfe në varësi të mjedisit të saj fonologjik duke asimiluar zërimin e segmentit të mëparshëm ose futjen e një schwa-je pas një ndalese alveolare.
Shumësi alomorfe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Morfema e shumësit për emrat e rregullt në anglisht zakonisht realizohet duke shtuar një s ose es në fund të emrit. Sidoqoftë, morfema e shumësit në fakt ka tre alomorfe të ndryshme: [s], [z] dhe [əz].
Alomorfe negative[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Në anglisht, parashtesa privative in ka tri alomorfe: [ɪn], [ɪŋ] dhe [ɪm]. Forma fonetike që përdor morfema mohuese /ɪn/ përcaktohet nga rregullat morfologjike.[3]
Alomorfia e stemit[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Alomorfia mund të ekzistojë gjithashtu në stem ose rrënjë, si në sanskritishten klasike:
| Njëjës | Shumës | |
|---|---|---|
| Emërore | /vaːk/ | /vaːt͡ʃ-as/ |
| Gjinore | /vaːt͡ʃ-as/ | /vaːt͡ʃ-aːm/ |
| Instrumentale | /vaːt͡ʃ-aː/ | /vaːɡ-bʱis/ |
| Vendore | /vaːt͡ʃ-i/ | /vaːk-ʂi/ |
Janë tre alomorfe të kërcellit, /vaːk/, /vaːt͡ʃ/ dhe /vaːɡ/, të cilat kushtëzohen nga prapashtesat e veçanta të shënjimit të rasave.
Shiko edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ TARNI, PRASAD (2019-07-01). A COURSE IN LINGUISTICS, THIRD EDITION (në anglisht). PHI Learning Pvt. Ltd. ISBN 978-93-88028-96-7.
- ^ Fromkin, Victoria; Rodman, Robert; Hyams, Nina (2018). An Introduction to Language (në anglisht) (bot. 11th). Cengage Learning. fq. 218–220. ISBN 9781337559577.
- ^ Moravcsik, Edith (2019-11-11). "Accounting for Variation in Language". Open Linguistics (në anglisht). 5 (1): 369–382. doi:10.1515/opli-2019-0020.