Alfabeti armen
(Përcjellë nga Alphabeti Armenishtes (Armene))
Alfabeti armen u konceptua nga Shën Mesrop Mashtotsi, një teolog i kristherë dhe gjuhëtar. Alfabeti armen është i modeluar sipas alfabetet: asiriane (siriake), latine, greke, dhe mundësisht edhe etiopike. Versioni origjinal kishte 36 shkronja. Më vonë tre letra të tjera iu shtuan. Alfabeti armen ka luajtur një rol të madh në përhapjen e krishterimit në Armeni, si edhe në bashkimin e kombit armen. Shumëllojshmëri të tingujve të gjuhës armene jep armenët një avantazh në mësimin e gjuhëve të huaja, posaçërisht në shqiptimin e tyre.
Alfabeti[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
| Letra | Emri | Shqiptimi | Vlera Numerike | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Tradicionale | Reformuar | Shqiptimi | Klasike | Lindore | Perëndimore | ||||
| Klasike | Lindore | Perendimore | |||||||
| Ա ա | այբ ajb | /ajb/ | /ajpʰ/ | /ɑ/ | 1 | ||||
| Բ բ | բեն ben | /bɛn/ | /pʰɛn/} | /b/ | /pʰ/ | 2 | |||
| Գ գ | գիմ gim | /ɡim/ | /kʰim/ | /ɡ/ | /kʰ/ | 3 | |||
| Դ դ | դա da | /dɑ/ | /tʰɑ/ | /d/ | /tʰ/ | 4 | |||
| Ե ե | եչ jeç | /jɛtʃʰ/ | /ɛ/, word-initially /jɛ/ | 5 | |||||
| Զ զ | զա za | /zɑ/ | /z/ | 6 | |||||
| Է է | է ē | /ɛː/ | /ɛ/ | /ɛː/ | /ɛ/ | 7 | |||
| Ը ը | ըթ ët' | /ətʰ/ | /ə/ | 8 | |||||
| Թ թ | թօ t'ò[1] | թո t'o | /tʰo/ | /tʰ/ | 9 | ||||
| Ժ ժ | ժէ žē ("zhe") | ժե že ("zhe") | /ʒɛː/ | /ʒɛ/ | /ʒ/ | 10 | |||
| Ի ի | ինի ini | /ini/ | /i/ | 20 | |||||
| Լ լ | լիւն liwn | լյուն ljown/ljun | /lʏn/ | /ljun/ | /lʏn/ | /l/ | 30 | ||
| Խ խ | խէ xē | խե xe ('χ' e Greqishtes) | /χɛː/ | /χɛ/ | /χ/ | 40 | |||
| Ծ ծ | ծա ts′a ("c" e veçant,i pranishëm edhe në Gjeorgjisht) | /tsɑ/ | /dzɑ/ | /ts/ | /dz/ | 50 | |||
| Կ կ | կեն ken | /kɛn/ | /ɡɛn/ | /k/ | /ɡ/ | 60 | |||
| Հ հ | հօ hò[1] | հո ho | /ho/ | /h/ | 70 | ||||
| Ձ ձ | ձա dza | /dzɑ/ | /tsʰɑ/ | /dz/ | /tsʰ/ | 80 | |||
| Ղ ղ | ղատ ġat ('r' e Frëngjishtës) | /ɫɑt/ | /ʁɑt/ | /ʁɑd/ | /ɫ/ | /ʁ/ | 90 | ||
| Ճ ճ | ճէ č̣ē | ճե č̣e ("ç" e veçant, i pranishëm edhe ne Gjeorgjisht) | /tʃɛː/ | /tʃɛ/ | /dʒɛ/ | /tʃ/ | /dʒ/ | 100 | |
| Մ մ | մեն men | /mɛn/ | /m/ | 200 | |||||
| Յ յ | յի ji | հի hi (ose 'ji') | /ji/ | /hi/ | /j/ | /h/, /j/ | 300 | ||
| Ն ն | նու now/nu | /nu/ | /n/ | 400 | |||||
| Շ շ | շա ša ("sha") | /ʃɑ/ | /ʃ/ | 500 | |||||
| Ո ո | ո vo Në fillimin e një fjalës, theksohet "vo", dhe përndryshe "o" | /o/ | /vo/ | /o/, word-initially /vo/ | 600 | ||||
| Չ չ | չա ča ("ça") | /tʃʰɑ/ | /tʃʰ/ | 700 | |||||
| Պ պ | պէ pē | պե pe | /pɛː/ | /pɛ/ | /bɛ/ | /p/ | /b/ | 800 | |
| Ջ ջ | ջէ ǰē | ջե ǰe("xhe") | /dʒɛː/ | /dʒɛ/ | /tʃʰɛ/ | /dʒ/ | /tʃʰ/ | 900 | |
| Ռ ռ | ռա ṙa ("rra") | /rɑ/ | /ɾɑ/ | /r/ | /ɾ/ | 1000 | |||
| Ս ս | սէ sē | սե se | /sɛː/ | /sɛ/ | /s/ | 2000 | |||
| Վ վ | վեւ vew | վեվ vev | /vɛv/ | /v/ | 3000 | ||||
| Տ տ | տիւն tiwn | տյուն tjown/tjun | /tʏn/ | /tjun/ | /dʏn/ | /t/ | /d/ | 4000 | |
| Ր ր | րէ rē | րե re | /ɹɛː/ | /ɾɛ/ |
/ɹ/ | /ɾ/ |
5000 | ||
| Ց ց | ցօ c'ò | ցո c'o ("co") | /tsʰo/ | /tsʰ/ | 6000 | ||||
| ՈՒ ու | ու ow/u | /u/ | /u/ | N/A | N/A | ||||
| (Ւ ւ) | հիւն hiwn/hiun, viwn/viun | N/A | /hʏn/ | /w/ | /v/ | 7000 | |||
| Փ փ | փիւր p'iwr | փյուր p'jowr/pjur ("p"-ja e fort) | /pʰʏɹ/ | /pʰjuɾ/ | /pʰʏɾ/ | /pʰ/ | 8000 | ||
| Ք ք | քէ k'ē | քե k'e ("k"-ja e fort) | /kʰɛː/ | /kʰɛ/ | /kʰ/ | 9000 | |||
| և | և |
N/A | /jev/ | N/A | /ev/, word-initially /jev/ | N/A | |||
| Օ օ | օ ò | N/A | /o/ | N/A | /o/ | N/A | |||
| Ֆ ֆ | ֆէ fē | ֆե fe | N/A | /fɛ/ | N/A | /f/ | N/A | ||
- Dëgjoni shqiptimin të shkronjave në
Armenishtja Lindore (help·info) ose në Armenishtja Perëndimore (help·info). - Notes:
- 1.^ Vetëm në ortografinë tradicionale fjalë-fillimisht, dhe në togfjalësha.
- 2.^ Përveç në ով /ov/ "kush" and ովքեր /ovkʰer/ "kush" i shumëfishtë.
- 3.^ Armenet të Iranit, një nëndegë i armenët të Lindjës thekson këtë shkronjë si [ɹ], si Toskët e jugut Shqipërisë, si në Toskërisht jugore e Shqipërisë.
- 4.^ Në ortografi tradicionale ու konsiderohen një dyshkronjësh dhe և një lidhëz . Në ortografinë e reformuara, ato janë shkronjat të ndara (individuale) të alfabetit.
- 5.^ Në ortografinë e reformuara, shkronja ւ shfaqet vetem si nje komponent i shkronjës ու. Në ortografinë tradicionale, shkronja zakonisht përfaqëson /v/, në dyshkronjësh իւ /ju/. Reforma në drejtshkriminë e Armenisë Sovjetike zëvendësoi իւ me treshkronjësha յու.