Antroponimia ilire
Antroponimia ilire është një fushë studimi e cila i referohet hulumtimit të emrave personalë të përdorur nga ilirët, një popull i lashtë indo-evropian që banuan në Gadishullin Ballkanik dhe në rajone fqinje të Evropës Qendrore dhe Italisë Veriore gjatë periudhës antike klasike. Ilirët nuk lanë tekste të shkruara të rëndësishme, kështu që informacionet për emrat e tyre vijnë kryesisht nga burime të jashtme, si mbishkrimet greke dhe romake, si dhe nga zbulimet arkeologjike. Në përgjithësi, studimi i antroponimisë ilire ofron njohuri të vlefshme në aspektet kulturore dhe gjuhësore të popullit ilir, duke hedhur dritë edhe mbi besimet e tyre, praktikat e emërtimit dhe marrëdhëniet e tyre me botën natyrore.[1]
Vështrim[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Studimi i antroponimisë ilire ofron njohuri për gjuhën, kulturën dhe besimet ilire. Sipas burimeve të disponueshme, antroponimet ilire shpesh rrjedhin nga emrat e kafshëve dhe pasqyronin besimin e ilirëve për kafshët si paraardhës dhe mbrojtës mitologjikë.[2]
Shumë emra ilirë ishin të përbërë nga dy pjesë, të ngjashme me emrat e tjerë indo-evropianë. Për shembull, emri Bardhyl mund të ndahet në "bardh-" (që ndoshta do të thotë "i bardhë" ose "i ndritshëm") dhe "-yll" (që mund të jetë një formë e një prapashtese ose një element i emrit).[3]
Prefikset dhe prapashtesat ishin përdorur shpesh për të formuar emra. Elemente të përbashkëta përfshijnë “-on”, “-os”, “-is” dhe “-es”. Shembuj të emrave ilirë përfshijnë Agron Teuta, Bardhyl, Monun, etj.[4]
Për shkak të ndërveprimeve me grekët dhe romakët, disa emra ilirë kanë pësuar ndikime nga gjuhët e tyre. Për shembull, Genci, mbreti i fundit ilir, ka një emër të latinizuar.[5]
- Emra meshkujsh ilirë
- Agroni (mbret i ilirëve)
- Bardhyl (një mbret i njohur i fisit Dardani)
- Monun (një mbret i fisit Taulant)
- Genti (mbreti i fundit i mbretërisë ilire)
- Glauku (mbret i ilirëve dhe kujdestar i Pirros së vogël)
- Emra femrash ilire
- Beroja (mbretëreshë ilire}
- Teuta (mbretëresha ilire, gruaja e mbretit Agron)
- Etuta (princeshë ilire)
- Birkena (princeshë ilire)
- Daorsa (princeshë ilire)
Rëndësia e fushës[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Studimi i antroponimisë ilire është i rëndësishëm për të kuptuar kulturën, gjuhën dhe shoqërinë ilire. Emrat personalë mund të ofrojnë tregues për organizimin social, fenë dhe marrëdhëniet fisnore. Gjithashtu, mund të reflektojnë ndikimet kulturore dhe gjuhësore në rajon, duke kontribuar në një pamje më të plotë të ndërveprimeve midis ilirëve dhe popujve të tjerë antikë.[6]
Shih edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Anamali, Skender (1992). "Antroponimia ilire në mbishkrimet e lashta të krahinave të Tetovë-Gostivarit, Dibër-Kërçovës dhe Strugë-Ohrit. L'anthroponomyie illyrienne dans les anciennes inscriptions des régions de Tetovo-Gostivar, Debar-Kicevo et Struga-Ohrid". zenon.dainst.org. Marrë më 2024-06-15.
- ^ Zeqo, Moikom (1988). "Zef Mirdita, Antroponimia e Dardanisë në kohën romake, 1981". Iliria. 18 (1): 281–288.
- ^ https://eprints.unite.edu.mk/1243/1/ALBANOLOGJIA%2019-20%20-%20Compact-106-112.pdf
- ^ Katicic, Radoslav (1972). Antroponimia ilire dhe problemi i etnogjenezes shqiptare: kumtese. Komitetit Organizues te Kuvendit I te Studimeve Ilire.
- ^ Islami, Selim (1998). "Probleme të historisë ilire". zenon.dainst.org. Marrë më 2024-06-15.
- ^ Sotirović, Vladislav B. (2012). "Who are the Albanians?: The Illyrian Anthroponymy and the Ethnogenesis of the Albanians – A Challenge to Regional Security". Serbian Studies: Journal of the North American Society for Serbian Studies (në anglisht). 26 (1): 45–79. ISSN 1941-9511.