Arbanasi (Bullgari)

Fshatra në Bullgari

Emri:	Arbanasi
Rrethi:	Tërnova e Madhe
Komuna:	Tërnova e Madhe
Popullsi:	346 banorë
Kodi postal:	5029
Kodi telefonik:	062
Lartësia mbidetare:	400 m
Latitude:	43° 6' N
Longitude:	25° 40' E
Web-faqe:	s'ka
Përdorimi i stampës

Arbanasi, (bullgarisht: Арбанаси), është një vendbanim në veri të Bullgarisë në komunën e Veliko Trnovo.

Gjeografia

Shtrihet në gjerësinë gjeografike veriore 43 shkallë e 6 min dhe 25 shkallë e 40 min te gjatësisë gjeografike lindore, në 400 m lartësi mbidetare.

Demografia

Ky vendbanim është krijuar nga shqiptarët të cilët erdhën në këtë vend në vitin 1538 nga trojet e tyre etnike. Është fshat i vogël turistik me vetëm 291 banorë (2005).

Historia

Nder dokumentet me te hershme Arbanasi permendet ne nje dekret perandorak osman te sultanit Sulejman te Shkëlqyeshëm te 1538, ne baze te se cilit sulltani i ofroi vendet e Arbanasit, Lyaskovets, Gorna Oryahovitsa dhe Dolna Oryahovitsa kunatit te tij Vezir i madh Rustem Pasha si dhurate. Te kater fshatrat jan ete bashkuar nen emrin Arnaud Kariyeleri ("katundët shqiptare") në dokument, dhe kolonët e parë mund të ketë qenë shqiptarët ndofta edhe NGA Epiri, edhe pse shqiptaro-bombastik emra mund të gjenden në regjistrat osmanë të taksave, emrat ortodokse dhe sllave tashmë mbizotëronte. Regjistri i taksave shenon 1541-1544 përshkruani Arnavud Koy (edhe Ova Darisht), si një katund prej 63 familje dhe 72 burrave të pamartuar. Në vitin 1579-1580, ajo tashmë numërohen 271 familje dhe 277 burrat e pamartuar, ose një rritje të katërfishtë për dyzet vjet, duke treguar një fluks të kolonëve. Katundi i ruajtur karakterin e saj krejtësisht të krishterë dhe i shkoi mbarë në shekullin e 17.

Burime të tjera që përmend Arbanasi janë shënimet e Pavel Đorđić nga 10 janar 1595 në adresë të Sigismund Bathory Prince Transilvanisë.Fshati është përmendur edhe nga peshkopi katolik romak të Sofjes Bakshev Petar Bogdan, i cili vizitoi Ternovo në vitin 1640. Ai u shpreh se ishte një fshat deri në male, nga ku e tërë e Tarnovo mund të shihet, që kishte rreth 1,000 shtëpi, dhe popullsia e të cilit foli greqisht, ndërsa fshatrat fqinje nuk fliste greqisht fare. Një peshkop katolik romak, Anton Stefanov, i referohet Arbanasi në vitin 1685 si një fshat i grekëve dhe shqiptarëve e cila renditet e para në Dakia. Sipas tregimit të tij, ka pasur Arbanasi tregtarë në Itali, Hungaria, Polonia dhe veçanërisht në Moskovit.

Lulëzimi dhe rënia

Një mbishkrim i shekullit të 17 në greqisht nga Kisha e Lindjes së Krishtit, Arbanasi

Nuk është material në mënyrë të konsiderueshme më të pasur dokumentar, të tilla si kronisti korrespondencës dhe shënimet në librat fetarë, të ruajtura nga shekulli i 17 dhe 18, që evidenton se Arbanasi arritur lulëzim të saj ekonomik në mes të gjysmës së dytë të 17 dhe në fund të shekullit të 18-të.Vendbanim ka pasur mbi 1,000 shtëpi në atë kohë, popullsia e saj përbëhet kryesisht nga familjet e shquara shitës që tregtohen në Transilvani (kryesisht Sibiu dhe Brasov), principatave të Danubit, Rusia dhe Polonia. Zejtarisë ishin të mirë-zhvilluar, me bakër-dhe goldsmithing, vreshtari dhe prodhimin e mëndafshit duke luajtur një rol të rëndësishëm. Shtëpitë e tregtarëve të pasur, si dhe pesë kishave të ndërtuara gjatë viteve të progresit, dëshmoj rritje e shpejtë ekonomike dhe prosperitetit.

Në shekullin e 18-të, Arbanasi u dhurua rregullisht nga sundimtarët Phanariote e Vllahisë, dhe një numër i dëbuar fisnikëve Wallachian u vendosën përkohësisht në fshat, p.sh. Manolachi Brancoveanu, Ian Văcărescu. Në vitin 1790, ka pasur 17 fisnikët vllah me familjet e tyre në Arbanasi. Për këtë ditë, disa prej shtëpive në Arbanasi mbajnë emrat e tyre të ish-pronarëve Wallachian (Brancoveanu, Cantacuzino, Filipescu).

Si një rezultat i mirë-organizuar kusar bastisjeve në 1792, 1798 ad 1810, vendbanim është plaçkitur dhe djegur. Murtaja dhe epidemitë e kolerës dëmtuar më tej e qytetit mirëqenien. Tregtarët më të pasura iku në Vllahi dhe Rusisë. Një zgjidhje e re e bullgarëve filloi pas 1810, kur njerëzit zbriti nga pjesët e Elena dhe Teteven e Maleve Ballkan, por Arbanasi kurrë nuk mund të arrijë përsëri kulm e saj të mëparshëm. Një dekret mbretëror osman i 1839 privuar qytetin e privilegjeve të saj të mëparshëm dhe zhvillimin e handicraftsmanship pas Luftës së Krimesë pothuajse të pushuar.

Kultura

Gjuha

Në fshatin shqiptar Mandrica të Bullgarisë është krijua shoqata “Bashkimi për rilindjen e fshatit të Mandricës” , kryetar i së cilës është Ivalljo Petrov , qëllimi i shoqatës është të mbledhë të rinjtë me origjinë nga fshati që të ruajnë gjuhën shqipe dhe traditat e lashta shqiptare. Shoqata ka botua një doracak bullgarisht-shqip në formën, që flitet në Mandricë, si dhe në të ardhmen do të botojë një libër kushtuar historisë së fshatit.^[1]