Audhumbla
Auðumbla në mitologjinë nordike (gjithashtu Auðhumla [ˈððhumɑɑ] dhe Auðumla [ˈððumum]) është një lopë e lashtë mitologjike. Pas ngricave primordiale krijesa e njohur me emrin Ymir fillimisht ishte ushqyer me qumështin e saj, dhe gjatë tre ditëve ajo edhe kishte lëpirë shkëmbinjtë e kripur dhe kështu kishte zbuluar Búrin, gjyshi i perëndive dhe vëllezërve Odin, Vili dhe Vé. Krijesa është dëshmuar vetëm në Eddën Prozaike, shkruar në shekullin e 13-të nga islandezi Snorri Sturluson. Studiuesit e identifikojnë atë si pasardhëse të një shtresë shumë e hershme të mitologjisë gjermanike, dhe në fund të fundit i përkasin kompleksit më të madh të gjedheve primordiale ose perëndeshave të lidhura me lopën.
Emri
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Emri i lopës shfaqet ndryshe në dorëshkrimet e Prozës Edda si Auðumbla [ ˈɔuðˌumblɑ ], Auðhumla [ ˈɔuðˌhumlɑ ], dhe Auðumla [ ˈɔuðˌumlɑ ], dhe përgjithësisht pranohet si kuptimi 'lopë pa brirë e pasur me qumësht' (nga gjuha norse e vjetër auðr 'pasuri' dhe * humala 'pa brirë'). [1]
Komponimi paraqet njëfarë niveli të paqartësisë semantike. Një paralele ndodh në anglishten skoceze të lopës së përulur 'lopë pa brirë' dhe evropianët veriorë kanë edukuar lopë pa brirë që nga kohërat parahistorike. Siç u theksua më lart, Auð- mund të nënkuptojë 'i pasur' dhe nga ana tjetër 'lopë e pasur pa brirë' mbetet përgjithësisht e pranuar në mesin e studiuesve si një shkëlqim i emrit të kafshës së vjetër islandeze. Megjithatë, auðr mund të nënkuptojë gjithashtu 'fat' dhe 'i shkretë; shkretëtirë', dhe kështu Auðhum(b)la mund të jetë kuptuar edhe si 'shkatërruesi i shkretëtirës'. Kjo paqartësi semantike mund të ketë qenë e qëllimshme. [2]
Vërtetime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Rrëfimi i vetëm i vërtetuar i Auðumbla ndodh në seksionin Gylfaginning të Prozës Edda, dhe emri i saj shfaqet mes mënyrave për t'iu referuar lopëve më vonë në seksionin Nafnaþulur të librit. Në Gylfaginning, Gangleri (i përshkruar më parë në Gylfaginning si mbreti Gylfi i maskuar) pyet se ku, në të kaluarën e largët, jetonte Ymir dhe çfarë hante. High thotë se gjinjtë e lopës Auðumbla prodhonin katër lumenj qumësht, nga të cilët ushqehej Ymiri. Gylfi pyet se çfarë hëngri Auðumbla, dhe High thotë se ajo lëpiu gurë të kripur orme për ushqim. Ai tregon se Auðumbla një herë lëpiu kripëra për tre ditë, duke zbuluar Búrin : Ditën e parë ajo lëpiu flokët e tij, ditën e dytë kokën dhe ditën e tretë të gjithë trupin. [3]
Përmendja e dytë dhe e fundit e Auðumbla ndodh në Nafnaþulur, ku autori ofron një sërë mënyrash për t'iu referuar lopëve. Auðumbla është lopa e vetme e përmendur me emër, dhe autori shton se "ajo është më fisnike e lopëve". [4]
Interpretimet shkencore
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Në temën e Auðumbla, John Lindow thotë se lopët shfaqen zakonisht në tregimet e krijimit në mbarë botën, megjithatë "ajo që është më e habitshme për Audhumla është se ajo bashkon dy grupet ndërluftuese në mitologji, duke ushqyer Ymirin, paraardhësin e të gjithë gjigantëve, dhe duke sjellë në dritë Búrin, paraardhësin e æsir-it." [5]
Rudolf Simek thekson se etnografia e punës e senatorit romak Tacitus në shekullin e parë të erës sonë në veprën me titull, Germania kushtuar popujve gjermanikë, mes tjerash përmend se ata mbanin bagëti pa brirë (shih seksionin e emrit më lart) dhe vëren se Germania tregon se si një imazh i perëndeshës gjermane Nerthus u lind në një vagon të tërhequr nga bagëtia. Simek e krahason hyjninë me një shumëllojshmëri hyjnish të lidhura me lopën midis popujve jogjermanë, si perëndesha egjiptiane Hathor (e përshkruar si kokë lope) dhe Isis (ikonografia e së cilës përmban referenca për lopët) dhe Hera e lashtë greke (e përshkruar si 'me sy lope'). [6]