Bashkimi Polako-Lituanez
Bashkimi Polako-Lituanez ishte një marrëdhënie e krijuar nga një sërë aktesh dhe aleancash midis Kurorës së Mbretërisë së Polonisë dhe Dukatit të Madh të Lituanisë që zgjati për periudha të gjata kohore nga viti 1385 dhe çoi në krijimin e Komonuelthit Polako-Lituanez, ose "Republika e Dy Kombeve", në vitin 1569 dhe përfundimisht në krijimin e një shteti unitar në vitin 1791.[1]
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Ngjarjet e rëndësishme historike përfshijnë:
- 1385 - Bashkimi i Krewo, një bashkim personal që solli Dukën e Madhe të Lituanisë, Jogaila, në fronin polak si rezultat i martesës së tij me Jadwiga të Polonisë në shkurt 1386
- 1401 - Bashkimi i Vilniusit dhe Radomit, i cili forcoi bashkimin polako-lituanez[2]
- 1413 - Bashkimi i Horodlo, një traktat që kërkon që fisnikët polakë dhe lituanezë të organizojnë kongrese për të zgjidhur çështjet me interes të përbashkët.[3] Në thelb një bashkim heraldik, traktati i dha shumë të drejta szlachta fisnikërisë lituaneze.
- 1432 (1432–34) - Bashkimi i Grodno, një përpjekje deklarative për të rinovuar një bashkim më të ngushtë
- 1499 - Bashkimi i Krakovës dhe Vilniusit në të cilin bashkimi personal u bë një bashkim dinastik dhe njohu sovranitetin e Lituanisë dhe përshkruan marrëdhëniet midis dy shteteve
- 1501 - Bashkimi i Mielnikut, një rinovim i bashkimit personal
- 1 korrik 1569 - Bashkimi i Lublinit, një bashkim i vërtetë që rezultoi në krijimin e republikës gjysmë-federale, gjysmë-konfederale të dy kombeve (Komouelthi Polako-Lituanez)
- 3 maj 1791 – Kushtetuta polake e 3 majit 1791: shfuqizoi monarkinë zgjedhore dhe e ktheu atë në një monarki të trashëguar dhe në vend të saj krijoi një shtet të përbashkët, Rzeczpospolita Polska (Komonuelthi Polak). Garancia Reciproke e Dy Kombeve modifikoi ndryshimet duke theksuar vazhdimësinë e statusit binacional të shtetit. Ndryshimet u kthyen plotësisht në vitin 1792 nën presionin e Perandorisë Ruse.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Catholic Encyclopedia - Poland
- ^ Sedlar, Jean W. (1994). East Central Europe in the Middle Ages, 1000–1500. History of East Central Europe (në anglisht). Vëll. 3. University of Washington Press. fq. 388. ISBN 0-295-97290-4.
- ^ Andrzej Chwalba; Krzysztof Zamorski, red. (2020). The Polish-Lithuanian Commonwealth: History, Memory, Legacy (në anglisht). Taylor & Francis. ISBN 9781000203998.