Shihni burimin për Bregu i Fildishtë

{{coord|8|N|5|W|source:wikidata|display=title}}
{{KUTIABregu i Fildishtë}}
'''Bregu i Fildishtë''' ndodhet në pjesën perëndimore të [[Afrika|Afrikës]] dhe në pjesën jugore të vendit ka dalje në [[Oqeani Atlantik|Oqeanin Atlantik]]. Përndryshe sipërfaqja e këtij vendi kufizohet në veri me [[Mali]]n e [[Burkina Faso]]në, në pjesën lindore kufizohet me [[Gana|Ganën]], në jug me Oqeanin Atlantik dhe në perëndim me [[Liberia|Liberinë]] e [[Guinea|Guinenë]].

== Historia ==
: '''''Artikulli kryesor : [[Historia e Shteteve - {{PAGENAME}}|Historia]]'''''
Marrëdhëniet e mira të ngushta me Francën që nga pavarësia 1960, zhvillimi i mirë i prodhimit të Kakaos për eksport si dhe qeverisja e mirë e investimeve kanë bërë që Bregu i fildishtë të dalë si vendi më i përparuar i Afrikës tropikale. Mirëpo dhe këto zhvillime nuk e kanë shpëtuar atë nga rrëmujat e trazirat. Më 25 dhjetor 1999 për të parën herë në historinë e këtij vendi, një grup ushtarakësh rrëzojë qeverinë e deri atëhershme të udhëhequr nga presidenti Henri Konan Bedie. Udhëheqës i "Junta"-së Robert Gbagbo mbajti më vonë (2000) zgjedhjet e lira, mirëpo këto zgjedhje u përcollën me përjashtimin e udhëheqësit prominent të opozitës Alassane Ouattara. Kështu Gbagbo deklaroi vetën si fitues i këtyre zgjedhjeve të para përgatitura me fesat e zhurmë. Protestat që pasuan e forcuan Guei-në dhe e sollën Laurent Gbagbo-në në fuqi. Ushtarakët disident startuar në shtatorë të 2002 një puç të dështuar. Forcat e armatosura të rebelëve vunë nën kontroll gjysmën veriore të vendit dhe në janar të 2003 granatuan pozitat e ministrisë së qeverisë nën mbikëqyrjen e Marrëveshjes së Paqes të quajtur Linas-Marcoussis. Presidenti Gbagbo dhe rebelet filluan të punojnë për një marrëveshje që i solli në një pat pozicion po që nxiti luftës qytetare kështu që reformat për tokë dhe ato agrare mbeten të pa zgjidhura. Tani qeveria qendrore është duke provuar të shtroi kontrollin mbi pjesën veriore të vendit, mirëpo konflikti në mes të Gbagbo-së dhe udhëheqësve të rebelëve është duke u rritur. Me mijëra trupa ushtarake Franceze dhe të vendeve të Afrikës perëndimore janë futur në Bregun e Fildishtë për të mbështetur një zgjidhje që do të arrinte ç armatosjen dhe rehabilitimin e rebelëve. Presidenti Gbagbo dihet se mbështetë interesat e kapitalistëve francezë mirëpo qëllimet e rebelëve ende nuk dihen nëse janë karrieriste apo për të irën e popullit.

== Fauna dhe Flora ==
Bimesia e ka ndryshuar në mënyrë të konsiderueshme gjatë viteve. Baza peizazh, e formuar me pyje të dendura, pyjet me gjelbërim të përjetshëm të ndarë në përgjithësi në mesophilic dhe pyjet, zë një të tretën e territorit origjinal në jug dhe perëndim. Ajo është plotësuar me pyje të hapura ose të savannas dhe pyjet, që shtrihen nga qendra në veri, por me pikë shumë e rainforest thatë. Vogla rizoforë gjithashtu ekzistojnë në bregdetin. Që nga periudha koloniale, sipërfaqet e pyjeve të dendura ishin të njohur për mbjelljen i bërë nga njeri (pemë, pyje), një reduktim të ndjeshëm. Trashëgimia Pyjeve Bregu është vlerësuar në 2007 me 6.000.000 ha, u vlerësua të gati të dyfishtë në vitet 1920.

Faunës paraqesin veçanërisht të pasur, me shumë lloje të kafshëve (vertebrates, invertebrates, kafshët ujore dhe parazitët). Ndër gjitarët, kafshëve më simbolike është e elefantit, të cilit mbrojtëset (dhëmb) është e përbërë nga [[fildishi]] (fildishtë), dikur ishin një burim i rëndësishëm të ardhurash. Speciet një herë të bollshme në pyje në Savannah, elefant është gjuajtur në mënyrë intensive dhe të zier pa lëvozhgë. Pra, ai nuk mbetet në rezervat dhe parqet dhe pyjet në disa vende ku ajo është rubbed nga hipopotam, më të lidhura me fushat e Savannah, hog pyll ose derri i gjigandit, antilopë dhe të tjera duikers , buall, monkeys, brejtësve, pangolins dhe mishngrë, duke përfshirë edhe luani, leopardi dhe mangustë. Shpendët, duke përfshirë edhe disa qindra specie janë identifikuar, zbukuruar e peisazhit. Ekziston edhe një numër shumë të madh të llojeve të vogla duke përfshirë invertebrates si molusqet, insektet, specie ujore, etj. Disa kafshë, i njohur në zonën e Jugut më të lagësht, të bëhet, si disa lloje të shimpanze, të rralla. Shumë lloje të tjera janë duke u zhdukur.

== Njësit administrative ==
: '''''Artikulli kryesor : [[Njësitë administrative - {{PAGENAME}}|Njësitë administrative]]'''''
{{Main|Regions of Côte d'Ivoire|Departments of Côte d'Ivoire}}
[[Skeda:Cote d'Ivoire.png|parapamje|right|300px|Regions of {{lang|fr|Côte d'Ivoire}}]]
{{lang|fr|Côte d'Ivoire}} is divided into nineteen [[region]]s (''régions''):
Bregun e Fildishtë është e ndarë në nëntëmbëdhjetë rajone (regjione)
<table><td><ol>
<li>{{lang|fr|[[Agnéby]]}}
<li>[[Bafing (region)|Bafing]]
<li>[[Bas-Sassandra]]
<li>{{lang|fr|[[Denguélé]]}}
<li>{{lang|fr|[[Dix-Huit Montagnes]]}}
<li>[[Fromager]]
<li>{{lang|fr|[[Haut-Sassandra]]}}
<li>[[Lacs]]
<li>[[Lagunes]]
<li>{{lang|fr|[[Marahoué]]}}
</ol></td><td><ol start=11>
<li>{{lang|fr|[[Moyen-Cavally]]}}
<li>{{lang|fr|[[Moyen-Comoé]]}}
<li>[[N'zi-Comoé]]
<li>[[Savanes (Côte d'Ivoire)|Savanes]]
<li>[[Sud-Bandama]]
<li>[[Sud-Comoé]]
<li>{{lang|fr|[[Vallée du Bandama]]}}
<li>[[Worodougou]]
<li>[[Zanzan]]
</ol></td></table>

Rajonet janë të ndahen më tej në 81 [[Departments of Côte d'Ivoire|departments]].

== Popullsia e qyteteve të mëdha ==
Kryeqyteti zyrtar i Bregut të Fildishtë është Jamusukro (295.500), qyteti i katërt më i populluar. Abixhan, me një popullsi prej 3.310.500, është qyteti më i madh dhe shërben si qendër tregtare dhe bankare e Bregut të Fildishtë si dhe de facto kryeqytetit. Kjo është edhe qyteti më i populluar në frëngjisht-folëse Afrika perëndimore.
{|class="wikitable"
|-
!City!!Population
|-
|[[Abixhan]] ||3,310,500
|-
|[[Buake]] ||775,300
|-
|[[Daloa]] ||489,100
|-
|[[Jamusukro]] ||295,500
|-
|[[Korogo]] ||163,400
|-
|[[San Pedro]] ||151,600
|-
|[[Divo]] ||134,200
|}

== Politika ==
: '''''Artikulli kryesor : [[Sistemi shtetëror - {{PAGENAME}}|Sistemi shtetror]]'''''

Artikulli kryesor: Politika e Bregut të Fildishtë

Për më tepër: lufta civile në Bregun e Fildishtë

Që nga viti 1983, kapitali i Bregut të Fildishtë zyrtar ka qenë Yamoussoukro, Abixhan, megjithatë, mbetet qendra administrative. Shumica e vendeve të mbajë ambasadat e tyre në Abixhan, edhe pse disa (duke përfshirë edhe Mbretërinë e Bashkuar) kanë mbyllur misionet e tyre për shkak të dhunës dhe sulmet e vazhdueshme të evropianëve. Popullsia Ivoirian vazhdon të vuajë për shkak të një lufte civile të vazhdueshme (Shih seksionin Historik më lart). Ndërkombëtare për të drejtat e njeriut kanë vërejtur probleme me trajtimin e rob-luftëtarëve jo nga të dy palët dhe ri-shfaqjen e skllavërisë fëmijë në mesin e punëtorëve në prodhim kakao.
Edhe pse shumica e luftimeve u mbyll me 2004 në fund, vendi mbeti i ndarë në dy pjesë, me veriun e kontrolluar nga forcat e reja (FN). Një zgjedhjet e reja presidenciale pritet të mbahen në tetor 2005, dhe u arrit një marrëveshje midis partive rivale mars 2007 për të vazhduar me këtë, por ajo që ka qenë atëherë shtyrë disa herë për shkak të vonesave në përgatitjen e saj.

== Gjeografia ==
: '''''Artikulli kryesor : [[Gjeografia e Shteteve - {{PAGENAME}}|Gjeografia]]'''''
Sipërfaqja e përgjithshme e Bregut Fildishtë është 322,460&nbsp;km<sup>2</sup>, 4,460&nbsp;km<sup>2</sup> janë ujore dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 8 00 '''V''', 5 00 '''P'''.

Bregu i Fildishtë ka një Vijë bregdetare prej 515&nbsp;km ndërsa kufi tokësorë 3,110&nbsp;km të gjatë.

[[Klima]] në Bregun e Fildishtë është tropike përgjatë bregdetit, gjysmë shkretinore në brendi të pjesës veriore.

Relievi i Bregu Fildishtë është teren kryesisht i rrafshët me ngritje valore dhe në pjesën veri-perëndimore është teren malorë. Pika më e ultë e relievit është përgjatë bregdetit në Gjirin e Guinejës (Oqeani Atlantik) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 1,752 metrave në majën "Nimba" ([[gjuha angleze|ang.]]:Mont Nimba), në afërsi të pikëpresjes së kufirit Liberi - Guinejë.

== Ekonomia ==
: '''''Artikulli kryesor : [[Ekonomia e Shteteve - {{PAGENAME}}|Ekonomia]]'''''

Artikulli kryesor: Ekonomia e Bregut të Fildishtë

Mirëmbajtja e lidhje të ngushta me Francën që nga pavarësia në 1960, diversifikimin e bujqësisë për eksport, dhe inkurajimin e investimeve të huaja, kanë qenë faktorët në rritjen ekonomike të Bregut të Fildishtë. Në vitet e fundit Bregut të Fildishtë ka qenë subjekt i konkurrencës më të madhe dhe çmimet në rënie në tregun global të saj të kulturave kryesore bujqësore: kafe dhe kakao. Kjo, të shoqëruara me korrupsion të lartë të brendshme, e bën jetën të vështirë për bimë që rritet dhe ata eksport në tregjet e huaja.
Bregun e Fildishtë është anëtar i Organizatës për Harmonizimin e Biznesit Ligjit në Afrikë (OHADA).

== Demografia ==
: '''''Artikulli kryesor : [[Demografia e Shteteve - {{PAGENAME}}|Demografia]]'''''
== Kultura ==
: '''''Artikulli kryesor : [[Kultura e Shteteve - {{PAGENAME}}|Kultura]]'''''

:::[[Telekomunikacioni i Shteteve - {{PAGENAME}}|Telekomunikacioni]]
:::[[Transporti i Shteteve - {{PAGENAME}}|Transporti]]
:::[[Ushtria e Shteteve - {{PAGENAME}}|Ushtria]]
:::[[Turizmi i Shteteve - {{PAGENAME}}|Turizmi]]

== Lidhje të jashtme ==
			<!-- Lidhje me projektet tjera -->
					{{Commonskat|Côte d'Ivoire|{{PAGENAME}}}}
					{{Commonsart|Côte d'Ivoire|{{PAGENAME}}}}

			<!--Lidhje me fletat zyrtare të shtetit-->
* [[Qeverit e Shteteve - {{PAGENAME}}|Qeveria]]	:
* [[Kryetarët e Shteteve - {{PAGENAME}}|Kryetari]]	:
* [[Parlamentet e Shteteve - {{PAGENAME}}|Parlamenti]]	:
* [[Ministrit e Shteteve - {{PAGENAME}}|Ministria]]	:
----
			<!--Lidhje tjera-->
----
* [http://www.pipci.org/ Parti Ivoirien du Peuple] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120123181357/http://www.pipci.org/ |date=23 janar 2012 }}
			
					
					{{VendeAfrikane}}

[[Kategoria:Bregu i Fildishtë|*]]
[[Kategoria:Shtete]]


{{Afrika-gjeo-cung}}