Buxheti ushtarak
Një buxhet ushtarak (ose shpenzim ushtarak), i njohur gjithashtu si buxhet i mbrojtjes, është shuma e burimeve financiare të dedikuara nga një shtet për ngritjen dhe mirëmbajtjen e forcave të armatosura ose metodave të tjera thelbësore për qëllime të mbrojtjes. Që nga viti 2022, shpenzimet ushtarake globale arritën në 2.3 trilion dollarë. SHBA vazhdoi të kryesojë në shpenzimet ushtarake me 877 miliardë dollarë, më shumë se 10 vendet e ardhshme së bashku.
Financimi i ushtrive
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Buxhetet ushtarake shpesh pasqyrojnë se sa fuqishëm një vend percepton gjasat e kërcënimeve kundër tij, ose sasinë e agresionit që dëshiron të sjellë në mendje. Ai gjithashtu jep një ide se sa financim duhet të sigurohet për vitin e ardhshëm fiskal. Madhësia e një buxheti pasqyron gjithashtu aftësinë e vendit për të financuar aktivitetet ushtarake. Faktorët përfshijnë madhësinë e ekonomisë së atij vendi, kërkesat e tjera financiare ndaj atij entiteti dhe gatishmërinë e qeverisë ose njerëzve të atij njësie për të financuar një aktivitet të tillë ushtarak. Në përgjithësi, të përjashtuara nga shpenzimet ushtarake janë shpenzimet për zbatimin e ligjit të brendshëm dhe rehabilitimin e veteranëve me aftësi të kufizuara. Efektet e shpenzimeve ushtarake në ekonominë dhe shoqërinë e një kombi, dhe ajo që përcakton shpenzimet ushtarake, janë çështje të dukshme në shkencën politike dhe ekonominë. Ka gjetje dhe teori të diskutueshme në lidhje me këto tema. Analistët ushtarakë amerikanë sugjerojnë se shpenzimet ushtarake janë një nxitje për ekonomitë lokale. Megjithatë, të tjerët thonë se shpenzimet ushtarake janë një zvarritje në zhvillim.
Globale, rajonale dhe sipas vendeve
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Ndër vendet që mbajnë disa nga buxhetet më të mëdha ushtarake në botë, Kina, India, Franca, Gjermania, Japonia, Rusia, Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara shpesh njihen si fuqi të mëdha.
Sipas Institutit Ndërkombëtar të Kërkimit të Paqes në Stokholm, në vitin 2018, shpenzimet totale ushtarake botërore arritën në 1.822 trilion dollarë.
Në vitin 2018, Shtetet e Bashkuara shpenzuan 3.2% të PBB-së së tyre për ushtrinë e tyre, ndërsa Kina 1.9%, Rusia 3.9%, Franca 2.3%, Mbretëria e Bashkuar 1.8%, India 2.4%, Izraeli 4.3%, Koreja e Jugut 2.6% dhe Gjermania shpenzuan 1.2 % e PBB-së së saj në mbrojtje.
Që nga viti 2022, shpenzimet ushtarake globale arritën në 2.3 trilion dollarë. Ai u rrit me 3.7 për qind krahasuar me një vit më parë. Me Luftën Ruso-Ukrainase, shpenzimet evropiane u rritën me 13 për qind, rritja më e madhe nga viti në vit që nga fundi i Luftës së Ftohtë. SHBA vazhdoi të kryesojë në shpenzimet ushtarake, me 877 miliardë dollarë. Kjo ishte më shumë se 10 vendet e ardhshme së bashku, përkatësisht Kina: 292 miliardë dollarë, Rusia: 86 miliardë dollarë, India: 81 miliardë dollarë, Arabia Saudite: 75 miliardë dollarë, Mbretëria e Bashkuar: 68 miliardë dollarë, Gjermania: 56 miliardë dollarë, Franca: 54 miliardë dollarë, Koreja e Jugut : 46 miliardë dollarë, Japonia: 46 miliardë dollarë dhe Ukraina: 44 miliardë dollarë.
Shpenzime historike
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Revista Saturday Review në shkurt 1898 përvijoi nivelet e shpenzimeve ushtarake si përqindje e të ardhurave tatimore të shpenzuara nga fuqitë e mëdha të atëhershme për vitin 1897:
Shtetet e Bashkuara: 17%. Shtetet e Bashkuara kanë luhatur për dekada, në varësi të konfliktit të kohës. Rritja e parë në shpenzimet e mbrojtjes, dhe nga ana tjetër, taksat, erdhi në fillim të shekullit të 19-të. Gjatë Luftës së Parë Botërore, Shtetet e Bashkuara shpenzuan 22% të prodhimit të brendshëm bruto, ndërsa në kohë paqeje, qeveria shpenzoi vetëm 1% të Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB). Kjo ndryshoi pas Luftës së Dytë Botërore, pasi qeveria e Shteteve të Bashkuara po përjetonte një frikë të madhe nga zgjerimi i komunizmit dhe për këtë arsye rriti sigurinë në të gjitha frontet. Kjo u mbështet nga amerikanët pasi u solli atyre një ndjenjë sigurie dhe PBB-ja prej 3.6% në të cilën ata po kontribuonin ishte një rënie e madhe nga shumat e mëdha të kapitalit të shpenzuar gjatë Luftës së Dytë Botërore që kaluan 41%, përpara se të uleshin në 10% gjatë të Ftohtë. Lufta dhe për rreth dy dekada të tjera më pas, duke përfshirë Luftën e Vietnamit, përpara se të fillonte të zvogëlohej në vitet 1970 deri në 6%, pastaj 5.5% në 1979 përpara se të fillonte të anonte në mënyrë të qëndrueshme edhe një herë. Megjithatë, pas vitit 2001 dhe sulmeve terroriste të 11 shtatorit, shpenzimet e mbrojtjes u rritën përsëri, duke arritur kulmin në 5.7% në 2010.
Perandoria Ruse: 21%
Republika e Tretë Franceze: 27%
Perandoria Britanike: 39%
Perandoria Gjermane: 43%