Shihni burimin për Deva (Hinduizëm)

 
[[Skeda:Indra,_Chief_of_the_Gods_LACMA_M.69.13.4_(1_of_5).jpg|parapamje| Në [[Vedat|literaturën më të hershme Vedike]], ''Devat'' janë [[E mbinatyrshmja|qenie të mbinatyrshme dashamirëse]] ; <ref name="Klostermaier 2007">{{Cite book |last=Klostermaier |first=Klaus K. |title=A Survey of Hinduism |publisher=[[SUNY Press]] |year=2007 |isbn=9780791470824 |edition=3rd |series=India and South Asian Studies |location=[[Albany, New York]] |pages=101–102 |chapter=Part I. Hinduism: Sources and Worldview – The Many Gods and the One God of Hinduism |lccn=2006021542 |quote=The Hindu ''deva'' is not [[God in Hinduism|God]]—at the most ''deva'' could be loosely translated as a “divine being.” Etymologically it means "god", “shiny,” “exalted”; and thus we find that the term ''deva'' covers everything that has to do with the supernatural: all figures, forms, processes and emotions, melodies, books, and verse meters—whatever needs the explanation of a transcendent origin or status—are called ''devas'' or ''devatā''. The functions of different parts of the body, symbols, and syllabes are explained as ''deva''. In [[Historical Vedic religion|Vedic religion]] we find the term used in a relatively restricted way; but even there we are not entitled to equate it with ''god'', but rather with ''supernatural powers'' in general. |author-link=Klaus Klostermaier |chapter-url=https://books.google.com/books?id=8CVviRghVtIC&pg=PA101}}</ref> sipër, një statujë prej bakri të praruar të [[Indra|Indrës]], "Shefi i perëndive", nga [[Nepali]] i shekullit të 16-të.]]
 
'''''Deva''''' ( [[Gjuha sanskrite|Sanskritisht]] : {{Lang|sa|देव}} ) do të thotë "i shndritshëm", "i lartësuar", "qenie qiellore", "qenie hyjnore", "çdo gjë e përsosmërisë", <ref name="Klostermaier 2007">{{Cite book |last=Klostermaier |first=Klaus K. |title=A Survey of Hinduism |publisher=[[SUNY Press]] |year=2007 |isbn=9780791470824 |edition=3rd |series=India and South Asian Studies |location=[[Albany, New York]] |pages=101–102 |chapter=Part I. Hinduism: Sources and Worldview – The Many Gods and the One God of Hinduism |lccn=2006021542 |quote=The Hindu ''deva'' is not [[God in Hinduism|God]]—at the most ''deva'' could be loosely translated as a “divine being.” Etymologically it means "god", “shiny,” “exalted”; and thus we find that the term ''deva'' covers everything that has to do with the supernatural: all figures, forms, processes and emotions, melodies, books, and verse meters—whatever needs the explanation of a transcendent origin or status—are called ''devas'' or ''devatā''. The functions of different parts of the body, symbols, and syllabes are explained as ''deva''. In [[Historical Vedic religion|Vedic religion]] we find the term used in a relatively restricted way; but even there we are not entitled to equate it with ''god'', but rather with ''supernatural powers'' in general. |author-link=Klaus Klostermaier |chapter-url=https://books.google.com/books?id=8CVviRghVtIC&pg=PA101}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFKlostermaier2007">[[Klaus Klostermaier|Klostermaier, Klaus K.]] (2007). [https://books.google.com/books?id=8CVviRghVtIC&pg=PA101 "Part I. Hinduism: Sources and Worldview – The Many Gods and the One God of Hinduism"]. ''A Survey of Hinduism''. India and South Asian Studies (3rd&nbsp;ed.). [[Albany|Albany, New York]]: [[SUNY Press]]. pp.&nbsp;101–102. [[ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9780791470824|<bdi>9780791470824</bdi>]]. [[LCCN (identifikues)|LCCN]]&nbsp;[https://lccn.loc.gov/2006021542 2006021542]. <q>The Hindu ''deva'' is not [[Zoti në hinduizëm|God]]—at the most ''deva'' could be loosely translated as a "divine being." Etymologically it means "god", "shiny," "exalted"; and thus we find that the term ''deva'' covers everything that has to do with the supernatural: all figures, forms, processes and emotions, melodies, books, and verse meters—whatever needs the explanation of a transcendent origin or status—are called ''devas'' or ''devatā''. The functions of different parts of the body, symbols, and syllabes are explained as ''deva''. In [[Feja historike Vedike|Vedic religion]] we find the term used in a relatively restricted way; but even there we are not entitled to equate it with ''god'', but rather with ''supernatural powers'' in general.</q></cite></ref> dhe është gjithashtu një nga termat sanskritisht të përdorur për të përshkruar një [[Hyjnitë|hyjni]] në [[Hinduizmi|hinduizëm]] . <ref name="monier">Monier Monier-Williams, A Sanskrit-English Dictionary” Etymologically and Philologically Arranged to cognate Indo-European Languages, Motilal Banarsidass, page 492</ref> ''Deva'' është një term mashkullor; ekuivalenti femëror është ''[[Devi]]''. Fjala është gjegjëse e ''deus'' ("zot" në latinisht) dhe e grekes [[Zeusi|Zeus]] .

Në [[Vedat|literaturën më të hershme Vedike]], të gjitha [[E mbinatyrshmja|qeniet e mbinatyrshme]] quhen ''Deva'' <ref>[https://www.britannica.com/topic/deva-religious-being Encyclopaedia Britannica - Deva]</ref> <ref>[https://books.google.com/books?id=sEIngqiKOugC&dq=deva+in+vedic+india&pg=PA147 Encyclopedia of Ancient Deities by Charles Russell Coulter, Patricia Turner. Pg.147]</ref>  dhe ''[[Asura]]'' .  <ref>Monier Monier-Williams, A Sanskrit-English Dictionary” Etymologically and Philologically Arranged to cognate Indo-European Languages, Motilal Banarsidass, page 121</ref> Konceptet dhe legjendat evoluan në [[letërsi indiane|letërsinë e lashtë indiane]], dhe nga [[Periudha Vedike|periudha e vonë Vedike]], qeniet dashamirëse të mbinatyrshme quhen ''Deva-Asura''. Në [[Tekste hindu|tekstet hindu]] pas-Vedike, të tilla si [[Puranat]] dhe [[Itihasas|Itihasat]] e hinduizmit, ''Devat'' përfaqësojnë të mirën dhe ''Asurat'' të këqijat.   Në disa vepra mesjetare të letërsisë indiane, ''Devat'' përmenden gjithashtu si '''''Sura''''' dhe krahasohen me gjysmëvëllezërit e tyre po aq të fuqishëm, por keqëdashës, të referuar si ''Asura'' . <ref name="ang">[https://www.britannica.com/EBchecked/topic/40167/asura/40167rellinks/Related-Links Encyclopædia Britannica]</ref>

''Devat'', së bashku me ''Asurat'', ''Yakshat'' (shpirtrat e natyrës) dhe ''Rakshasat'' (gogolët / [[Demoni|demonët]] e këqij), janë pjesë e mitologjisë indiane dhe ''Devat'' shfaqen në shumë teori kozmologjike në [[Hinduizmi|hinduizëm]] .  

== Letërsi Vedike ==
[[Skeda:A_havan_ceremony_on_the_banks_of_Ganges,_Muni_ki_Reti,_Rishikesh.jpg|parapamje| Shiva/Rudra ka qenë një Deva i madh në hinduizëm që nga kohët Vedike.  Sipër është një statujë e tij medituese në [[Himalajet|Himalaje]] me hindutë që falin lutjet.]]

=== Samhitat dhe Brahmanat ===
[[Skeda:Tani_Bunchō_-_Jyūroku_Zenshin_no_Zu.jpg|parapamje| 12 Devat që mbrojnë Budën, nga [[Tani Bunchō]] . Devat hindu u adoptuan nga budistët japonezë në mijëvjeçarin e parë si ''[[:ja:十二天|Jūni-ten]]'' ]]
{{Quote|<poem>
ये '''देवा'''सो दिव्येकादश स्थ पृथिव्यामध्येकादश स्थ <nowiki>।
अप्सुक्षितो महिनैकादश स्थ ते देवासो यज्ञमिमं जुषध्वम् ॥११॥</nowiki><ref>[https://sa.wikisource.org/wiki/ऋग्वेद:_सूक्तं_१.१३९ ऋग्वेद: सूक्तं १.१३९] Sanskrit, Wikisource</ref>

O ju njëmbëdhjetë hyjne shtëpia e të cilëve është qielli, O ju njëmbëdhjetë që e bëni tokën banesën tuaj,
Ju të cilët me fuqi, njëmbëdhjetë, jetoni në ujra, pranojeni këtë flijim, O hyjni, me kënaqësi.
– Përkthyer nga [[Ralph T. H. Griffith]]<ref>[https://archive.org/stream/rigvedasanhitc02wils#page/62/mode/2up The Rig Veda/Mandala 1/Hymn 139] Verse 11, Ralph T. H. Griffith, Wikisource</ref>

Hyjnitë që janë njëmbëdhjetë në qiej; që janë njëmbëdhjetë mbi tokë;
dhe që janë njëmbëdhjetë që banojnë me lavdi në gjysëm-ajër; qofshi të kënaqur me këtë flijim tonin.
– Përkthyer nga HH Wilson<ref>[[Wikisource:The Rig Veda/Mandala 1/Hymn 139|The Rig Veda Samhita]] Verse 11, HH Wilson (Translator), Royal Asiatic Society, WH Allen & Co, London</ref>
</poem>|[[Rigveda]] 1.139.11||source=}}
Disa deva përfaqësojnë forcat e natyrës dhe disa përfaqësojnë vlera morale (të tilla si Aditya-t, [[Varuna]] dhe [[Mitra]] ), secila simbolizon mishërimin e një njohurie të specializuar, energji krijuese, fuqi të lartësuar dhe magjike ( ''Siddhis'' ).   Devat më të referuara në [[Rigveda|Rig Veda]] janë [[Indra]], [[Agni]] (zjarri) dhe [[Soma (hyjni)|Soma]], me "hyjninë e zjarrit" të quajtur miku i gjithë njerëzimit, dhe Soma janë të dy të festuar në një ritual zjarri [[yajna]] që shënon ceremonitë kryesore hindu. [[Savitr|Savitri]], [[Vishnu]], [[Rudra]] (më vonë iu dha epiteti ekskluziv i [[Shiva|Shivës]]), dhe [[Prajapati]] (më vonë [[Brahma]] ) janë perëndi dhe si rrjedhim Deva. [[Parvati]] (fuqi dhe dashuri) dhe [[Durga]] (fitore) janë disa [[Devi]] ose perëndesha. Shumë prej hyjnive të marra së bashku adhurohen si [[Vishvedevas|Vishvedeva]] .<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[wikipedia:Citim i duhur|<span title="This claim needs references to reliable sources. (July 2015)">citim i nevojshëm</span>]]'' &#x5D;</sup>

=== Deva të rëndësishme ===

* [[Brahma]] hyjnia e krijimit
* [[Vishnu]] hyjnia e ruajtjes
* [[Shiva]] hyjnia e shkatërrimit dhe e [[Kala|kohës]] ; lidhur me fertilitetin dhe rigjenerimin
* [[Ganesha]] hyjnia e fillimeve të reja, mençurisë dhe fatit
* [[Hanumani|Hanuman-i]] hyjnia e lidhur me guximin, nderimin dhe forcën/avatarin e [[Shiva|Shivait]]
* [[Kartikeya]] hyjnia e fitores dhe [[Lufta|luftës]]
* [[Vishwakarma]] hyjnia e arkitekturës
* [[Dhanvantari]] hyjnia e mjekëve dhe Ayurveda/avatar i [[Vishnu]]
* [[Dyaus]] hyjnia e eterit (ose [[Qielli|qiellit]] )
* [[Vayu]] hyjnia e [[Atmosfera e Tokës|ajrit]], [[Era|erës]] dhe [[Fryma|frymës]]
* [[Varuna]] hyjnia e [[Uji|ujit]] dhe [[Shiu|shiut]]
* [[Agni]] hyjnia e [[Zjarri|zjarrit]]
* [[Yama (Hinduizëm)|Yama]] hyjnia e [[Vdekja|vdekjes]] dhe e [[Drejtësia|drejtësisë]]
* [[Samudra]] hyjnia e deteve /forma e [[Varuna|Varunës]]
* [[Kubera]] hyjnia e pasurisë dhe pasurisë
* [[Kamadeva]] hyjnia e [[Dashuria|dashurisë]]
* [[Indra]], mbreti i hyjnive dhe hyjnia e [[Moti|motit]], stuhive dhe [[Qielli|qiellit]]
* [[Ashvinët|Ashwini Kumara]] hyjnia e shëndetit dhe mjekësisë
* [[Surja|Surya]] hyjnia e [[Dielli|diellit]], [[Drita|dritës]] dhe [[Dita|ditës]]
* [[Chandra]] hyjnia e [[Hëna|hënës]] dhe [[Nata|natës]]
* [[Mangala]] hyjnia e [[Marsi|Marsit]] dhe agresionit
* [[Buda]] hyjnia e [[Merkuri (planet)|Mërkurit]] dhe [[Natyra|Natyrës]]
* [[Brihaspati]] hyjnia e [[Jupiteri|Jupiterit]] dhe mësuesi i [[Deva (Hinduizëm)|Devave]]
* [[Shukra]] hyjnia e [[Venera|Venusit]] dhe adhurimit (bhakti) dhe mësuesi i [[Asurat|Asurave]]
* [[Shani]] hyjnia e [[Saturni|Saturnit]] dhe veprat (karma)

== Referime ==
{{Reflist|25em}}

== Leximi më tej ==

* [https://www.jstor.org/stable/1061926 The Basic Concept of Vedic Religion] FBJ Kuiper (1975), History of Religions, Vol. 15, Nr. 2, faqet 107–120 (mbi rrënjët e Devas dhe Asuras)
* [http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract?fromPage=online&aid=5686828&fileId=S0035869X00130837 The Proto-Indoaryans] T Burrow (1973), Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain & Ireland, Vol. 105, Numri 2, faqet 123–140 (mbi rrënjët e Devave dhe Asurave në historinë indo-iraniane kundrejt historisë indo-evropiane)
* [https://web.archive.org/web/20160304060323/http://w.omilosmeleton.gr/pdf/en/indology/IDR.pdf Hyjnitë Indo-Evropiane dhe Rigveda] ND Kazanas (2001), The Journal of Indo-European Studies, Vol. 29, nr. 3 dhe 4
* [http://www.ece.lsu.edu/kak/VedicJapan.pdf Zotat Vedic të Japonisë] S Kak (2004), Brahmavidyā: Buletini i Bibliotekës Adyar (mbi përhapjen e Devave Vedike si Indra, Agni, Vayu jashtë Indisë)
* [https://www.jstor.org/stable/225187 Në Përkthim: Māyā, Deva, Tapas] Ananda Coomaraswamy, Isis, vëll. 19, Nr. 1, faqet 74–91 (mbi kuptimet alternative të Devas)
* [https://www.jstor.org/stable/3270127 Ritual, Knowledge, and Being: Initiation and Veda Study in Ancient India] Brian K. Smith (1986), Numen, vëll. 33, Fash. 1, faqet 65–89 (mbi rolin e njohurive në fuqizimin e natyrës Deva te njeriu)
[[Kategoria:Hinduizëm]]