Etika

Etika (greq. Ηθική, nga fjala ήθος, ithos - ves, dok, zakon) në filozofi është studimi dhe vlerësimi i sjelljes njerëzore në dritën e parimeve morale. Parimet morale mund të shikohen si standarti i sjelljes që njerzit kanë ndërtuar për veten e tyre ose si lënda e shtërngimeve dhe detyrimeve që një shoqëri e caktuar kërkon nga pjestarët e saj. Ajo merret me çështjet se çfarë është e mirë dhe çfarë është e keqe, si mundemi ne të bëjmë dallimet mes tyre, a është e mira dhe e keqja e njejtë për të gjithë; si mundemi të bëjmë vendime të forta që mund të ndihmojnë apo pezmatojnë të tjerët? Emërtimi përdoret edhe për çdo sistem ose teori të vlerave morale ose parimore. Tradicionalisht etika ndahet në etike normative, metaetikë, dhe etikë e zbatuar. Definimi me i shkurtes i etikes eshte se ajo paraqet shkencen mbi moralin, deri sa morali eshte grumbulli i normave, rregullave dhe sjelljeve qe e shoqerojne individin gjate jetes se tij qofte ne aspektin profesional qofte ne ate te perditshmerise. Pra etika si shkence merret me parimet apo fenomenet morale. Ajo eshte nje aktivitet i arsyes ne kerkim te se mires morale.

Etika normative

Etika (nga greqishtja εθος (o ήθος) éthos, "Karakter", "sjellje", "zakon" ),, është ajo dege e filosofise qe studion fondamentet objektive e racionale qe percaktojn sjelljet nerezore si nje "status deontico", ose nje qendrim qe di te dalloje te miren, te drejten, te moralshmen, nga sjelljet qe percaktohen si te keqija ose te pa moralshme. Etika mund te percaktohet edhe si nje kerkim i nje o me shum kritereve qe i lejojne individuit pershtatjen e lirise se tij me ate te te tjereve. Ajo, gjithashtu kerkon nje base razionale, jo emotive, te te sjellurit, qe nuk te cojne ne pershtatje solidariste o dashurore te tipit irracional. Ne kete menyre ajo vendos nje korniz te dallueshme, kufinj brenda se ciles liria njerezore mund te perhapet e te zhvillohet. Ne kete koncept te ngushte shpesh here konsiderohet sinonim i Filosofise morale: ne kete pikevieshtirimi ajo ka ne thelb vlerat e moralit che percaktojne sjelljet nerezore. Por etika merret gjithashtu edhe me percaktimin e asaj qe mund te quhet "Kumtimshmeri", kuptimshmeria e ekzistences nejerezore. kuptimi i thelle i etikes-ekzistenciale te jetes si individuti e te cosmosit qe e rrethon. Edhe per kete arsye, tashme behen dallime midis "etikes" e "moralit". Nje motiv tjeter është, se meqenese jan perdorur shpesh si sinonime, preferohet te perdoret, fjala "moral" per te percaktuar nje bashkesi vlerash, ligje e zakone te nje individui o te nje grupi te percaktuar njerezish. preferohet qe fjala "etike" te rezervohet per te percaktuar thelbin racional (filozofik) per te ndertuar moralin si dishipline. Etika mund te jete "pershkruese" qe pershkruan sjelljet njerezore, ose normative qe jep indikacione. Por ne cdo rast kerkimi behet mbi kuptimin e teorive te etikes. Mund te jete subjektive, kur merret me subjektin qe vepron, pavarsisht nga qellimet, ose obbjektive kur vepirimi është realizuar me basa e vlera te perbashketa me istitucionet. Ne qender te cdo lloj coneptimi te etikes qendrojne nocione si e mira, e keqja, virtyti dhe nje vision i percaktuar i njeriut ne raporte njerezore. Keto ide ja shpesh te lidhura me fene, o gjithsesi me nje ideologjo. Etika qe ka ne base fene ne fakt, percakton ligje sjelljeje qe pretendon qe te jen te vlevshem per te gjithe, ndersa etika laike nuk mundohet qe t vendos vlera te perjetshme, por tergohet e kujdesshme per sa u perket nevojave nerezore qe duhet te kene kujdes disa kushte e trasformime historike. Ne te vertete te flasesh per enje etike laike mendohet menjener konfrontimi me etiken fetare, ose me nje sistem vlerash dogmatike e universale te individuit; ne realitet është me e drejte te flasesh perplasje e laike me problemin etik, duke percaktuar kesht kete perplasje si nje pike riferimenti te nje ideologjie e paracaktuar e vene per te matur me problematikat e individuit e te kontekstit konkret historik ne te cilin shprehet.

Metaetika

==Etika e zbatuar== Filozofia e pare qe eshte marr me studimin e Kesaj dege te filosophise ka qene Greta Xhema

Thënie

• "Etika është përgjegjësia e zgjeruar në pakufi kundrejt gjithçkaje që jeton." - Albert Schweitzer, Kultur und Ethik, Kap. 21
• "Të jesh etik do të thotë, të bëhesh me të vërtetë duke menduar (të jesh i tillë)." - Albert Schweitzer, Kultur und Ethik

Shiko edhe

• Morali