Gjuha Huave
| Huave | |
|---|---|
| Rajoni | Amerika Veriore |
Folës amtare | 18,000 (2010) |
Familje gjuhësore |
|
| Kodet gjuhësore | |
| ISO 639-3 | – |
| ELP | Huave |
Huave (gjithashtu shkruar Wabe) është një gjuhë izoluar të folur nga njerëzit Huave vendas në bregun e Paqësorit të shtetit meksikan të Oaxaca. Gjuha flitet në katër fshatra në Isthmun e Tehuantepec, në juglindje të shtetit, me rreth 18,000 njerëz[1]. Njerëzit Huave të San Mateo del Mar, të cilët e quajnë veten Ikoot, që do të thotë "ne", i referohen gjuhës së tyre si ombeayiiüts, që do të thotë "gjuha jonë". Në San Francisko del Mar, termat përkatës janë Kunajts ("ne") dhe umbeyajts ("gjuha jonë"). Termi "Huave" mendohet të vijë nga gjuhët Zapotec, që do të thotë "njerëz që kalb në lagështi", sipas historianit spanjoll Burgoa të shekullit të 17-të. Megjithatë, Martínez Gracida (1888) thotë se kuptimi i termit "shumë njerëz" në Isthmus Zapotec, duke interpretuar hua si "të bollshme" dhe të jetë si një formë e shkurtuar e binit ("njerëzit"). Etimologjia e termit kërkon hetime të mëtejshme. Asnjë prej etymologjive të mësipërme nuk gjykohet si e pranueshme nga folësit e Isthmus Zapotec.
Edhe pse marrëdhëniet gjenetike midis gjuhës Huave dhe disa familjeve gjuhësore janë propozuar, asnjë nuk është vërtetuar, dhe Huave vazhdon të konsiderohet një gjuhë e izoluar (Campbell 1997 fq.161). Paul Radin propozoi një marrëdhënie midis Huave dhe gjuhës Mayan dhe Mixe-Zoquean dhe Morris Swadesh propozoi një lidhje me gjuhët Oto-Manguean që është hetuar më tej nga Rensch (1976), por të gjitha propozimet kanë qenë të papërcaktueshme.
Përdorimi aktual dhe statusi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Ndërsa Huave është ende në përdorim në shumicën e domeneve të jetës shoqërore në të paktën një nga katër fshatrat ku është folur, është një gjuhë e rrezikuar. Kohët e fundit, projektet në terren dhe projektet e rivitalizimit janë kryer në komunitetet Huave nga universitetet e vendeve të ndryshme.
Që nga viti 2011, raportohet se adoleshentët kanë marrë përsipër të shkruajnë në Huave, në mënyrë që të jenë në gjendje të komunikojnë pa e ditur prindërit e tyre se çfarë thonë ata.[2](Është interesant fakti që fjalimi i zhurmshëm i Kickapoo-së meksikan u zhvillua rreth vitit 1915 për shumë të njëjtën arsye.)[3][4] Po ashtu nga viti 2011, një radio stacioni në San Mateo del Mar, Radio Ikoot, po transmetonte në Huave.[5]
Burimet
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ INALI (2012) México: Lenguas indígenas nacionales
- ^ Jes Gearing (2012-03-26). "Texting Endangered Languages" Arkivuar 25 maj 2017 tek Wayback Machine. Beyond Words. Marrë 2012-10-06.
- ^ Ritzenthaler, Robert E .; Peterson, Frederick A. (dhjetor 1954). "Gjyqi kallëzimtar i indianëve të Meksikës Kickapoo". Antropologe Amerikane. Shoqata Amerikane Antropologjike. 56 (6): 1088–1089. JSTOR 664763.doi:10.1525/aa.1954.56.6.02a00110.
- ^ Margaret Rock (2011-06-29). "Teenagers Revive Dead Languages Through Texting" Arkivuar 29 janar 2013 tek Archive.today. Mobiledia. Marrë 2012-10-06.
- ^ Tim Johnson (2011-06-27). "Hip-hop, texting may help save world's languages" Arkivuar 1 korrik 2012 tek Wayback Machine. McClatchy. Marrë 2012-10-06.