Guvernator-gjeneral
Guvernator-gjeneral është titulli i një zyrtari të caktuar për të përfaqësuar monarkun e një shteti sovran në qeverisjen e një mbretërie të pavarur si një mëkëmbës. Guvernatorët-gjeneral gjithashtu janë emëruar më parë në lidhje me shtetet kryesore koloniale ose territore të tjera të mbajtura nga një monarki ose republikë, të tilla si Japonia në Kore dhe Franca në Indokinë.
Përdorimi modern[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Në përdorimin modern, termi 'guvernator-gjeneral ka origjinën në ato koloni britanike që u bë vetëqeverisëse brenda Perandorisë Britanike. Para Luftës së Parë Botërore, titulli ishte përdorur vetëm në kolonitë e federuara në të cilat zgjedhësit e tij kishin guvernatorë para federatës, përkatësisht Kanada, Australi dhe Bashkimi i Afrikës së Jugut.
Që nga vitet 1950, titulli guvernator-gjeneral u është dhënë të gjithë përfaqësuesve të sovranit në fusha të pavarura të Komonuelthit. Në këto raste, ish-zyra e guvernatorit kolonial u ndryshua (ndonjëherë për të njëjtin në detyrë) për t'u bërë guvernator-gjeneral pas pavarësisë, pasi natyra e zyrës u bë një përfaqësues kushtetues plotësisht i pavarur i monarkut sesa një simbol i sundimit të mëparshëm kolonial. Në këto vende, guvernatori i përgjithshëm vepron si përfaqësues i monarkut, duke kryer funksionet ceremoniale dhe kushtetuese të një kryetari të shtetit.
I vetmi komb tjetër që përdor emërtimin guvernator-gjeneral është Irani, i cili nuk ka asnjë lidhje me asnjë monarki apo Komonuelthin. Në Iran, autoriteti krahinor drejtohet nga një guvernator-gjeneral (persisht: استاندار ostāndār), i cili emërohet nga Ministri i Brendshëm.
Guvernatorët-gjeneral të Perandorisë Britanike[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Deri në vitet 1920, guvernatorët-gjeneral ishin nënshtetas britanikë, të emëruar me këshillën e qeverisë britanike, të cilët vepronin si agjentë të qeverisë britanike në secilin Dominion, si dhe ishin përfaqësues të monarkut. Si të tillë ata në mënyrë nocionale kishin pushtetin prerogativ të monarkut dhe gjithashtu mbanin pushtetin ekzekutiv të vendit në të cilin ishin caktuar. Guvernatori i përgjithshëm mund të udhëzohet nga sekretari kolonial për ushtrimin e disa prej funksioneve dhe detyrave të tij, të tilla si përdorimi ose mbajtja e miratimit mbretëror nga legjislacioni; historia tregon shumë shembuj të guvernatorëve të përgjithshëm duke përdorur fuqitë e tyre prerogative dhe ekzekutive. Monarku ose qeveria perandorake mund të shfuqizojë çdo guvernator të përgjithshëm, megjithëse kjo shpesh mund të jetë e rëndë, për shkak të largësisë së territoreve nga Londra.
Guvernatori i përgjithshëm ishte gjithashtu zakonisht komandanti i përgjithshëm i forcave të armatosura në territorin e tij dhe të saj dhe, për shkak të kontrollit të guvernatorit të përgjithshëm të ushtrisë, posti ishte sa një emërim ushtarak sa një civil. Guvernatorët e përgjithshëm kanë të drejtë të veshin një uniformë unike, e cila zakonisht nuk vishet sot. Nëse ishin të gradës gjeneralmajor, ekuivalent ose më lart, ata kishin të drejtë të vishnin atë uniformë ushtarake.