Shihni burimin për Harper Lee

{{Infobox writer
| name       = Harper Lee
| image       = HarperLee 2007Nov05.jpg
| image_size   = 
| përshkrimi     = Lee on November 5, 2007
| pseudonym   = Harper Lee
| name i vërtetë  = Nelle Harper Lee
| birth_date  = {{Birth date|1926|4|28}}
| birth_place = Monroeville, Alabama, SH.B.A.
| death_date  = {{Death date and age|2016|2|19|1926|4|28}}
| death_place = Monroeville, Alabama, U.S.
| profesioni  = [[Noveliste]]
| period      = 1960–2016
| nationality = American
| genre       = Literature, fiction
| movement    = [[Southern Gothic]]
| signature   = Harper Lee signature.svg
| notableworks= ''[[To Kill a Mockingbird]]''<br/>''[[Go Set a Watchman]]''
| arsimi = [[University of Alabama ]]
}}


'''Nelle Harper Lee''' (28 prill 1926 - 19 shkurt 2016), e njohur më mirë me emrin e saj të stilolapsit, Harper Lee, ishte një novelistet amerikane e njohur gjerësisht për "To Kill a Mockingbird" (Të vrasësh zogun përqeshës), botuar në vitin 1960. Menjëherë i suksesshëm fitoi Çmimin Pulitzer në vitin 1961 dhe është bërë një klasik i letërsisë moderne amerikane. Megjithëse Lee kishte botuar vetëm këtë libër të vetëm, në vitin 2007 ajo u nderua me Medaljen Presidenciale të Lirisë për kontributin e saj në letërsi. <ref>{{cite press release |url=https://georgewbush-whitehouse.archives.gov/news/releases/2007/11/20071105-1.html |title=President Bush Honors Medal of Freedom Recipients |publisher=[[The White House]] |date=5 nëntor 2007}}</ref> Përveç kësaj, Lee mori diploma të shumta nderi, edhe pse ajo nuk pranoi të fliste në ato raste. Ajo ishte gjithashtu e njohur për ndihmën e të afërmit të saj të ngushtë Truman Capote në kërkimin e tij për librin '''Në gjak të ftohtë''' ( në vitin 1966).<ref>{{cite news |newspaper=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/books/2013/may/04/harper-lee-sues-agent-copyright |date=4 maj 2013 |author=Harris, Paul |title=Harper Lee sues agent over copyright to To Kill A Mockingbird}}</ref> Capote ishte baza për karakterin Kopra në librin To Kill a Mockingbird.<ref>{{Cite news|title = Harper Lee, elusive author of 'To Kill a Mockingbird,' is dead at 89|url = https://www.washingtonpost.com/entertainment/books/harper-lee-elusive-author-of-to-kill-a-mockingbird-is-dead/2016/02/19/a1421368-d71e-11e5-be55-2cc3c1e4b76b_story.html|newspaper = The Washington Post|date = 19 shkurt 2016|access-date = 19 shkurt 2016|issn = 0190-8286|language = en-US|first = Emily|last = Langer}}</ref>

Komploti dhe personazhet e "Të vrasësh zogun Përqeshës" bazohen lirshëm në vëzhgimet e Lee-së të familjes dhe fqinjëve të saj, si dhe një ngjarje që ndodhi pranë vendlindjes së saj në vitin 1936, kur ajo ishte 10 vjeçe. Romani merret me irracionalitetin e qëndrimeve të të rriturve ndaj racës dhe klasës në Jugun e thellë të viteve '30, siç përshkruhet me sytë e dy fëmijëve. Romani u frymëzua nga qëndrimet raciste në qytetin e saj të Monroeville, Alabama.

Një tjetër roman, Go Set a Watchman, u shkrua në mesin e viteve 1950 dhe u botua në korrik të vitit 2015 si një "vazhdim", megjithëse më vonë u konfirmua të ishte një draft i librit "Të vrasësh zogun Përqeshës". <ref name="ReferenceA">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2015/07/25/opinion/joe-nocera-the-watchman-fraud.html|title=The Harper Lee 'Go Set A Watchman' Fraud|first=Joe|last=Nocera|publisher=The New York Times|date=24 korrik 2015|accessdate=15 dhjetor 2015}}</ref><ref name="auto1">{{cite news |url=https://www.usatoday.com/story/life/books/2015/02/03/harper-lee-second-novel-mockingbird-watchman/22792273 |title=New Harper Lee novel on the way! |first=Ann |last=Oldenburg |date=3 shkurt 2015 |accessdate=3 shkurt 2015 |newspaper=USA Today}}</ref><ref name="New York Times February 2015">{{cite news |last=Alter |first=Alexandra |title= Harper Lee, Author of 'To Kill a Mockingbird,' Is to Publish a Second Novel |url=https://www.nytimes.com/2015/02/04/books/harper-lee-author-of-to-kill-a-mockingbird-is-to-publish-a-new-novel.html?_r=0 |newspaper=The New York Times |date=3 shkurt 2015 |accessdate=3 shkurt 2015}}</ref>

==Jeta e hershme==
Nelle Harper Lee u lind më 28 Prill të vitit 1926 në Monroeville, Alabama, <ref>{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2016/02/20/arts/harper-lee-dies.html |title=Harper Lee, Author of 'To Kill a Mockingbird,' Dies at 89 |work=New York Times |date=19 shkurt 2016 |accessdate=19 shkurt 2016 |last=Grimes |first=William}}</ref> ku u rrit si më e madhja nga katër fëmijët e Frances Cunningham (Finch) dhe Amasa Coleman Lee.<ref name="EoABio">{{cite web |last=Anderson |first=Nancy G. |title=Nelle Harper Lee |url=http://eoa.auburn.edu/face/Article.jsp?id=h-1126 |work=The Encyclopedia of Alabama |publisher=Auburn University at Montgomery |accessdate=3 nëntor 2010 |date=19 mars 2007 }}{{Lidhje e vdekur}}</ref> Prindërit e saj zgjodhën emrin e saj të mesëm, Harper, për të nderuar pediatrin Doktorin William W. Harper, nga Selma, Alabama, i cili shpëtoi jetën e motrës së saj, Louise.<ref>{{cite book|last1=Mills|first1=Marja|title=The Mockingbird Next Door: Life with Harper Lee|url=https://archive.org/details/isbn_9781594205194|date=2014|publisher=Penguin|isbn=9780698163836|page=[https://archive.org/details/isbn_9781594205194/page/181 181]}}</ref> Emri i saj i parë, Nelle, ishte emri i gjyshes së saj dhe emri që ajo përdorte; <ref name="KovaleskiNYTimes">{{cite news |last=Kovaleski |first=Serge |date=11 mars 2015 |title=Harper Lee's Condition Debated by Friends, Fans and Now State of Alabama |url=http://mobile.nytimes.com/2015/03/12/arts/artsspecial/harper-lees-ability-to-consent-to-new-book-continues-to-be-questioned.html?referrer=&_r=0 |newspaper=[[New York Times]] |location=New York |access-date=12 mars 2015}}</ref> Harper Lee ishte kryesisht emri i saj i penës. Nëna e Lee ishte një shtëpiake; babai i saj, një ish redaktor i gazetave dhe pronar, praktikoi ligjin dhe shërbeu në Legjislativin e Shtetit Alabama nga viti 1926 deri në vitin 1938. Para A.C. Lee të bëhej një avokat i titullar, ai dikur mbrojti dy burra me ngjyrë të akuzuar për vrasjen e një tregari të bardhë. Të dy klientët, një baba dhe një djalë u varën.  Lee kishte tre vëllezër e motra: Alice Finch Lee (1911-2014),<ref name="aliceobit">{{cite news |url=http://www.latimes.com/local/obituaries/la-me-alice-lee-20141123-story.html |title=Lawyer Alice Lee dies at 103; sister of 'To Kill a Mockingbird' author |newspaper=Los Angeles Times |first=Elaine |last=Woo |date=22 nëntor 2014}}</ref> Louise Lee Conner (1916-2009) dhe Edwin Lee (1920-1951).<ref name="louiseobit">{{cite news |url=http://www.legacy.com/obituaries/gainesville/obituary.aspx?n=louise-l-conner&pid=134447749 |title=Louise L. Conner Obituary |newspaper=The Gainesville Sun}}</ref>

Ndërsa u regjistrua në Monroe County High School, Lee zhvilloi një interes ndaj letërsisë angleze. Pasi mbaroi shkollën e mesme në vitin 1944, mori pjesë në kolegjin e atëhershëm Huntingdon në Montgomery për një vit, pastaj u transferua në Universitetin e Alabamës në Tuscaloosa, ku studjoi ligjin për disa vjet dhe shkroi për gazetën universitare, por nuk e përfundoi një diplomë. Në verën e vitit 1948, Lee ndoqi një shkollë verore në qytetërimin evropian në Oxford University në Angli, financuar nga babai i saj, i cili shpresonte - më kot, siç doli - se përvoja do ta bënte më të interesuar në studimet e saj ligjore në Tuscaloosa <ref>[https://www.conted.ox.ac.uk/about/harper-lees-oxford-summer "Harper Lee's Oxford Summer," Department of Continuing Education, Oxford University]: unsigned article is also undated, but written after publication of ''Go Set a Watchman''; accessed 12 December 2016.</ref>.

==''Të vrasësh zogun Përqeshës''==
{{quote|Unë kurrë nuk prisja ndonjë lloj suksesi me Mockingbird. Unë shpresoja për një vdekje të shpejtë dhe të mëshirshme në duart e recensentëve, por në të njëjtën kohë unë shpresoja se dikush do të dëshironte mjaftueshëm për të më dhënë inkurajim. Inkurajimi publik. Shpresoja pak, ashtu siç thashë, por kam marrë shumë të tjera, dhe në disa mënyra kjo ishte gati aq e frikshme sa vdekja e shpejtë dhe e mëshirshme që prisja.|Harper Lee, cituar në Newquist, 1964<ref>{{cite book |editor-last=Newquist |editor-first=Roy |title=Counterpoint |url=https://archive.org/details/counterpoint00newq |location=Chicago |publisher=Rand McNally |year=1964 |isbn=1-111-80499-0}}</ref>}}

Në vitin 1949, Lee u transferua në New York City dhe mori një punë si agjente e rezervimit ajror, duke shkruar letërsinë në kohën e saj të lirë. Duke shkruar disa tregime të gjata, Lee gjeti një agjent në nëntor të vitit 1956. Muajin e ardhshëm, në shtëpinë e Michael Brown në Lindjen e 50-të Street, ajo mori një dhuratë nga pagat e një viti nga miqtë me një shënim: "Ju keni një vit larg nga puna juaj shkruaj çfarëdo që të pëlqen. Gëzuar Krishtlindjet."<ref name="nndb">{{cite web |title=Harper Lee |publisher=NNDB.com |url=http://www.nndb.com/people/572/000025497/ |accessdate=7 maj 2007}}</ref>

===Origjina===
Në pranverën e vitit 1957, një 31-vjeçare, Lee, dorëzoi dorëshkrimin për Go Set a Watchman tek agjenti i saj për ta dërguar tek botuesit, duke përfshirë edhe kompaninë J. B. Lippincott, e cila tani e kishte blerë.<ref name="nytimes.com">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2015/07/13/books/the-invisible-hand-behind-harper-lees-to-kill-a-mockingbird.html|title=The Invisible Hand Behind Harper Lee's 'To Kill A Mockingbird'|first=Jonathan|last=Mahler|work=The New York Times|date=12 korrik 2015|accessdate=15 dhjetor 2015}}</ref> Në Lippincott, romani ra në duart e Therese von Hohoff Torrey-i njohur profesionalisht si Tay Hohoff. Hohoff u befasua. "Shkëndija e shkrimtarit të vërtetë flas në çdo rresht", ajo më vonë do të rrëfehej në një histori të korporatave të Lippincottit. Por, siç e shihte Hohoff, dorëshkrimi nuk ishte aspak i përshtatshëm për publikim. Ishte, siç e përshkroi, "më shumë një seri anekdotash sesa një roman plotësisht i konceptuar". Gjatë dy viteve të ardhshme, ajo e udhëhoqi Lee nga një projekt në tjetrën derisa libri më në fund arriti formën e tij të përfunduar dhe u rititullua To Kill a Mockingbird. 

Ashtu si shumë autorë të pabotuar, Lee nuk ishte e sigurt për talentet e saj. "Isha shkrimtare për herë të parë, kështu bëra siç më thanë," tha Lee në një deklaratë në vitin 2015 rreth evolucionit nga ''Watchman'' në ''Mockingbird''.  Hohoff ofron një karakterizim më të hollësishëm të procesit në historinë e korporatës së Lippincott: "Pas disa fillimeve të rreme, historia, bashkëveprimi i personazheve dhe rënia e theksit u bë më e qartë dhe me çdo rishikim ka pasur shumë ndryshime të vogla historia u rrit në forcë dhe në vizionin e saj për të - statusi i vërtetë i romanit u bë i dukshëm ". (Në vitin 1978, Lippincott u ble nga Harper & Row, që u bë HarperCollins, botues i Vigjilentëve.)

Duket të jetë një dhuratë dhe dhënie-marrje e natyrshme midis autorit dhe redaktorit. "Kur ajo nuk u pajtua me një sugjerim, biseduam, ndonjëherë për orë të tëra", shkroi Hohoff. "Dhe nganjëherë ajo erdhi nëpër rrugën time të të menduarit, nganjëherë për të, ndonjëherë diskutimi do të hapte një vijë tërësisht të re të vendit".

Kur romani më në fund ishte gati, autori vendosi të përdorte emrin "Harper Lee", në vend që të rrezikohej që emri i saj Nelle të identifikohej si "Nellie".<ref>{{cite news |last=Maslin |first=Janet |title=A Biography of Harper Lee, Author of 'To Kill a Mockingbird' |url=https://www.nytimes.com/2006/06/08/books/08masl.html |accessdate=30 nëntor 2014 |newspaper=The New York Times |date=8 qershor 2006}}</ref>

Publikuar më 11 Korrik të vitit 1960, Të vrasësh zogun Përqeshës ishte një bestseller i menjëhershëm dhe fitoi brohoritje të madhe kritike, përfshirë Çmimin Pulitzer për Fiction në vitin 1961. Ky libër mbetet një bestseller me më shumë se 30 milionë kopje në shtyp. Në vitin 1999,u votua "Novela më e mirë e shekullit" në një sondazh nga Library Journal.<ref>{{cite web |title=1960, To Kill a Mockingbird |url=https://www.pbs.org/wnet/americannovel/timeline/tokillamockingbird.html |publisher=PBS |accessdate=30 nëntor 2014}}</ref>

===Detajet Autobiografike në Roman===
Ashtu si Lee, Scout-i i romanit është vajza e një avokati të respektuar të qytetit të vogël në Alabama. Miku i Scout-it, Dill, u frymëzua nga miku i fëmijërisë së Lee dhe fqinji, Truman Capote;<ref name=shields>{{cite book |last=Shields |first=Charles J. |title=Mockingbird: A Portrait of Harper Lee |year=2006 |publisher=Henry Holt and Co. |url=https://books.google.com/books?id=j8cm3hxUd7MC& |accessdate=19 shkurt 2016}}</ref> Lee, nga ana tjetër, është modeli i një karakteri në romanin e parë të Capote, Tjetër Zëra, Dhoma të Tjera, botuar në vitin 1948. Filmi i Lee përfshin një mbrojtje ligjore të pasuksesshme, e ngjashme me atë të ndërmarrë nga babai i saj avokat, shkaku i përdhunimit interracial i Scottsboro Boys 1931 mund të ketë ndihmuar gjithashtu në formësimin e ndërgjegjes sociale të Lee.<ref>{{cite book |author=Johnson, Claudia Durst |title=To Kill a Mockingbird'': Threatening Boundaries |url=https://archive.org/details/tokillmockingbir00john |publisher=Twayne |year=1994}}</ref>

Ndërsa Lee vetë minimizoi paralele autobiografike në libër, Truman Capote, duke përmendur karakterin Boo Radley To kill a Mockingbird, përshkroi detajet që ai e konsideronte autobiografik: "Në versionin tim origjinal të Zërave të Tjerë, Dhoma të Tjera Unë kisha të njëjtin njeri që jetonte në shtëpi që përdorte për të lënë gjërat në pemë, dhe pastaj e mora atë jashtë, ai ishte një njeri i vërtetë dhe ai jetonte vetëm në rrugën nga ne, ishim duke shkuar për t'i nxjerrë ato nga pemët, gjithçka që shkruante për të është absolutisht e vërtetë, por ju shihni, unë marr të njëjtën gjë dhe e transferoj atë në një ëndërr gotike, e bërë në një mënyrë krejt tjetër."<ref>{{cite book |last=Nance |first=William |title=The Worlds of Truman Capote |url=https://archive.org/details/worldsoftrumanca00nanc |location=New York |publisher=Stein & Day |year=1970 |page=[https://archive.org/details/worldsoftrumanca00nanc/page/223 223]}}</ref>

==After ''Të vrasësh zogun Përqeshës''==

===Vitet e Mesme===
Pas kompletimit të ''Të vrasësh zogun Përqeshës'', Lee shoqëroi Capote në Holcomb, Kansas, për të ndihmuar atë në hulumtimin e asaj që ata mendonin se do të ishte një artikull në përgjigjen e një qyteti të vogël për vrasjen e një fermeri dhe familjes së tij. Capote e zgjeroi materialin në librin e tij më të shitur, ''Në gjakun e ftohtë'', botuar në vitin 1966.

Që nga koha e publikimit të "Të vrasësh zogun Përqeshës" deri në vdekjen e saj në vitin 2016, Lee nuk dha pothuajse asnjë kërkesë për intervista ose shfaqje publike dhe, me përjashtim të disa eseve të shkurtra, nuk publikoi asgjë më tej, deri në vitin 2015. romani i ndjekur-The Long Goodbye-por përfundimisht e paraqiti atë papërfunduar.<ref name="WritersStory">{{cite news |url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/books/features/a-writers-story-the-mockingbird-mystery-480965.html |title=A writer's story: The mockingbird mystery |accessdate=3 gusht 2008 |newspaper=[[The Independent]] |date=4 qershor 2006}}</ref> Gjatë mesit të viteve 1980, ajo nisi një libër faktik rreth një vrasësi serial të Alabamës, por e hodhi mënjanë edhe kur ajo nuk ishte e kënaqur. Tërheqja e saj nga jeta publike nxiti spekulime të pabaza se botimet e reja ishin në punë.

Lee tha për adaptimin e filmit "To Kill a Mockingbird" nga Horton Foote në vitin 1962: "Mendoj se është një nga përkthimet më të mira të një libri të filmuar ndonjëherë."<ref name=Gregarious>{{cite news |first=Ginia |last=Bellafante |authorlink=Ginia Bellafante |title=Harper Lee, Gregarious for a Day |url=https://www.nytimes.com/2006/01/30/books/30lee.html |newspaper=[[The New York Times]] |date=30 janar 2006 |accessdate=3 gusht 2008}}</ref>] Ajo u bë mikeshë e Gregory Peck, dhe pas vdekjes së tij mbeti afër familjes së aktorit; Nipi i Peck, Harper Peck Voll, është emëruar pas saj.<ref>{{cite news |first=Irene |last=Lacher |authorlink=Irene Lacher |title=Harper Lee raises her low profile for a friend |url=http://articles.latimes.com/2005/may/21/entertainment/et-harper21 |newspaper=[[LA Times]] |date=21 maj 2005 |accessdate=3 mars 2017}}</ref>

Peck fitoi një Oskar për portretizimin e Atticus Finch, babait të transmetuesit të romanit, Scout.

Në Janar të vitit 1966, Presidenti Lyndon B. Johnson emëroi Lee në Këshillin Kombëtar për Artet.<ref>{{cite news |title=26 to Be Advisory Board for National Endowment |url=https://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9B01E0DC1F3BEF34BC4051DFB766838D679EDE |accessdate=30 nëntor 2014 |newspaper=The New York Times |date=28 janar 1966 |quote=In a parallel development to- day, the President appointed Harper Lee, author of the Pulitzer Prize-winning "To Kill a Mockingbird." and Richard Diebenkorn, artist, to the National Council on the Arts.}}</ref>

Në vitin 1966, Lee i shkroi një letër redaktorit në përgjigje të përpjekjeve të një bordi shkollor në Richmond të Virxhinias për të ndaluar ''Të vrasësh zogun Përqeshës'' si letërsi imorale":

{{quote|Kohët e fundit kam marrë jehonë poshtë kësaj mënyre të aktiviteteve të Bordit të Shkollës së Qarkut Hanover dhe ajo që kam dëgjuar më bën të pyes veten nëse ndonjë nga anëtarët e saj mund të lexojë.

S'ka dyshim se është e qartë për inteligjencën më të thjeshtë se To kill the Mocingbird shprehet me fjalë të rrallë më shumë se dy rrokje një kod nderi dhe sjelljeje, i krishterë në etikën e saj, që është trashëgimia e të gjithë Jugut. Të dëgjosh se romani është 'imoral' më ka bërë që të numëroj vitet midis viteve 1984 dhe 1984, sepse ende nuk kam gjetur një shembull më të mirë të dyfishimit.

Ndjej, megjithatë, se problemi është nga analfabetizmi, jo marksizmi. Për këtë arsye unë jap një kontribut të vogël në Fondin Bumble Beadle që unë shpresoj se do të përdoren për të regjistruar në Shkollën e Shkollës të Qarkut Hanover në çdo klasë të parë të zgjedhjes së tij.}}

==Referime==
{{Reflist|30em}}


[[Kategoria: Lindje 1926]]
[[Kategoria: Vdekje 2016]]
[[Kategoria: Shkrimtare]]