Joan Fusteri

Joan Fuster Ortells
Joan Fuster Ortells
Të dhëna vetjake
U lind më	23 nëntor 1922; Sueca
Vdiq më	21 qershor 1992; Sueca
Nënshtetësia	Katalunas
Punësimi	Shkrimtar

Joan Fuster Ortells (Sueca, 23 nëntor 1922 – Sueca, 21 qershor 1992) ishte shkrimtar spanjoll i cili më së shumti shkroi në gjuhën katalunase.

Jeta dhe vepra

Ai u lind në fashtin Sueca afër Valencias, një familje të begatë të klasës së mesme. Që të dy prindërit e tij ishin fetar katolik romak dhe Karlist. Babai i tij ishte skulptor lokal i njohur me skulpturat fetare. Në vitin 1941 ai u bë anëtar i organizatës fashiste Falange, gjithsesi më vonë hoqi dorë nga kjo përkatësi.^[1] Në vitin 1947 Fusteri diplomoi në juridik dhe mori doktoraturën në filologjinë katalunase në vitin 1985. Nga viti 1946 deri në 1956 ai ishte drejtues i revistës Verb bashkë me José Albin. Në librat e tij të parë dallohet vepra Escrit per al silence (Shkruar për Heshtjen) (1954) e shkruar në poezi. Në vitin 1952 ai fillon bashkëpunimin me shtypin e Valencias në Levante: ky do të jetë aspekti i tij më i shquar. Ai do të vazhdojë me Destino dhe La Vanguardia.

Me El descrèdit de la Realitat (Turpi i Realitetit) (1955) ai filloi një karrierë të madhe si eseist me tematikë të gjerë dhe me stilin e mprehtë që përdorte në mënyrë precize mbiemrat.^[2]^[3] Një tjetër aspekti i punës së tij ishte dituria dhe brenga e tij në rrëfim. Ai ka punuar shumë për të mbajtur një rishikim letrar që pastaj e ktheu në antologji. Dedikimi i tij ndaj simboleve valenciane arriti kulmin në vitin 1962 me publikim e veprës Nosaltres, els valencians (Ne, valencianët). Ky libër që bashku me Qüestió de Noms (Çështja e emrave) dhe El País Valenciano (Shteti Valencian), janë vepra bazë të historisë, kulturës dhe identitetit kombëtar të komunitetit të Valencias nga këndvështrimi i një katalunasi.

Ai vazhdo me këtë objekt me publikimin e Raimon (1964), Combustible per a falles (Dështimet e Karburantit) (1967) dhe Ara o Mai (O sot o kurrë) (1981) ndër të tjerash. Këto, pjesë të studimit të tij dhe njohjes me shumë artikuj historik e biografik, janë të përmbledhura në vëllimin e parë dhe të tretë të Obres completes (Punimet komplete). Diari (Ditari) (1952 – 1960) zë vëllimin e dytë.

Në fushën e shkrimit të eseve, ai publikoi Figures del temps (Figurat e kohës), Yxart award (1957), Judicis Finals (Gjykimet e Fundit) (1960), Diccionari per a ociosos (Fjalor për përtaca) (1964), Causar-se d'esperar (Duke e lënë veten të presë) (1965), L'home, mesura de totes les coses (Njeriu, Masa e të gjitha gjërave) (1967), dhe të tjera – gjithmonë me rrënjë tradicionale të moralit klasik humanist, brenda shpirtit moralist dhe reformave franceze (nga Montaigne në encikolpedistët), si kritik dhe skeptik i njohur për humorin e tij acidik. Brenda punës së tij në histori, kritikë dhe letërsi, ai publikoi La Poesia Catalana (Poezi Katalunisht) (1956), Poetes, Moriscos i Capellans ("Poets, Moorish and Cures") (1962), Heretgies, Revoltes i Sermons (Herezitë, Revoltat dhe Predikimet) (1968) dhe Literatura Catalana Contemporània (Literatura Bashkëkohore Katalunase) (1972), përveç tre prologëve të punimeve të Joan Salvat-Papasseit, Salvador Espriu dhe Josep Pla, u bashkuan së bashku në Contra el Noucentisme (Kundër Noucentizmit) (1978).

Në vitin 1987 ai mblodhi poezitë e tij në Set llibres de versos (Shtatë librat e vargjeve). Studimet e bashkuara së bashku në Llibres i problemes del Renaixentisme (Librat dhe problemet e Rilindjës") (1989) janë fryt i kërkimeve të tij për disa vite. Në vitin 1994 punimet Fuster Inèdit (Fusteri i papublikuar) dhe Fuster Sabàtic (Fusteri i Fundjavës) u publikuan.

Rëndësia

Pavarësisht që shkroi një numër veprash imagjinare, ai më së shumti njihet për esetë e tij, veçanërisht ato politike. Deri më tani, vepra që ndikoi më së shumti ishte Nosaltres, els valencians (Ne, valencianët) (1962), por edhe Qüestió de Noms (Çështja e emrave) dhe El País Valenciano (Shteti Valencian) janë të mirënjohura në nacionalitetin katalunas. Ai u bë udhëheqës intelektual i kombësisë valenciane në fund të shek. XX dhe pati rol qendror në propozimin e konceptit Països Catalans, që paraqiste bashkimin e kulturës katalunase me qëllim të kombit katalunas. Në këto libra Fusteri shkroi atë që është e nevojshme për lidhje të forta në mes të Valencias dhe pjesëve të tjera katalunase për mbrojtjen e autonomisë kulturore të Valencias. Në këtë mënyrë, ai u përpoq të sillte bazën e komunitetit kulturor katalunas në ekzistencë.

Në këtë kuptim, Fuster është eseisti më i shquar politik në Kataluni për gjeneratat që u paraqitën pas Luftës Spanjolle Civile.^[2]

Mirënjohje

Ai pranoi Premi d'Honor de les Lletres Catalanes (Çmimi i Shkrimeve Katalunisht) (1975) dhe po ashtu, në vitin 1983, Medalla d’Or de la Generalitat de Catalunya (Medaljen e Artë të Qeverisë Katalunase). Në vitin 1984 ai mori titullin honoris causa nga Universiteti i Barcelonës dhe nga Universiteti Autonom i Barcelonës. Në vitin 1986 ai u zgjodh profesor i letërsisë në Universitetin e Valencias.

Tentim vrasja

Më 11 shtator 1981, dy bomba shpërthyen në shtëpinë e tij,^[4] duke i shkaktuar dëme të mëdha në bibliotekën e tij dhe në arkiv. Askush nuk u ndjek penalisht,^[5] por besohet se ishte përpjekje nga anti-katalunasit që nuk i pëlqenin shkrimet politike dhe kulturore të Fusterit.^[6]^[7]

Veprat

Orgull de Classe - Joan Fuster

Esetë

Antología del surrealismo español. Alacant, Verbo, 1952
La poesia catalana fins a la Renaixença. Mèxic, Edicions Catalanes de Mèxic, 1954
Pàgines escollides de sant Vicent Ferrer. Barcelona, Barcino, 1955
El descrèdit de la realitat. Ciutat de Mallorca, Moll, 1955
Antologia de la poesia valenciana. Barcelona, Selecta, 1956
La poesia catalana. Ciutat de Mallorca, Moll, 1956. 2 vol
Les originalitats. Barcelona, Barcino, 1956
El món literari de sor Isabel de Villena. València, Lo Rat Penat, 1957
Figures de temps. Barcelona, Selecta, 1957
Indagacions possibles. Palma de Mallorca, Moll, 1958
Recull de contes valencians. Barcelona, Albertí, 1958
Ausiàs March. Antologia poètica. Barcelona, Selecta, 1959
Un món per a infants. València, 1959
Judicis finals. Ciutat de Mallorca, Moll, 1960
Joan Serrallonga. Vida i mite del famós bandoler. Barcelona, Aedos, 1961
Valencia. Madrid, Dirección General de Turismo, 1961
Nosaltres, els valencians. Barcelona, Edicions 62, 1962
El País Valenciano. Barcelona, Destino, 1962
Poetes, moriscos i capellans. València, L'Estel, 1962
Qüestió de noms. Barcelona, Aportació Catalana, 1962
El bandolerisme català II. La llegenda. Barcelona, Aymà, 1963
Raimon. Barcelona, Alcides, 1964
Diccionari per a ociosos. Barcelona, A. C., 1964
Alicante y la Costa Blanca. Barcelona, Planeta, 1965
Causar-se d'esperar. Barcelona, A. C., 1965
Combustible per a falles. València, Garbí, 1967
L'home, mesura de totes les coses. Barcelona, Edicions 62, 1967
Consells, proverbis i insolències. Barcelona, A. C., 1968
Examen de consciència. Barcelona, Edicions 62, 1968
Heretgies, revoltes i sermons. Barcelona, Selecta, 1968 (Premi Crítica Serra d'Or d'assaig, 1969)
Obres completes I. Llengua, literatura, història. Barcelona, Edicions 62, 1968
Abans que el sol no creme. Barcelona, La Galera, 1969
Obres completes II. Diari 1952-1960. Barcelona, Edicions 62, 1969
"Hi ha més catalans encara", fascicle de Dolça Catalunya. Barcelona, Mateu, 1969
L'Albufera de València. Barcelona, Les Edicions de la Rosa Vera, 1970
Obres completes III. Viatge pel País Valencià. Barcelona, Edicions 62, 1971
Babels i babilònies. Ciutat de Mallorca, Moll, 1972
Literatura catalana contemporània. Barcelona, Curial, 1972 (Premi Crítica Serra d'Or d'assaig, 1973)
Rebeldes y heterodoxos. Esplugues de Llobregat, Ariel, 1972 [trad. de Josep Palacios]
Contra Unamuno y los demás. Barcelona, Península, 1975
Obres completes IV. Assaigs. Barcelona, Edicions 62, 1975
La Decadència al País Valencià. Barcelona, Curial, 1976
Un país sense política. Barcelona, La Magrana, 1976
El blau en la senyera. València, Tres i Quatre, 1977
Contra el noucentisme. Barcelona, Crítica, 1977
Obres completes V. Literatura i llegenda. Barcelona, Edicions 62
Destinat (sobretot) a valencians. València, Tres i Quatre, 1979
Notes d'un desficiós. València, Almudín, 1980 [prològ de Vicent Ventura]
Ara o mai. València, Tres i Quatre, 1981
Indagacions i propostes. Barcelona, Edicions 62 i la Caixa, 1981 [prològ de Carme Arnau]
País Valencià, per què?. València, Tres i Quatre, 1982
Veure el País Valencià. Barcelona, Destino, 1983
Cultura nacional i cultures regionals dins els Països Catalans. Barcelona, Departament de Cultura de la Generalitat de Catalunya, 1983
Sagitari. València, Diputació de València, 1984
Pamflets polítics. Barcelona, Empúries, 1985
Punts de meditació (Dubtes de la "Transición"). València, Tres i Quatre, 1985
Llibres i problemes del Renaixement. Barcelona, Publicacions de l'Abadia de Montserrat, 1989
Textos d'exili. València, Generalitat Valenciana, 1991 [prològs d'Alfons Cucó e Santiago Cortès]
Obres completes VI. Assaigs 2. Barcelona, Edicions 62, 1991

Poezitë

Sobre Narcís. València, Torre, 1948
3 poemes. Alacant, Verbo, 1949
Ales o mans. València, Editorial Torre, 1949
Va morir tan bella. València, 1951
Terra en la boca. Barcelona, Barcino, 1953
Escrit per al silenci. València, Institució Alfons el Magnànim, 1954
Set llibres de versos. València, Tres i Quatre, 1987.

Referime

^ "Biography of Joan Fuster. University of Valencia". University of Valencia. Arkivuar nga origjinali më 8 qershor 2004. Marrë më 2013-08-01. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) (katalonisht)
^ ^a ^b "Catalan Encyclopedia entry". Enciclopèdia Catalana. Arkivuar nga origjinali më 19 shkurt 2009. Marrë më 2010-06-07. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ "Facts about Joan Fuster". Catalan branch of the PEN Club Magazine. Arkivuar nga origjinali më 22 qershor 2010. Marrë më 2010-06-06. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ "Two bombs against Joan Fuster's house". 12 shtator 1981. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) (Spanjisht)
^ Homenatge Universitari a Joan Fuster. University of València. fq. 33. ISBN 84-370-1415-8. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Salvador Enguix (22 tetor 2008). "What's left of Joan Fuster?". Arkivuar nga origjinali më 29 tetor 2019. Marrë më 6 prill 2014. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) (Spanjisht)
^ Vicent Partal (3 maj 2010). "Under suspicion". Arkivuar nga origjinali më 12 qershor 2010. Marrë më 7 qershor 2010. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Lidhjet e jashtme

Joan Fuster in LletrA, Catalan Literature Online (Open University of Catalonia) Arkivuar 17 mars 2014 tek Wayback Machine Stampa:En icon (Spanjisht) (Katalunisht)
Web oficial del Centre Documental Casa Joan Fuster (Sueca) i la Càtedra Joan Fuster de la Universitat de València (Catalan)

Botimet digjitale

[uv-1] "Biography of Joan Fuster. University of Valencia". University of Valencia. Arkivuar nga origjinali më 8 qershor 2004. Marrë më 2013-08-01. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) (katalonisht)

[enciclopedia-2] "Catalan Encyclopedia entry". Enciclopèdia Catalana. Arkivuar nga origjinali më 19 shkurt 2009. Marrë më 2010-06-07. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[pen-club-3] "Facts about Joan Fuster". Catalan branch of the PEN Club Magazine. Arkivuar nga origjinali më 22 qershor 2010. Marrë më 2010-06-06. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[hemeroteca-4] "Two bombs against Joan Fuster's house". 12 shtator 1981. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) (Spanjisht)

[homenatge-5] Homenatge Universitari a Joan Fuster. University of València. fq. 33. ISBN 84-370-1415-8. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[vanguardia-6] Salvador Enguix (22 tetor 2008). "What's left of Joan Fuster?". Arkivuar nga origjinali më 29 tetor 2019. Marrë më 6 prill 2014. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) (Spanjisht)

[partal-7] Vicent Partal (3 maj 2010). "Under suspicion". Arkivuar nga origjinali më 12 qershor 2010. Marrë më 7 qershor 2010. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]