Konflikti Kurdo-Turk
Kryengritjet nacionaliste kurde kanë ndodhur periodikisht në Turqi, duke filluar nga Lufta e Pavarësisë Turke dhe kalimi nga Perandoria Osmane në shtetin modern turk dhe duke vazhduar deri në ditët e sotme me konfliktin aktual PKK-Turqi. Sipas regjistrave ushtarakë osmanë, Kryengritjet kurde kanë ndodhur në Anatolia për më shumë se dy shekuj.[1] Ndërkohë që kryengritjet e mëdha tribale kurde tronditën Perandorinë Osmane gjatë dekadave të fundit të ekzistencës së saj, faza moderne e konfliktit besohet të ketë filluar në vitin 1922,[2] me shfaqjen e nacionalizmit kurd, i cili ndodhi paralelisht me formimin e shtetit modern të Turqisë. Në vitin 1925, një Kryengritje e Sheikh Said për një Kurdistan të pavarur, e udhëhequr nga Sheikh Said Piran, u shtyp shpejt dhe, pak pas kësaj, Said dhe 36 ndjekësit e tij u ekzekutuan. Kryengritje të tjera të mëdha kurde ndodhën në Kryengritja e Ararat dhe Kryengritja e Dersimit në vitet 1930 dhe 1937.[3][4] Konsulli britanik në Trebizond, posti diplomatik që ishte më i afërmi me Dersimin, foli për akte brutale dhe të pa diskriminuara dhune dhe i krahasoi ato shprehimisht me gjenocidi armen të vitit 1915. "Mijëra kurdë," shkroi ai, "përfshirë gra dhe fëmijë, u vranë; të tjerë, kryesisht fëmijë, u hodhën në Eufrat; ndërsa mijëra të tjerë në zona më pak armiqësore, të cilëve iu ishin mohuar kafshët dhe pasuritë e tjera, u dëbuan në vilajete (provinca) të Anatolisë Qendrore. Tani thuhet se çështja kurde nuk ekziston më në Turqi."[5]
Kurdët akuzojnë qeveritë turke të pasardhësve për shtypjen e identitetit të tyre përmes mënyrave të tilla si ndalimi i gjuhëve kurde në shtyp dhe media. Atatürk besonte se uniteti dhe stabiliteti i një vendi qëndronin në ekzistencën e një identiteti politik unitar, duke e shtyrë dallimet kulturore dhe etnike në sferën private. Megjithatë, shumë kurdë nuk e dorëzuan identitetin e tyre dhe ata gjithashtu nuk e dorëzuan gjuhën e tyre.[6] Konflikti i madh i armatosur midis forcave të armatosura turke dhe Partia e Punëtorëve të Kurdistanit (PKK) ka ndodhur gjatë viteve 1980 dhe 1990, duke lënë mbi 35,000 të vdekur.[7]
Shiko edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Birand, Mehmet Ali (2008-01-03). "How many Kurdish uprisings till today?". Hürriyet Daily News. Arkivuar nga origjinali më 24 janar 2024. Marrë më 2008-07-30.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) Translated from Turkish by Nuran İnanç. - ^ "16. Turkey/Kurds (1922–present)". uca.edu. Marrë më 27 gusht 2018.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ (Olson 2000)
- ^ (Olson 1989)
- ^ Martin van Bruinessen (janar 1994). "Genocide in Kurdistan? The Suppression of the Dersim Rebellion in Turkey (1937–38) and the Chemical War Against the Iraqi Kurds (1988)". George J. Andreopoulos (Ed.), Conceptual and Historical Dimensions of Genocide, University of Pennsylvania Press, 1994, Pp. 141–70.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Kurds". A Country Study: Turkey. U.S. Library of Congress. janar 1995.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Turks Charge Kurd With Inciting Hatred". Washington Post. Associated Press. 2007-02-23. fq. A12. Marrë më 2008-08-01.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)