Shihni burimin për Krasniqi (fis)

{{Fise shqiptare}}
[[File:Corso delli fiumi Drino, e Boiana nella Dalmatia - Coronelli Vincenzo - 1688.jpg|thumb|300px|''Grastenicchia Fiume'' (lumi i Krasniqës, Valbona) më 1688 nga hartografi Venecian, Vincenzo Coronelli]]
[[File:Valbona.jpg|thumb|Valbona]]
'''Krasniqi''' është një fis dhe rajon historik shqiptar në Bjeshkët e Nemuna në Shqipërinë verilindore, në kufi me Kosovën.<ref>{{citation|title=Albanian folk verse: structure and genre, Volumes 17-19|author=Arshi Pipa|publisher=Trofenik|year=1978|page=126 |language=sq}}</ref> Rajoni shtrihet brenda rrethit të Tropojës dhe është pjesë e një zone më të gjerë ndërmjet Shqipërisë dhe Kosovës, e cila historikisht njihet si [[Malësia e Gjakovës]]. Krasniqi shtrihet nga lumi Valbonë në veri deri në liqenin e Fierzës në jug dhe përfshin qytetin Bajram Curri. Pjesëtarë të fisit Krasniqi gjenden edhe në [[Kosova|Kosovë]] dhe [[Maqedonia e Veriut|Maqedoninë e Veriut]].

== Gjeografia ==
[[File:Overview of Albanian tribes, Franz Seiner, 1918.jpg|thumb|Harta e fiseve të Shqipërisë veriore në vitin 1918, Krasniqi që mbulon seksionin 33.]]
Rajoni quhet Krasniqe apo Krasniqja dhe populli i saj quhet Krasniqë. Rajoni i Krasniqes ndodhet në rrethin e Tropojës dhe shtrihet nga kufiri malazez në veri deri në liqenin e Fierzës në jug, nga rajoni i Mërturit në perëndim deri në rrethin e Hasit në lindje dhe përfshin pjesën më të madhe të luginës së sipërme të Valbonës. Kufizohet me rajonet tradicionale fisnore të [[Bugjon|Bugjonit]] në jug, [[Gashi (fis)|Gashit]] në verilindje, [[Nikaj-Mërtur|Nikaj-Mërturit]] në perëndim dhe [[Bytyçi|Bytyçit]] në lindje. Vendbanimet kryesore të rajonit janë qyteti i [[Bajram Curri (qytet)|Bajram Currit]], Bujani, Shoshani, Koçanaj, Dragobia, Bradoshnica, Dega, Llugaj, Murataj, Margegaj, Lëkurtaj etj.

Krasniqja i ka rrënjët në Malësinë e Gjakovës, por me kalimin e shekujve është përhapur edhe në viset fqinje. Kështu, shumica e pasardhësve të fisit të Krasniqes sot gjenden në [[Kosova|Kosovë]], të cilët janë vendosur aty që nga fundi i shekullit të 17-të.<ref>{{citation|url=https://books.google.com/books?id=zjmzQnrfFmQC&pg=PA124|author=Karl Kaser| title=Household and Family in the Balkans: Two Decades of Historical Family Research at University of Graz| series=Studies on South East Europe| volume=13| publisher=LIT Verlag| year=2012| isbn= 978-3643504067|page=124 |language=de}}</ref>

== Prejardhja ==
Traditat gojore dhe tregimet fragmentare u mblodhën dhe u interpretuan nga shkrimtarë që udhëtuan në rajon në shekullin e 19-të për historinë e hershme të Krasniqes. [[Johann Georg von Hahn]] regjistroi traditën e parë gojore për origjinën e Krasniqes nga një prift katolik i quajtur Gabriel në [[Shkodra|Shkodër]] në vitin 1850. Sipas këtij tregimi, paraardhësi i parë mashkull i drejtpërdrejtë i Krasniqëve ishte ''Kastër Keqi'', i biri i një shqiptari katolik të quajtur ''Keq'', i cili u arratis nga pushtimi osman dhe u vendos në zonën sllavishtfolëse që do të bëhej më vonë rajoni historik fisnor i [[Piperët|Piperit]] në atë që sot është [[Mali i Zi]]. Djemtë e tij, vëllezërit ''Lazër Keqi''(paraardhësi i [[Hoti (fis)|Hotit]], ''Ban Keqi''(paraardhësi i [[Trieshi (fis)|Triepshi]]), ''Merkota Keqi''(paraardhësi i Mrkojeviqit) dhe ''Vas Keqi''(paraardhësi i Vasojeviqit) u desh të braktisnin fshatin pasi kishin kryer vrasje kundër vendasve, por Keqi dhe djali i tij i vogël Piper Keqi mbetën atje prej nga Piper Keqi u formua fisi historik i Piperëve.<ref name="Hahn">{{cite book |last1=von Hahn |first1=Johan Georg |last2=Elsie |first2=Robert |title=The Discovery of Albania: Travel Writing and Anthropology in the Nineteenth Century |date=2015 |publisher=I. B. Tauris |isbn=978-1784532925 |page=125 |url=https://books.google.com/books?id=5xOJDwAAQBAJ&pg=PA125 |ref=Hahn |language=sq}}</ref> Emri i paraardhësit të parë, ''Keq'', në Malësi u vihej vetëm fëmijëve ose fëmijëve të familjeve me shumë pak fëmijë(për shkak të vdekshmërisë foshnjore). Në ato familje, një emër "i shëmtuar"(i çudun) është dhënë si hajmali e folur për të mbrojtur fëmijën nga "syri i keq".<ref name="ShkurtajSoc">{{cite book |last1=Shkurtaj |first1=Gjovalin |title=Sociolinguistikë e shqipes: Nga dialektologjia te etnografia e të folurit [Socio-linguistics of Albanian: from dialectology to the ethnography of spoken language] |date=2009 |publisher=Morava |isbn=978-99956-26-28-0 |page=390 |url=https://books.google.com/books?id=rTDqAQAAQBAJ&pg=PT390 |access-date=10 shkurt 2020 |ref=ShkurtajSoc |language=sq}}</ref> Emri ''Kastër'' është regjistruar edhe si ''Krasno'', ''Kras'' ose ''Krasto''.

[[Edit Durham|Edith Durham]] ka regjistruar një histori të ngjashme nga Marash Uci, plaku i Hotit. Sipas historisë, paraardhësit e Krasniqëve thuhet se kanë rrjedhur nga [[Bosnja (rajon)|Bosnja]] dhe kanë migruar përmes Malit të Zi në zonën e Reçit, në veri të Shkodrës. Më pas, diku pas vitit 1600, ata u zhvendosën në brendësi në zonën e Dushajt të Epërm, në lindje të [[Fierzë (Tropojë)|Fierzës]], në atë që është gjerësisht rajoni i tyre aktual. Këtu ata morën tokën që ishte e Gashit dhe gradualisht me largimin e Gashit drejt Kosoves më 1692, Krasniqët fillojne të shtrihen ne disa vendbanime. Në procesin e krijimit të tyre si njësi fisnore, ata gjithashtu e shtynë Thaçin drejt perëndimit përmes lumit Drin.<ref>{{Cite book |last=Elsie |first=Robert |title=The Tribes of Albania: History, Society and Culture |pages=244 |language=sq}}</ref> Referenca për ''Bosnjën'' mund t'i referohet në fakt rajonit të Plavës, ku ndodhen malet e Hotit.

Emri Kastër dhe variantet e tij i përgjigjen një vendbanimi që shfaqet në Kristobulen e Deçanit të vitit 1330 si ''Krastavljane'' dhe në defterin e sanxhakut të Shkodrës më 1485 si ''Hrasto''. Etimologjia e këtij toponimi me gjasë vjen nga fjala sllave hrasto qe do të thot ''lis''.<ref> {{citation|url=http://dualibra.com/wp-content/uploads/2011/10/Historical_Dictionary_of_Albania__Second_Edition.pdf |author=Robert Elsie |author-link=Robert Elsie |series=Historical Dictionaries of Europe |volume=75 |language=sq|edition=2 |publisher=Scarecrow Press |page=248 |year=2010 |isbn=978-0810861886 |title=Historical Dictionary of Albania |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006083419/http://dualibra.com/wp-content/uploads/2011/10/Historical_Dictionary_of_Albania__Second_Edition.pdf |archive-date=2014-10-06 }}</ref><ref>{{cite book|title=The Tribes of Albania,: History, Culture and Society|date=24 prill 2015|publisher=Robert Elsie|pages=161 |langugae=sq|isbn=9780857739322|url=https://books.google.com/books?id=i2IpDAAAQBAJ&dq=shala+tribe&pg=PA124}}</ref> Vendbanimi kishte dhjetë familje dhe kryefamiljari i saj ishte Pjetri, i biri të Gjonimës. Fshatrat që më vonë do të jenë pjesë e Krasniqes që dalin në defterin e vitit 1485 janë Shoshani(20 shtëpi) dhe Dragobia(6 shtëpi).

Shumica e Krasniqëve formojnë një fis në kuptimin që ata rrjedhin në mënyrë atërore nga i njëjti paraardhës. Shumica e vëllazërive të Krasniqes vijnë nga ''Kolë Mekshi'' i cili ka jetuar në mesin e shekullit të 16-të. kola dhe vëllai i tij ''Nikë Mekshi'', njihen si paraardhësit e parë, historikë e të drejtpërdrejtë të fiseve Krasniqi dhe [[Nikaj-Mërtur|Nikaj]].<ref name="Progni">{{cite book |last1=Progni |first1=Dodë |title=Nikaj-Merturi: vështrim historik [Nikaj-Mërtur: an historical account] |date=2003 |publisher=Shtjefni |isbn=9992782641 |url=http://www.nikaj-merturi.com/nikaj.html |access-date=25 shkurt 2020 |ref=Progni |language=sq}}</ref>


[[Kategoria:Tropojë]]
[[Kategoria:Fise shqiptare]]
[[Kategoria:Krahina etnografike shqiptare]]

{{AL-gjeo-cung}}