Shihni burimin për Ligji natyror

[[Skeda:Sanzio_01_Plato_Aristotle.jpg|parapamje| [[Platoni]] (majtas) dhe [[Aristoteli]] (djathtas), një detaj nga ''[[Shkolla e Athinës]]'', afresk nga [[Rafaelo|Raphaeli]]. ]]
'''Ligji natyror''' ({{Lang-la|ius naturale, lex naturalis}}) është një ligj i pavarur dhe ekzistues i ligjit pozitiv të çdo rendi të caktuar politik, shoqërisë ose kombit-shtet. Zanafilla e tillë shihet si e përcaktuar nga [[natyra]] (pavarësisht nëse kjo reflekton krijimin, evolucionin ose mundësinë e rastësishme), dhe një '''ligj''' nocional '''të natyrës''' që trajtohet si një fakt objektiv dhe i zbatueshëm në mënyrë universale;  Kjo do të thotë, ai ekziston dhe është i pranueshme, pa ndonjë varësi nga mirëkuptimi njerëzor, ose nga ligji pozitiv i çdo [[Shtet i pavarur|shteti]], rendi politik ose [[Legjislatura|legjislacioni të caktuar]] - dhe madje edhe i [[Shoqëria|shoqërisë]] në përgjithësi. 

== Përmbledhje ==
Historikisht, ligji natyror i referohet përdorimit të arsyes për të analizuar [[Natyra njerëzore|natyrën njerëzore]] në [[Deduksioni|deduktim]] të rregullave të detyrueshme të [[Virtyti|sjelljes morale]], përmes aspekteve të vëzhguara dhe / ose parashtruara të [[Realiteti|realitetit]] dhe të "kushteve [[Njeriu|njerëzore]]". 

Koncepti i ligjit natyror u dokumentua edhe në filozofinë e lashtë greke, përfshirë [[Aristoteli|Aristotelin]], <ref>Rommen, Heinrich A., ''The Natural Law: A Study in Legal and Social Philosophy'' trans. Thomas R. Hanley, O.S.B., Ph.D. (B. Herder Book Co., 1947 [reprinted 1959]), p. 5</ref> dhe u trajtua në filozofinë romake nga [[Ciceroni]]. Referencat për të do të gjenden gjithashtu edhe në Testamentin e Vjetër dhe të Ri të [[Bibla|Biblës]], dhe u shpjeguan më vonë edhe në [[Mesjeta|Mesjetë]] nga filozofët e krishterë si [[Alberti i Madh]] dhe [[Tomas Akuinas|Thomas Akuini]]. Në këtë aspekt Shkolla e Salamankës dha kontribut të dukshëm gjatë periudhës së [[Rilindja|Rilindjes]] . 

Teoritë moderne të së drejtës natyrore u zhvilluan shumë në [[Iluminizmi|epokën e iluminizmit]], duke kombinuar frymëzimin nga e drejta romake me filozofi të tilla si teoria e kontratës shoqërore. Ajo u përdor në teorinë sfiduese të së drejtës hyjnore të mbretërve dhe u bë një justifikim alternativ për krijimin e një kontrate shoqërore, ligji pozitiv dhe [[qeveria]] - dhe kështu të drejta ligjore - në formën e republikanizmit klasik. Në të kundërt, koncepti i të drejtave natyrore përdorej edhe nga të tjerët për të sfiduar legjitimitetin e të gjitha institucioneve të tilla.

Në dekadat e para të shekullit XXI koncepti i ligjit natyror është i lidhur ngushtë me konceptin e të drejtave natyrore. Në të vërtetë, shumë filozofë, [[Juristi|juristë]] dhe studiues përdorin ligjin natyror në mënyrë sinonimike me të drejtat natyrore ( {{Lang-la|ius naturale}}), ose drejtësia natyrore, <ref name="Shellens">{{Cite journal|last=Shellens|first=Max Solomon|year=1959|title=Aristotle on Natural Law|journal=Natural Law Forum|volume=4|issue=1|pages=72–100|doi=10.1093/ajj/4.1.72}}</ref> megjithëse të tjerët bëjnë dallimin midis ligjit natyror dhe të drejtës natyrore.  

Për shkak të kryqëzimit midis ligjit natyror dhe të drejtave natyrore, ligji natyror është pretenduar ose atribuuar si një komponent kryesore në ''[[Deklarata e Pavarësisë së Shteteve të Bashkuara|Deklaratën e Pavarësisë]]'' (1776) të [[Shtetet e Bashkuara të Amerikës|Shteteve të Bashkuara]], ''[[ Deklarata e të Drejtave të Njeriut dhe Qytetarit |Deklaratën e të Drejtave të Njeriut dhe të Qytetarit]]'' (1789) në [[Franca|Francë]], ''[[Deklarata Universale për të Drejtat e Njeriut|Deklaratën Universale e të Drejtave të Njeriut]]'' (1948) të [[Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara|Kombeve të Bashkuara]], si dhe ''[[Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut|Konventën Evropiane për të Drejtat e Njeriut]]'' (1953) të [[Këshilli i Evropës|Këshillit të Evropës]]. <ref>{{Cite book|last=Wild|first=John|year=1953|title=Plato's Modern Enemies and the Theory of Natural Law|url=https://archive.org/details/platosmodernenem0000wild|location=Chicago|publisher=University of Chicago Press|page=[https://archive.org/details/platosmodernenem0000wild/page/136 136]}}</ref> <ref>Plato, ''Gorgias'' 508a.</ref> <ref>Plato, ''The Republic'', 518b–d.</ref> <ref>Plato, ''The Republic'', 540a, 517b–d.</ref> <ref>Plato, ''Symposium'', 205e–6a.</ref> <ref>Plato, ''Symposium'', 211d–e.</ref> <ref>Plato, ''The Republic'', 428e9.</ref> 

== Shih edhe ==
* [[Ligji]]
* [[Natyra]]
* [[Liberalizmi]]
* [[Natyralizmi]]
* [[E drejta natyrore]]
* [[Antigona (mitologji)]]
* [[Natyralizmi në filozofi]]

== Literatura ==
{{div col}}
* [[John Adams|Adams, John]]. 1797. ''A Defence of the Constitutions of Government of the United States of America''. 3rd edition. [[Philadelphia]]; repr. [[Darmstadt]], [[Germany]]: Scientia Verlag Aalen, 1979.
* [[Aristotle]]. ''[[Nicomachean Ethics]]''.
* [[Aristotle]]. ''Rhetoric''.
* [[Aristotle]]. ''Politics''.
* [[Thomas Aquinas|Aquinas]]. ''[[Summa Theologica]]''.
* Barham, Francis.Introduction to The Political Works of Marcus Tullius Cicero.
* Blackstone, William. 1765–9. ''Commentaries on the Laws of England''.
* Botein, Stephen. 1978. "Cicero as Role Model for Early American Lawyers: A Case Study in Classical 'Influence'". ''The Classical Journal'' 73, no. 4 (April–May).
* Boyer, Allen D. 2004. "Sir Edward Coke, Ciceronianus: Classical Rhetoric and the Common Law Tradition." in ''Law, Liberty, and Parliament: Selected Essays on the Writings of Sir Edward Coke'', ed. Allen D. Boyer. Indianapolis: Liberty Fund.
* Burlamaqui, Jean Jacques. 1763. ''The Principles of Natural and Politic Law''. Trans. Thomas Nugent. Repr., Indianapolis: The Liberty Fund, 2006.
* Burns, Tony. 2000. "Aquinas's Two Doctrines of Natural Law." ''Political Studies'' 48. pp.&nbsp;929–46.
* Carlyle, A. J. 1903. '' A History of Medieval Political Theory in the West''. vol. 1. [[Edinburgh]].
* [[Cicero]]. ''De Legibus''.
* Cochrane, Charles Norris. 1957. ''Christianity and Classical Culture: A Study of Thought and Action from [[Augustus]] to [[Augustine]]''. Oxford: Oxford University Press.
* Corbett, R. J. 2009. "The Question of Natural Law in [[Aristotle]]." ''History of Political Thought'' 30, no. 2 (Summer): 229–50
* Corwin, Edward S. 1955. ''The "Higher Law" Background of American Constitutional Law''. Ithaca, N.Y.: Cornell University Press.
* Edlin, Douglas E. 2006. "Judicial Review Without a Constitution." ''Polity'' 38, no. 3 (July): 345–68.
* Farrell, James M. 1989. "John Adams's Autobiography: The Ciceronian Paradigm and the Quest for Fame." ''The New England Quarterly'' 62, no. 4 (Dec. ).
* Gert, Bernard, [1998] 2005. ''Morality: Its Nature and Justification''. [https://www.oxfordscholarship.com/view/10.1093/0195176898.001.0001/acprof-9780195176896 Description & outline]. Revised Edition, Oxford University Press.
* Haakonssen, Knud. 1996. ''Natural Law and Moral Philosophy: From [[Grotius]] to the Scottish Enlightenment.'' Cambridge, UK: Cambridge University Press.
* Haakonssen, Knud. 2000. "The Character and Obligation of Natural Law according to Richard Cumberland." In ''English Philosophy in the Age of [[John Locke|Locke]]'', ed. M.A. Stewart. Oxford.
* Heinze, Eric, 2013. ''The Concept of Injustice'' (Routledge)
* Jaffa, Harry V. 1952. ''[[Thomism]] and [[Aristotelianism''. Chicago: University of Chicago Press.
* ''Thomas Jefferson's Literary Commonplace Book''. Trans. and ed. Douglas L. Wilson. Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1989.
* Laing, Jacqueline A. & Wilcox, Russell eds., 2013. ''The Natural Law Reader'', Oxford: Wiley Blackwell, 2013.
* McIlwain, Charles Howard. 1932. ''The Growth of Political Thought in the West: From the Greeks to the End of the Middle Ages''. New York: The Macmillan Company.
* "Natural Law." ''International Encyclopedia of the Social Sciences''. New York, 1968.
* Reinhold, Meyer. 1984. ''Classica Americana: The Greek and Roman Heritage in the United States''. [[Detroit]]: Wayne State University Press.
* Rommen, Heinrich A. 1947. ''The Natural Law: A Study in Legal and Social History and Philosophy''. Trans. and rev. Thomas R. Hanley. B. Herder Book Co.; repr. Indianapolis: [[Liberty Fund, 1998.
* Scott, William Robert. 1900. ''Francis Hutcheson: His Life, Teaching, and Position in the History of Philosophy'' Cambridge; repr. New York: Augustus M. Kelley, 1966.
* Shellens, Max Salomon. 1959. "[[Aristotle]] on Natural Law." ''Natural Law Forum'' 4, no. 1. pp.&nbsp;72–100.
* Skinner, Quentin. 1978. ''The Foundations of Modern Political Thought''. Cambridge.
* Waldron, Jeremy. 2002. ''God, Locke, and Equality: Christian Foundations in Locke's Political Thought''. Cambridge University Press, Cambridge (UK). {{ISBN|978-0-521-89057-1}}.
* Wijngaards, John, ''AMRUTHA. What the Pope's man found out about the Law of Nature'', Author House 2011.
* Wilson, James. 1967. The Works of James Wilson. Ed. Robert Green McCloskey. Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
* Woo, B. Hoon. 2012. "[https://www.academia.edu/3325466/_Pannenbergs_Understanding_of_the_Natural_Law_Studies_in_Christian_Ethics_25_no._3_2012_346-366 Pannenberg's Understanding of the Natural Law.]" ''Studies in Christian Ethics'' 25, no. 3: 288–90.
* Zippelius, Reinhold. ''Rechtsphilosophie, 6th edition, § 12''. C.H. Beck, Munich, 2011. {{ISBN|978-3-406-61191-9}}.
{{div col end}}

== Referime ==
{{reflist|2}}

== Lidhje të jashtme ==
{{div col|2}}
* Stanford Encyclopedia of Philosophy:
** [http://plato.stanford.edu/entries/natural-law-ethics/ The Natural Law Tradition in Ethics], by Mark Murphy, 2002.
** [http://plato.stanford.edu/entries/aquinas-moral-political/ Aquinas' Moral, Political, and Legal Philosophy], by John Finnis, 2005.
** [http://plato.stanford.edu/entries/natural-law-theories/ Natural Law Theories], by John Finnis, 2007.
* [http://www.iep.utm.edu/n/natlaw.htm Internet Encyclopedia of Philosophy Entry 'Natural Law'] by Kenneth Einar Himma
* [http://www.newadvent.org/summa/2094.htm Aquinas on natural law]
* [http://www.rsrevision.com/Alevel/ethics/natural_law/index.htm Natural Law explained, evaluated and applied] A clear introduction to Natural Law
* Jonathan Dolhenty, Ph.D., [http://www.themoralliberal.com/2012/01/29/an-overview-of-natural-law/ "An Overview of Natural Law"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230709073637/https://themoralliberal.com/2012/01/29/an-overview-of-natural-law/ |date=9 korrik 2023 }}
* [http://www.newadvent.org/cathen/09076a.htm ''Catholic Encyclopedia'' "Natural Law"]
* McElroy, Wendy [http://www.wendymcelroy.com/natlaw.htm "The Non-Absurdity of Natural Law"], ''The Freeman'', February 1998, Vol. 48, No. 2, pp.&nbsp;108–11
* John Wijngaards, [http://www.thebodyissacred.org/body/naturallaw.asp "The controversy of Natural Law"].
* [https://books.google.com/books?id=nz4DasoEUesC&lpg=PA1&dq=eric%20engle&pg=PA1#v=onepage&q&f=false/ Lex Naturalis, Ius Naturalis: Law as Positive Reasoning and Natural Rationality] by Eric Engle, (Elias Clarke, 2010).
{{div col end}}