Shihni burimin për Lufta shqiptaro-venedikase

{{Infobox military conflict
| conflict          = Lufta shqiptaro-venedikase (1447-1448)
| image             = [[File:Drin bojana.jpg|300px]]
| caption           = Lumi [[Drini|Drin]] dhe lumi [[Buna]] në Shkodër e shikuar nga [[Kalaja e Rozafës]], ish kalaja venedikase.
| partof            = 
| date              = dhjetor, [[1447]] - tetor 4, [[1448]]
| place             = [[Shqipëri]]
| territory         = [[Danja]] nën [[Republika e Venedikut|kontrollin venedikas]]. Të gjitha tokat në anën shqiptare të lumit [[Drini|Drin]] janë lënë [[Lidhja e Lezhës|Lidhjes së Lezhës]].
| result            = Traktati i paqes i nënshkruar më 4 tetor 1448; Lufta Osmano-Shqiptare vazhdon. Fitore shqiptare
| combatant1        = [[Skeda:Coat of arms of the House of Kastrioti.svg|22px]] [[Lidhja e Lezhës]]
| combatant2        = {{flag|Republika e Venecias}}
----
{{flagicon|Perandoria Osmane|1383}} [[Perandoria Osmane]]
| commander1        = [[Skeda:Coat of arms of the House of Kastrioti.svg|22px]][[Skënderbeu]]<br/>[[Skeda:Coat of arms of the House of Kastrioti.svg|22px]][[Vrana Konti]]<br/>[[Skeda:Coat of arms of the House of Kastrioti.svg|22px]][[Hamza Kastrioti]]
| commander2        = {{flagicon|Republika e Venecias}} [[Daniel Iurichi]]<br/>{{flagicon|Republika e Venecias}} [[Andrea Venier]]
----
{{flagicon|Perandoria Osmane|1383}} [[Mustafa Pasha]] <!--{{POW}}-->
| strength1         = 14,000 u përqendruan kundër venedikasve nën urdhrat e Skënderbeut.
----
6.000 luftuan kundër turqve, 3.000–4.000 prej të cilëve ishin vendosur më parë në Dibër nën urdhrat e [[Vrana Konti|Vrana Kontit]] për t'u mbrojtur nga një sulm të mundshëm të osmanëve.
| strength2         = 15.000 ushtarë venedikas dhe mercenarë shqiptarë të vendosur në zonën e Shkodrës; numër i vogël i ushtarëve u vendosën në Durrës dhe Lezhë.
----
15.000 ushtarë osmanë u dërguan në Dibër.
| casualties1       = 400
| casualties2       = 1000 venedikas, 5.000-10.000 turq
}}
{{Luftërat shqiptaro-osmane}}

'''Lufta shqiptaro-venedikase e vitit 1447-1448''' u zhvillua mes forcave të Venedikut, te cilat ishin besëlidhëse me forcat osmane dhe shqiptarëve nën udhëheqjen e [[Skënderbeu|Gjergj Kastriot Skënderbeut]]. Lufta erdhi si pasojë e një mosmarrëveshjeje mes Republikës dhe familjes Dukagjini për posedimin e kështjellës së [[Danjë]]s (''[[Dejë]]s''). [[Skënderbeu]], besëlidhës i familjes Dukagjini, ngriti kundër disa qytete të zotëruara nga Venediku përgjatë bregdetit shqiptar, në mënyrë që t'i bënte presion venedikasve për rikthimin e Danjës. Në përgjigje, Republika dërgoi një forcë vendase për të rrethuar kështjellën e Danjës dhe i bëri thirrje [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]] për të dërguar një forcë ekspedite në Shqipëri. Në atë kohë osmanët tashmë kishin [[Beteja e Sfetigradit|rrethuar]] kështjellën e Svetigradit.

Megjithatë, [[Lidhja e Lezhës]] i mposhti si forcat e Venedikut ashtu dhe ekspeditën osmane. Besëlidhja fitoi mbi forcat e Venedikut më 23 korrik 1448 në portat e [[Shkodrë]]s, ndërsa mbi osmanët tre javë më vonë, më 14 gusht 1448 në [[Beteja e Oranikut (1448)|Betejën e Oranikut]]. Republika ishte, më pas, u largua me pak ushtarë për të mbrojtur [[Shqipëria Venedikase|Shqipërinë venedikase]]. Si pasojë, besëlidhja shpejt nënshkroi paqe me [[Republika e Venedikut|Republikën e Venedikut]] duke vazhduar luftën kundër Perandorisë Osmane. Pas Luftës shqiptaro-veneciane të 1447-1448, Venediku nuk e sfidoi seriozisht Skënderbeun apo besëlidhjen, duke lejuar Skënderbeun të përqendrohet në fushatat e tij kundër Perandorisë Osmane. Skenderbeu ka fituar 29 beteja pa asnjë humbje.

== Ngjarja ==
Në 1444, [[Skënderbeu]] kishte arritur të bashkonte zotët kryesorë shqiptarë, nën udhëheqjen e tij në [[Lidhja e Lezhës|Lidhjen e Lezhës]], ku u krijua një bashkim të [[Principatat arbërore|principatave arbërore]]. Besëlidhja midis zotëve vazhdoi t'i mbajë ata të fortë, por në vitet e para, kur [[Murati i II]] nuk ndërmori asnjë veprim kundër besëlidhjes, pakënaqësitë në kuadër të besëlidhjes ishin ndjerë, veçanërisht në vitin 1447 kur [[Lekë Dukagjini]], zoti i [[Principata e Dukagjinit|Dukagjinit]] dhe anëtar i besëlidhjes, vrau në pritë [[Lekë Zaharia Altisferi]]n, zot i [[Danjë]]s dhe gjithashtu anëtar i besëlidhjes.

Të dy zotët kishin qenë në mosmarrëveshje se kush duhej të martohej me Irenë Dushmanin. Irena ishte fëmija i vetëm i Lekë Dushmanit, zot i [[Zadrima|Zadrimës]]. Në 1445, zotët arbër ishin ftuar në dasmën e motrës së vogël të Gjergj Kastriotit, Mamica, e cila ishte duke u martuar me Muzakë Topiën. Irena hyri në dasmë dhe armiqësitë filluan.<ref name=Francione2003p61>{{harvnb|Francione|2003|p=61}}</ref> Dukagjini kërkoi Irenën të martohej me të, por Zaharia, i dehur, e pa këtë dhe sulmoi Dukagjinin. Disa zotë u përpoqën për të ndaluar luftën, por vetëm se u përshinë më shume në njerëzit në ngjarje, duke pësuar me disa vdekje, deri sa u arrit paqja.<ref name=Francione2003p62>{{harvnb|Francione|2003|p=62}}</ref><ref name=Hodgkinson1999pp83>{{harvnb|Hodgkinson|1999|p=83}}</ref> Asnjëri nga dy kundërshtarët nuk kishin pësuar ndonjë dëmtim trupor, por pas ngjarjes Dukagjini ishte poshtëruar moralisht. Dy vite më vonë, në 1447, në një vepër [[Gjakmarrja|hakmarrjeje]], Dukagjini i zuri pritë dhe e vrau Zaharian.

Vdekja e Zaharias e la zotërimin e tij pa pasardhës, duke përfunduar në duart e nënës së tij, e cila ia dorëzon kështjellën [[Arbëria Venedikase|Arbërisë venedikase]], një zgjerim i pasurisë së [[Republika e Venedikut|Republikës së Venedikut]].<ref name="Fine1994p557">{{harvnb|Fine|1994|p=557}}</ref><ref>Franco p. 84.</ref><ref name="Hodgkinson199983pp8384">{{harvnb|Hodgkinson|1999|pp=83–84}}</ref> Por Skënderbeu u kërkoi venedikasve që [[Danja]] t'i rikthehej besëlidhjes, pasi që ajo vlerësohej si një rrugë e rëndësishme tregtare, mirëpo venedikasit e mohuan kërkesën e Skënderbeut, kështu që Skënderbeu filloj të përgatitej për luftë.<ref name="Franco85">Franco p. 85.</ref><ref name="Hodgkinson1999p84">{{harvnb|Hodgkinson|1999|p=84}}</ref><ref name="Francione2003p65">{{harvnb|Francione|2003|p=65}}</ref>

Shumë shpejt besëlidhja dërgoi përfaqësues tek fqinjtë, [[Stefan I Crnojević|Stefanin e Crnojeviqit]] dhe [[Đurađ Branković|Gjurad Brankoviqin]]. Brankoviqi, mbreti i [[Despotati Serb|Despotatit serb]], i cili gjithashtu ishte në mosmarrëveshje me Venedikun mbi [[Principatat e Zetës]], shprehu gatishmërinë e tij për të ndihmuar Skënderbeun kundër Republikës, por jo kundër Perandorisë Osmane.<ref name="Fine1994p557"/> Venediku dërgoi një përfaqësues për t'i ofruar Skënderbeut 1.000 ''dukate'' për të ndalur kërkesat për Danjën, si dhe të drejtën që shqiptarët të mbronin kombin dhe të jetonin në liri, larg dhunës. Skënderbeu, gjithsesi, e mohoi ofertën dhe armiqësia vazhdoi.<ref name="Hodgkinson1999p85">{{harvnb|Hodgkinson|1999|p=85}}</ref>

== Fushata fillestare==
[[File:Durrës Pinargenti 1573.jpg|thumb|left|200px|Durrësi në 1573.]]
Në dhjetor 1447,<ref>{{harvnb|Schmitt|2009|p=87}}</ref> pas largimit nga një forcë mbrojtëse prej tre deri në katër mijë burra nën udhëheqjen e [[Vrana Konti]]n, për të mbrojtur kufirin në rast të ndonjë sulmi osman, Skënderbeu u kthye në drejtim të Danjës me një forcë prej 14.000 njerëzish. Fillimisht ai i ofroi garnizonit në Danjë mundësi që të dorëzohej, dhe pas mospranimit të kërkesës e rrethoi menjëherë kështjellën.<ref name="Fine1994p557"/><ref name="Franco85" /> Me qëllim që të rriste trysninë ndaj venedikasve, Skënderbeu u kthye edhe në drejtim të [[Durrës]]it, një tjetër pjesë e Arbërisë venedikase, dhe e ndau qytetin nga burimet e tyre vendase dhe tregtare. Ky veprim e detyroi Venedikun të nisë për në Durrës dy anije, të cilat fillimisht ishin të synuara për në [[Kretë]], në mënyrë që të shikojnë ngjarjet atje.<ref name="Hodgkinson1999p85"/>

Deri atëherë Venediku e trajtonte Skënderbeun si kryengritës osman, kështu që më 4 mars 1448 kujtdo që do të arrinte të vriste Skënderbeun i ofrohej një pension i përjetshëm prej 100 dukatësh ari në muaj.<ref name=Myrdal1976p48>{{harvnb|Myrdal|1976|p=48}}</ref><ref name="Noli1947p40">{{harvnb|Noli|1947|p=40}}</ref> Në maj, forcat osmane rrethuan Svetigradin, duke mbështetur fushatën e Skënderbeut.<ref name="Frasheri156">{{harvnb|Frashëri|2002|p=156}}</ref> Më 27 qershor 1448 Venediku dërgoi [[Andrea Venier]]in, pastaj mbikëqyrës në [[Kalaja e Shkodrës|Kalanë e Rozafës]], [[Shkodër]],<ref name="O'Connell2009p124">{{harvnb|O'Connell|2009|p=124}}</ref> në përpjekje për të bindur osmanët për të pushtuar Shqipërinë.<ref name="Fine1994p557"/> Më pas Venediku gjithashtu dërgoi Venier për t'u takuar me Skënderbeun, në mënyrë për ta bindur atë të ndërpresë armiqësinë,<ref name="Hodgkinson1999p86">{{harvnb|Hodgkinson|1999|p=86}}</ref> dhe gjithashtu u përpoqën të nxjerrin fisin Dukagjinin jashtë besëlidhjes me Skënderbeun. Pavarësisht nga masat e marra nga venedikasit, Skënderbeu marshoi në drejtim të [[Shkodrë]]s i pamposhtur. Ai gjithashtu guxoi të dërgojë një fuqi për të mposhtur venedikasit.<ref name="Hodgkinson1999p87">{{harvnb|Hodgkinson|1999|p=87}}</ref> Rrethimi i Danjës vazhdoi, megjithatë, me një forcë prej 4000 trupa të cilët Skënderbeu kishte lënë prapa.<ref name="Francione2003p67">{{harvnb|Francione|2003|p=67}}</ref>

== Beteja e Lumit Drin dhe ekspedita Osmane ==
[[File:Shkodra castle.jpg|thumb|left|200px|[[Kalaja e Rozafës]] sot.]]
Më 23 korrik 1448 Skënderbeu kaloi lumin [[Drini|Drin]] me 10,000 burra, takohet me një forcë venedikase me 15,000 burra nën komandën e Daniele Iurichi, guvernator i Shkodrës. Forcat e Venedikut ishin të përbërë kryesisht nga mercenarë vendas shqiptarë, duke formuar qendrën e vijës të Iurichit. Iurichi vendosi veten e tij në krahun e majtë me forcat e tij dalmate, ndërsa e ana e djathtë ishte e përbërë prej italianëve vendas. [[Skënderbeu|Gjergj Kastrioti]] vendosi veten e tij dhe truprojen e tij vetjake në krahun e djathtë, ne të kundërtën e Iurichit.<ref name="Francione2003p67"/> Qendra e ushtrisë së Skënderbeut ishte urdhëruar nga [[Tanush Topia]], dhe në të djathtë me anë të [[Moisiu i Dibrës|Moisiut të Dibrës]].<ref name="Francione2003p68">{{harvnb|Francione|2003|p=68}}</ref>

Skënderbeu udhëzoi trupat e tij për atë se çfarë të presin dhe të hapi betejën, duke e urdhëruar një forcë me shtiza për të hapur zjarr në linjën venedikase.<ref>Franco p. 87.</ref> Së shpejti, krahu i djathtë shqiptar përparoi që të zotërohen të parët dhe arritën të shtyjnë krahun venedikas të majtë prapa, ndërsa në qendër dhe në të djathtë u zotëruan për qendrën dhe të majtën venedikase. Përparimi është arritur shpejt, duke sulmuar në zbrazëtirat në linjën venedikase, duke shkaktuar çrregullim në mesin e radhëve të tyre. Beteja vazhdoi për orë të tëra deri sa grupe të mëdha të trupave venedikase filluan të largohen. Skënderbeu, duke parë kundërshtarët e tij që ikin, urdhëroi një mësymje të madhe, dhe mposhti tërë ushtrinë venedikase.<ref name="Francione2003p68"/><ref name="Franco88">Franco p. 88.</ref>

Shqiptarët arritën të shkaktojnë 2,500 viktima në forcat venedikase dhe 1,000 të kapur rob. Ushtria e Skënderbeut pësoi 400 viktima, shumica në krahun e djathtë.<ref name="Noli1947p40"/><ref name="Francione2003p68"/> Prania venedikase në Arbëri ishte dobësuar dhe garnizonet në qytetet ishin dobësuar.<ref name="Fine1994p557"/>

Skënderbeu u tërhoq nga zona për të luftuar pushtuesin osman. Para se të nisej, ai vë trupat në kështjellën e Balshit pranë Danjës, nën komandën e Marin Spanit. Andrea Venier urdhëroi pushtimin e kështjellës së Ballshit pasi Skënderbeu e kishte lënë, duke e detyruar Marin Spanin ta zbrazë atë. Venieri më vonë e dogji atë deri në tokë. Në shenjë hakmarrje, [[Hamza Kastrioti]], një nga bashkëpunëtorët e Spanit, sulmoi një kështjellë venedikase aty afër me aq pak njerëz sa kishte, por u mposht.<ref name="Hodgkinson1999pp8788">{{harvnb|Hodgkinson|1999|pp=87–88}}</ref>

Pavarësisht nga pengesat, ndërsa ishte larg, Skënderbeu vazhdoi të përqendrohet në fushatë kundër bashkëlidhësve të venedikasve, osmanëve në [[Beteja e Oranikut (1448)|Betejën e Oranikut]] në gusht 1448. Forcat e ekspeditës osmane u shtypen më 14 gusht, dhe komandanti osman  Mustafa Pasha u kap rob. Balshi ra në duart e venedikasve, megjithatë, Skënderbeu urdhëroj të vazhdojë bastisja në truallin venedikas.

== Pasojat ==
Me Durrësin, Shkodrën dhe Danjën në pikën e dorëzimit dhe duke parë një ushtri fitimtare shqiptare pas betejës së Oranikut, venedikasit dërguan [[Andrea Venier]] për të hapur bisedimet për paqe me shqiptarët.<ref name="Noli1947p40"/> Konferenca u mbajt në [[Lezhë]] dhe paqja u nënshkrua në mes të përfaqësuesve të ndryshëm apo të krerëve të të dy palëve më 4 tetor 1448. Nënshkruesit pranuan që Venediku të mbajë Danjën. Në kthim, venedikasit pranuan që Skënderbeu do të marrë një pension vjetor prej 1.400 dukat dhe një përjashtim të tatimeve vjetore për 200 kuenjë ngarkesë me kripë nga Durrësi. Një marrëveshje është bërë edhe për krijimin e privilegjeve tregtare në mes të [[Gjergj Arianiti]]t, besëlidhës i Skënderbeut, dhe Venedikut.

E kujdesshme ndaj Skënderbeut, Venediku kurrë nuk e sfidoi haptazi atë përsëri. Një tjetër traktat u nënshkrua në 1463, kur Venediku hyri në luftë me turqit. Megjithatë, nuk ka paqe me osmanët, që u tërhoqën në Maqedoni dhe për tu përgatitur për një tjetër pushtim të Shqipërisë pas shpartallimit të tyre në Oranik.<ref name="Noli1947p41">{{harvnb|Noli|1947|p=41}}</ref> Gjatë luftës shqiptaro-venedikase, ata kishin marrë Svetigradin pas disa muajve rrethimi. Që andej, ata mund të kalojnë në Shqipëri të papenguar.<ref name="Frasheri158">{{harvnb|Frashëri|2002|p=158}}</ref><ref name="Schmitt93">{{harvnb|Schmitt|2009|p=93}}</ref>

== Referime ==
{{Reflist|colwidth=33em}}

== Libërshkrimi ==
{{div col|2}}<div class="references-small">
* {{citation|last=Fine|first=John Van Antwerp|year=1994|title=The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest|publisher=University of Michigan Press|isbn=9780472082605|language=en}}
* {{citation|last=Francione|first=Gennaro|year=2003|title=Skenderbeu: Një hero modern|publisher=Shtëpia botuese "Naim Frashëri"|isbn=99927-38-75-8|language=it}}
* {{citation|last=Franco| first=Demetrio|year=1539|title=Comentario de le cose de' Turchi, et del S. Georgio Scanderbeg, principe d' Epyr|publisher=Altobello Salkato|isbn=9994310429|language=it}}
* {{citation|last=Frashëri|first=Kristo |title=Gjergj Kastrioti Skënderbeu: jeta dhe vepra, 1405–1468|url=http://books.google.com/books?id=vwR3PQAACAAJ |year=2002 |publisher=Botimet Toena|isbn=9992716274|language=sq}}
* {{citation|last=Hodgkinson|first=Harry|title=Scanderbeg: From Ottoman Captive to Albanian Hero|year=1999|publisher=Centre for Albanian Studies|language=en|isbn=9781873928134|language=en}}
* {{citation|last=Myrdal|first=Jan|year=1976|title=Albania defiant|publisher=Monthly Review Press|isbn=9780853453567|language=en}}
* {{citation|last=Noli|first=Fan Stilian|year=1947|title=George Castroiti Scanderbeg (1405–1468)|publisher=International Universities Press|language=en|OCLC=732882|language=en}}
* {{citation|last=O'Connell|first=Monique|year=2009|title=Men of empire: power and negotiation in Venice's maritime state|publisher=JHU Press|isbn=9780801891458|language=en}}
* {{citation|last=Schmitt|first=Oliver Jens|year=2009|title=Skënderbeu|publisher=K&B Tiranë|isbn=9789995666750|language=sq|translator=[[Ardian Klosi]]}}
* [https://wiki.shqipopedia.org/ulqini Ulqini] te Shqipopedia.
</div>
{{div col end}}

{{Artikull i mirë|dita=30|muaj=11|viti=2011}}

[[Kategoria:1447 në Evropë]]
[[Kategoria:1448 në Evropë]]
[[Kategoria:Konflikte në 1447]]
[[Kategoria:Konflikte në 1448]]
[[Kategoria:Luftëra që përfshijnë Shqipërinë]]
[[Kategoria:Luftëra që përfshijnë Perandorinë Osmane]]
[[Kategoria:Luftëra që përfshijnë Republikën e Venedikut]]
[[Kategoria:Shekulli XV në Shqipëri]]
[[Kategoria:Veprime luftarake të Skënderbeut]]
[[Kategoria:Arbëria Venedikase]]