Marrëdhëniet Kinë-Tajvan
Marrëdhëniet Kinë-Tajvan[1][2] janë marrëdhëniet politike dhe ekonomike midis Kinës (Republika Popullore e Kinës) dhe Tajvanit (Republika e Kinës) përtej ngushticës së Tajvanit. Për shkak të polemikave ekzistuese mbi statusin e Tajvanit, ato gjithashtu nuk janë përcaktuar si marrëdhënie diplomatike nga të dyja palët.
Marrëdhënia ka qenë komplekse dhe e diskutueshme për shkak të mosmarrëveshjes në lidhje me statusin politik të Tajvanit pasi administrata e ishullit u transferua nga Japonia në Republikën e Kinës në 1945, dhe ndarjes midis PRC dhe ROC në 1949 si rezultat i tërheqjes së ROC. në ishull pas humbjes së Luftës Civile Kineze. Pyetjet thelbësore janë nëse dy qeveritë janë ende në një gjendje lufte civile për një Kinë, secila mban një nga dy "rajonet" ose pjesë të të njëjtit vend (d.m.th. "një komb, dy shtete"); nëse ato mund të bashkohen nën një kornizë "një vend, dy sisteme"; ose nëse tani janë vende të ndara (ose si Dy Kina, ose si "një Kinë, një Tajvan"). Shprehja angleze "marrëdhënie ndër ngushtica" konsiderohet të jetë një term neutral që shmang referencën ndaj statusit politik të secilës palë.
Pas dorëzimit të japonezëve në fund të Luftës së Dytë Botërore në 1945, administrata e Tajvanit u transferua nga Perandoria e Japonisë (e cila kishte aneksuar Tajvanin si plaçkë lufte gjatë Luftës së Parë Sino-Japoneze) në Republikën e Kinës. i cili ishte një nga "Katërshët e Mëdhenj" të Kombeve Aleate, megjithëse mbeten pyetje në lidhje me gjuhën ligjore të përdorur në Traktatin e San Franciskos. Në vitin 1949, kur Lufta Civile Kineze u kthye në mënyrë vendimtare në favor të Partisë Komuniste Kineze (PKK), Qeveria e Republikës së Kinës, e udhëhequr nga Partia Nacionaliste e Kinës (Kuomintang, ose KMT) u evakuua në Tajvan dhe themeloi një kryeqytet të përkohshëm në Taipei. ndërsa ende pretendon të jetë qeveria legjitime e të gjithë Kinës. CCP shpalli krijimin e Qeverisë Qendrore Popullore me Pekinin si kryeqytet, dhe Ushtria Çlirimtare Popullore më pas pushtoi dhe shtypi të gjithë Kinën kontinentale, megjithëse përpjekja katastrofike e zbarkimit në Kinmen, shpërthimi i papritur i Luftës Koreane dhe përfshirja e mëvonshme amerikane ndaloi çdo plan të mëtejshëm për të pushtuar Tajvanin. Më pas, të dyja palët hynë në ngërçin dhe armëpushimin de facto me episode sporadike të përleshjeve detare dhe bombardimeve ishujsh, por asnjë armëpushim apo traktat paqeje nuk është nënshkruar kurrë dhe debati vazhdon nëse lufta civile ka përfunduar ligjërisht.[3]
Që atëherë, marrëdhëniet midis qeverive në Pekin dhe Taipei janë karakterizuar nga kontakte të kufizuara, tensione dhe paqëndrueshmëri. Në vitet e para, konfliktet ushtarake vazhduan, ndërsa diplomatikisht të dyja qeveritë konkurruan për të qenë "qeveria legjitime e Kinës". Që nga demokratizimi i Tajvanit, çështja në lidhje me statusin politik dhe ligjor të Tajvanit e ka zhvendosur fokusin në zgjedhjen midis bashkimit politik me kontinentin ose pavarësisë de jure Tajvanit. PRC mbetet armiqësore ndaj çdo deklarate zyrtare të pavarësisë dhe ruan pretendimin e saj mbi Tajvanin, duke përmendur statusin e saj si e vetmja qeveri e njohur ndërkombëtarisht e të gjithë Kinës që nga dëbimi i ROC nga Kombet e Bashkuara në 1971.
Në të njëjtën kohë, shkëmbimet joqeveritare dhe gjysmë-qeveritare mes dy palëve janë shtuar. Në vitin 2008, filluan negociatat për të rivendosur Tre Lidhjet (postare, transport, tregti) midis dy palëve, të cilat u ndërprenë që nga viti 1949. Kontakti diplomatik midis dy palëve në përgjithësi ka qenë i kufizuar në zyrtarët e Kuomintang në Tajvan, të cilët ishin propozuesit kryesorë të Konsensusit të vitit 1992, dhe traktatet ndër ngushticë si ECFA dhe CSSTA u nënshkruan gjatë administrimit të KMT. Edhe gjatë administratave të Partisë Demokratike Progresive, të cilët ishin mbështetës të "një vendi në secilën anë" dhe të konsideruar nga shumë në Kinë si separatistë të plotë, negociatat vazhdojnë të zhvillohen për çështje praktike përmes kanaleve joformale.
Në vitin 2024, Presidenti i sapozgjedhur Tajvanez Lai Ching-te tha në fjalimin e tij inaugurues "Republika e Kinës Tajvani është një komb sovran, i pavarur në të cilin sovraniteti është në duart e njerëzve".[4] Si përgjigje, kontinenti rivendosi tarifat për 134 artikuj nga Tajvani të mbuluara më parë nga ECFA dhe kreu stërvitje të përbashkëta ushtarake me zjarr të vërtetë në të gjithë ishullin, duke ngritur shqetësimet e konfliktit të armatosur në shkallë të gjerë.[5]
Administrimi i marrëdhënieve të të dyja palëve është i pavarur nga sistemi zyrtar diplomatik. Qeveria ROC krijoi Këshillin e Çështjeve Kontinentale të udhëhequr nga Juani Ekzekutiv dhe pala PRC krijoi Zyrën e Çështjeve të Tajvanit si në Këshillin e Shtetit ashtu edhe në CCP. Komunikimi ndërmjet të dyja palëve bëhet përmes dy institucioneve gjysmë zyrtare: Fondacioni i Shkëmbimit të Ngushticave nga pala ROC dhe Shoqata për Marrëdhëniet Përtej Ngushticës së Tajvanit nga pala PRC.
Shiko edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Gold, Thomas B. (mars 1987). "The Status Quo is Not Static: Mainland-Taiwan Relations". Asian Survey. 27 (3): 300–315. doi:10.2307/2644806. JSTOR 2644806.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Blanchard, Ben; Lee, Yimou (3 janar 2020). "Factbox: Key facts on Taiwan-China relations ahead of Taiwan elections". Reuters. Arkivuar nga origjinali më 6 prill 2020. Marrë më 7 qershor 2020.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Green, Leslie C. (1993). The Contemporary Law of Armed Conflict. Manchester University Press. fq. 79. ISBN 9780719035401. Arkivuar nga origjinali më 12 prill 2023. Marrë më 24 gusht 2021.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Office of the President Republic of China (Taiwan) (20 maj 2024). "Inaugural Address of ROC 16th-term President Lai Ching-te". Marrë më 25 gusht 2024.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "China says war games around Taiwan to test ability to 'seize power'". Al Jazeera (në anglisht). 24 maj 2024. Marrë më 25 gusht 2024.