Organizata Kombëtare e Inteligjencës (Turqi)
Organizata Kombëtare e Inteligjencës (Turqisht: Millî İstihbarat Teşkilatı, MİT) është agjensia shtetërore e inteligjencës së Turqisë. Është themeluar në vitin 1965 për të zëvendësuar Shërbimin e Sigurisë Kombëtare.
Sipas ish drejtorit të Operacioneve të Jashtme, Javuz Ataç, prania ushtarake në organizatë është e papërfillshme,[1] megjithëse organizata ka një trashëgimi ushtarake. Në vitin 1990, përqindja e personelit ushtarak ishte 35%, ndërsa në vitin 2007 nivelet e ulëta ishin 4.5% ushtarake.[2] Ish zv. sekretar Cevat Öneş tha se MİT vuajti me çdo grusht shteti, pasi secila xhuntë ushtarake që merrte nën kontroll organizatën kishte grupin e saj të përparësive.[3]
Ndërsa organizata ka rekrutuar historikisht nga të afërmit e punonjësve ekzistues, ish-sekretari, Emre Taner, thotë se nuk është më rasti.[4] Atij i besohet zvogëlimi i luftës së terrenit midis MİT dhe Drejtorisë së Përgjithshme të Sigurisë, si dhe luftimeve brenda vetë MİT-it.[5] Taner njoftoi një ristrukturim të MİT në fillim të vitit 2009.[6]
MIT bashkëpunon me Agjencinë Qendrore të Inteligjencës (CIA) dhe agjencitë e inteligjencës së Rusisë. Operacionet dhe misionet e tij janë klasifikuar. Në praktikë, pakicat fetare në Turqi janë të ndaluara nga karriera në MIT.[7]
Detyrat[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
MİT është përgjegjës për mbledhjen e inteligjencës për kërcënimet ekzistuese dhe të mundshme nga burime të brendshme dhe të jashtme të paraqitura kundër territorit, njerëzve dhe integritetit, ekzistencës, pavarësisë, sigurisë dhe të gjithë elementëve të tjerë që përbëjnë rendin kushtetues dhe fuqinë kombëtare të Republika së Turqisë. MİT është përgjegjëse për t'ia komunikuar këtë inteligjencë presidentit, kryeministrit, shefit të shtabit të përgjithshëm, sekretarit të përgjithshëm të Këshillit të Sigurisë Kombëtare dhe organizatave të tjera përkatëse shtetërore, sipas nevojës.
MİT është përgjegjës për aktivitetet e kundërzbulimit në Turqi. Ligjërisht, nuk mund t'i jepet asnjë detyrë tjetër dhe nuk mund të çohet në ndonjë fushë tjetër të veprimtarisë, përveç mbledhjes së inteligjencës në lidhje me sigurinë e Republikës. MİT angazhohet në luftën në internet. Ministria e Mbrojtjes Kombëtare e konsideron sigurinë në internet si "kufirin e pestë" të vendit pas tokës, ajrit, detit dhe hapësirës. MİT përdor zgjidhje lokale të sigurisë në internet, kryesisht të hartuara nga kompani si Havelsan dhe Këshilli i Kërkimit Shkencor dhe Teknologjik i Turqisë.
Lista e nënsekretarëve[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
| Emri | Fillimi i mandatit | Fundi i mandatit | |
|---|---|---|---|
| 1 | Avni Kantan | 14 korrik 1965 | 2 mars 1967 |
| 2 | Mehmet Fuat Doğu | 2 mars 1966 | 27 mars 1971 |
| 3 | Nurettin Ersin | 2 gusht 1971 | 25 korrik 1973 |
| 4 | Bülent Türker | 26 korrik 1973 | 27 shkurt 1974 |
| 5 | Bahattin Özülker | 28 shkurt 1974 | 26 shtator 1974 |
| 6 | Bülent Türker | 26 shtator 1974 | 24 nëntor 1974 |
| 7 | Hamza Gürgüç | 25 nëntor 1974 | 13 korrik 1978 |
| 8 | Adnan Ersöz | 13 korrik 1978 | 19 nëntor 1979 |
| 9 | Bülent Türker | 19 nëntor 1979 | 7 shtator 1981 |
| 10 | Burhanettin Bigalı | 7 shtator 1981 | 14 gusht 1986 |
| 11 | Hayri Ündül | 5 shtator 1986 | 29 gusht 1988 |
| 12 | Teoman Koman | 29 gusht 1988 | 27 gusht 1992 |
| 13 | Sönmez Köksal | 9 nëntor 1992 | 11 shkurt 1998 |
| 14 | Şenkal Atasagun | 11 shkurt 1998 | 11 qershor 2005 |
| 15 | Emre Taner | 15 qershor 2005 | 26 maj 2010 |
| 16 | Hakan Fidan | May 26, 2010 | 10 shkurt 2015[8] |
| (16) | Hakan Fidan | 9 mars 2015[9] | 4 qershor 2023 |
| 17 | İbrahim Kalın | 4 qershor 2023 |
Grusht shteti në Turqi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Në memorandumin ushtarak turk të vitit 1971, MİT nuk e informoi kryeministrin Sylejman Demirel për grushtin e shtetit, dhe gjithashtu kërkoi dorëheqjen e kryeministrit në ditën e grushtit të shtetit.[10]
Në grushtin e shtetit turk 1980, planet për "Operacionin Flamur" (Bayrak Harekâtı) u përcollën njësive ushtarake me aeroplanin e MT. Sidoqoftë, Agjencia edhe një herë nuk e njoftoi kryeministrin, edhe pse MİT ishte nën autoritetin e kryeministrit; sepse MİT mori pjesë në grusht shteti.[10]
Në përpjekjen për grusht shteti turk 2016, MİT luftoi kundër komplotuesve të grushtit të shtetit.[10]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Ünlü, Ferhat (2007-07-16). "İngiliz general Apo'nun başına beş milyon sterlin istedi". Sabah (në turqisht). Arkivuar nga origjinali më 25 dhjetor 2019. Marrë më 2008-12-18.
Ataç, ordu kökenlilerin oranının hiçbir zaman yüzde dördü geçmediğini belirttiği MİT'te, sivilleşme olgusu ve asker-sivil sorunsalının yanlış ele alındığı görüşünde.
- ^ Ünlü, Ferhat (2007-07-19). "MİT'te iç çekişme entrikaya yol açtı". Sabah (në turqisht). Marrë më 2008-12-18.
Yaklaşık 5 bin kadrolu personeli bulunan kurumda (Yardımcı istihbarat elemanları ile birlikte bu sayı çok daha fazla) alt kademelerdeki ordu kökenlilerin oranının yüzde 4.5'i geçmediği belirtiliyor.
- ^ "Hiçbir darbe gizli olmadı" (në turqisht). 2007-07-15. Arkivuar nga origjinali më 22 nëntor 2008. Marrë më 2008-12-18.
Öneş'e göre, askeri müdahaleler MİT'i geri bırakan asıl etkenlerdi. Çünkü MİT'in güvenlik anlayışı darbelere göre şekillendi. Demokratik süreç kesintiye uğrayınca istihbarat teşkilatı da geri kaldı.
- ^ "MİT'te akrabalık önemli referans". Sabah (në turqisht). 2007-07-20. Arkivuar nga origjinali më 9 tetor 2007. Marrë më 2008-12-18.
- ^ Sariibrahimoglu, Lale (2008-12-07). "Turkey needs an intelligence coordination mechanism, says Güven". Sunday's Zaman (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 31 gusht 2009. Marrë më 2008-12-17.
- ^ Yetkin, Murat (2009-01-01). "Mercek altındaki MİT'te köklü değişiklik yapıldı". Radikal (në turqisht). Marrë më 2009-01-01.
- ^ RELIGIOUS FREEDOM - A WEAK LINK IN TURKISH REFORM-2005 April 8
- ^ "Turkey" (në anglisht).
- ^ "Former Turkish spy chief re-appointed to post after abandoning election bid" (në anglisht). 9 mars 2017 – nëpërmjet Reuters.
- ^ a b c What’s next for Turkey’s National Intelligence Agency?