Jump to content

Periudha e pesë dinastive dhe e dhjetë mbretërive

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Liang e vonshme dhe mbretëritë të tjerë në Kinë, 923 e.s.

Periudha e pesë dinastive dhe e dhjetë mbretërive ishte një epokë e trazirave politike. Tradicionalisht, epoka fillon me rënien e dinastisë Tang në vitin 907 dhe kulmin e saj me themelimin e dinastisë Song në vitin 960. Pesë shtete dinastike pasuan njëri-tjetrin në Rrafshin Qendror. Dhjetë Mbretëritë, u krijuan gjetkë, kryesisht në Kinën Jugore.

Në 19 vitet e ardhshme, Song gradualisht nënshtroi shtetet e mbetura në Kinën Jugore, por dinastia Liao mbeti ende në veri të Kinës (përfundimisht e pasuar nga dinastia Jin), dhe Xia perëndimore u krijua përfundimisht në veriperëndim të Kinës. Shumë shtete kishin qenë de fakto të pavarura shumë kohë përpara vitit 907, pasi kontrolli i dinastisë Tang u shkatërrua, por ngjarja kryesore ishte njohja e tyre si sovrane nga fuqitë e huaja. Pasi Tang u shemb, disa kryekomandant lufte të Rrafshit Qendror e kurorëzuan veten perandor. Gjatë periudhës 70-vjeçare, pati pothuajse një luftë të vazhdueshme midis mbretërive në zhvillim dhe aleancave që ato krijuan.

I fundit nga regjimet e Pesë Dinastive dhe Dhjetë Mbretërive ishte Hani Verior, i cili u mbajt deri sa Song e pushtoi atë në vitin 979. Për shekujt e ardhshëm, edhe pse Song kontrollonte pjesën më të madhe të Kinës Jugore, ata bashkëjetuan përkrah dinastisë Liao, dinastisë Jin dhe regjimeve të ndryshme të tjera në veri të Kinës, derisa më në fund u unifikuan të gjithë nën dinastinë Yuan.

Dhjetë Mbretërit

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Pallati Veror i Perandorit Ming (明皇避暑宮) nga Guo Zhongshu (929–977)

Ndryshe nga dinastitë e Kinës veriore, të cilat pasuan njëra-tjetrën në vazhdimësi të shpejtë, regjimet e Kinës Jugore ishin përgjithësisht të njëkohshme, secila kontrollonte një zonë të caktuar gjeografike. Këto njiheshin si "Dhjetë Mbretëritë". Periudha shquhet për vitalitetin e poezisë dhe për lulëzimin e saj ekonomik. Tregtia u rrit aq shpejt sa pati mungesë të monedhës metalike. Kjo u trajtua pjesërisht nga krijimi i kartëmonedhave bankare, ose "paratë fluturuese" ( feiqian ), si dhe nga certifikatat e depozitave. Shtypja e blloqeve të drurit u bë e zakonshme gjatë kësaj periudhe, 500 vjet para shtypjes së Johannes Gutenberg-it.

Dhjetë Mbretëritë ishin:

  • Yang Wu (907–937)
  • Wuyue (907–978)
  • Min (909–945)
  • Ma Çu (907–951)
  • Hani i Jugut (917–971)
  • Ish Shu (907–925)
  • Më vonë Shu (934–965)
  • Jingnan (924–963)
  • Tang Jugor (937–976)
  • Hani i Veriut (951–979)