Porta e Topave
Porta e Topave është një portë me hark zbukurues në Floriana, Maltë . Ajo u ndërtua fillimisht në 1721 si një portë e përparuar brenda harkoreve zbukuruese të Floriana Lines, dhe u zgjerua me ndërtimin e një harku të dytë në 1868. Permasat në të dy anët e portës janë shkatërruar që atëherë, duke e lënë portën të duket si një hark triumfal . [1]
Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Ndërtimi i Floriana Lines filloi në 1636, por punimet vazhduan ngadalë dhe linjat përfunduan vetëm në fillim të shekullit të 18-të. Porta fillimisht kishte një hark të vetëm, dhe kjo ka shërbyer si hyrje e jashtme e Florianes.
Porta u kap nga ushtarët francezë gjatë pushtimit francez të Maltës në qershor 1798. [2] Në këtë pikë kryengritësit maltezë hapën zjarr në drejtim të saj, për të sfiduar okupatorët, të cilët kishin lënë gjurmë të konsiderueshme plumbash në front. [3]
Në mesin e shekullit të 19-të qeveria britanike e zgjeroi portën duke shtuar një hark të dytë për të akomoduar trafikun gjithnjë e më të rëndë në zonën e Portit Grand. [4] Ky zgjerim është projektuar nga arkitekti Col. EW Dunford i Inxhinierëve Mbretëror, [5] dhe kushtoi gjithsej 900 pound. Porta e dytë u përurua më 17 gusht 1868, gjatë qeverisjes së Sir Patrick Grant . [2]
Në fillim të shekullit të 20-të, disa nga zbukurimet në harqe u hoqën në mënyrë që të lejonin tramvajet të kalonin përmes portës. Këto ndryshime rezultuan që porta të humbasë lexueshmërinë e saj si pjesë e Floriana Lines, duke e bërë atë të duket si një hark triumfal . [6]
Porta u rivendos në mes të shtatorit 2002 dhe marsit 2003, me një kosto prej 55,000Lm. Punimet e restaurimit përfshinin gjithashtu instalimin e një sistemi ndriçimi. Porta u vandalizua në maj 2005 kur vaji i djegur ishte shpërndarë mbi të, por dëmtimi u pastrua brenda dy ditësh. [4] Porta konsiderohet, nga forca e policisë, si një rrezik i madh në rrugë për automjetet që kalojnë. [7] Më 24 tetor 2012, pati disa dëme kur një autobus Arriva u fut në të dhe dy autobusë të tjerë më vonë u përplasën me autobusin e parë dhe 22 pasagjerë u plagosën. Sidoqoftë, pjesa e dëmtuar e portës u rregullua disa ditë më vonë. [8]
Porta dhe pjesa tjetër e Floriana Lines u përfshinë në Listën e Antikiteteve të vitit 1925. [9] Tani është planifikuar si një monument kombëtar i Shkallës 1 dhe është gjithashtu i listuar në Inventarin Kombëtar të Pronës Kulturore të Ishujve Maltezë . [6]
Porta herë pas here është e hapur për publikun, sidmos në tetor si pjesë e festimeve të Notte Bianca . [10]
Arkitektura[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Porta u ndërtua në stilin barok. Ajo fillimisht kishte një hark të vetëm, por harku i dytë në të majtë është një shtesë e shekullit të 19-të. Çdo hyrje me hark është e rrethuar nga topa të gdhendur, të cilët i dhanë portës emrin e saj origjinal Porta dei Cannoni. Të katër topat që formuan një pjesë të portës origjinale mbajnë krahët e Mjeshtrit të Madh Ramon Perellos y Roccaful, ndërsa dy topat në harkun e dytë mbajnë stemën mbretërore të Mbretërisë së Bashkuar . Porta ka të gdhendur një kornizë mbi një rresht të kryqeve malteze. Mbi kornizë gjenden skutat që mbajnë stemat e Urdhrit të Shën Gjonit, Mjeshtrit të Madh Perellos dhe Mbretërisë së Bashkuar, si dhe dy pllaka mermeri me mbishkrime latine.
Tre trofe, ai qendror që mban krahët e Perellos, gjenden në majë të portës. Të gjitha këto formuan një pjesë të portës origjinale, por ato u zhvendosën kur ajo u zgjerua. [6]
Pikërisht jashtë portës ka dy shtylla që mbajnë topa guri të modës si bartës të mëdhenj uji me doreza dhe një gyp. Këto njihen si Bomblu në Malteze dhe i dhanë portës emrin e saj të tanishëm Porte des Bombes . [12]
Porte des Bombes është një nga dy portat e vetme në Maltë, të cilat mbajnë përfaqësime të artilerisë me madhësi jetësore, tjetra është Porta e Shën Helenës e cila u ndërtua në 1736. [13]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ https://www.timesofmalta.com/articles/view/20180228/opinion/Portes-des-Bombes-Joe-Bugeja.671938
- ^ a b "Porte des Bombes". Floriana Local Council (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 26 mars 2016. Gabim referencash: Invalid
<ref>tag; name "florianalc" defined multiple times with different content - ^ Badger, George Percy (1869). Historical Guide to Malta and Gozo (në anglisht). Calleja. fq. 230.
- ^ a b Testa, Michael (4 maj 2005). "Vandals deface Portes des Bombes". Times of Malta (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 3 mars 2016. Gabim referencash: Invalid
<ref>tag; name "times2005-05-04" defined multiple times with different content - ^ Rizzo, Victor J. (2010). Discover Floriana – Historic Walks in a Green City (PDF) (në anglisht). Floriana: Din l-Art Ħelwa & Floriana Local Council. fq. 40–41. ISBN 9789990998092. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 29 maj 2016.
- ^ a b c "Porte des Bombes – Floriana Lines" (PDF). National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands (në anglisht). 28 qershor 2013. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 19 gusht 2016. Gabim referencash: Invalid
<ref>tag; name "nicpmi" defined multiple times with different content - ^ "History Repeats itself: aqueduct damaged in mysterious accident". The Malta Independent (në anglisht). 26 gusht 2007. Arkivuar nga origjinali më 16 shkurt 2017.
- ^ "Bus crash: Police list the injured – Arriva says diesel may have mixed with rainwater on the road". Times of Malta (në anglisht). 24 tetor 2012. Arkivuar nga origjinali më 3 mars 2016.
- ^ "Protection of Antiquities Regulations 21st November, 1932 Government Notice 402 of 1932, as Amended by Government Notices 127 of 1935 and 338 of 1939". Malta Environment and Planning Authority (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 20 prill 2016. Marrë më 19 prill 2016.
- ^ Debono, David (5 tetor 2014). "Bieb il-Bombi jinfetaħ għall-viżitaturi waqt in-Notte Bianca". Newsbook.com.mt (në maltisht). Arkivuar nga origjinali më 1 shkurt 2019.
- ^ https://www.um.edu.mt/library/oar/bitstream/123456789/48072/1/Lehen%20is-Sewwa_1972_10_07_Bonnici_Arturo_Il-Bieb%20tal-Bombi.pdf
- ^ Pericciuoli Borzesi, Giuseppe (1830). The historical guide to the island of Malta and its dependencies (në anglisht). Malta: Government Press. fq. 59.
- ^ Spiteri, Stephen C. (6 shtator 2010). "Porta dei Mortari". MilitaryArchitecture.com (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 20 shtator 2016. Marrë më 23 mars 2021.