Malta

Coordinates: 35°32′N 14°18′E / 35.53°N 14.30°E / 35.53; 14.30
Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë

35°32′N 14°18′E / 35.53°N 14.30°E / 35.53; 14.30

Republika e Malta
Repubblika ta' Malta
Flamuri i Maltës Stema e Maltës
Vendndodhja e Maltës
Vendndodhja e Maltës
Vendndodhja e Maltës   (e gjelbër e errët)

–  në Europë   ( e gjelbër & gri e errët)
–  në Bashkimin Europian   (e gjelbër)

Himni Kombëtar L-Innu Malti (Himni Maltez)
Kryeqyteti Valeta
Qyteti më i madh Birkirkara
Gjuha zyrtare Maltezisht
Pavarësia 21 shtator 1964 (nga Britania e Madhe)
Anëtarësimi në OKB 1 dhjetor 1964
Forma e qeverisjes Republikë Parlamentare
President Marie Louise Coleiro Preca
Kryeministër Joseph Muscat
Sipërfaqja
– totale
– % ujë
Vëndi i 207-të
100 km²
0,001
Popullsia (2014)
– totale
– dendësia
Vëndi i 171-të
445.426 banorë
1.410 banorë/km²
PBB (2014)
 PBB për banor
10,582 miliard dollarë
24.876 dollarë
Monedha Euro (€) (EUR)
Zona kohore
– zakonisht
– në verë

UTC+1
UTC+2
Prefiksi telefonik +356
Kodi i internetit .mt
Kodi ISO 3166-1 MT

Republika e Maltës (maltezisht Repubblika ta' Malta) është shteti më i vogël që gjendet në ishujt e Evropës. Malta përbëhet nga tre ishuj të banuar, Ishulli Maltës (rreth 246 km²), Gozo (rreth 67 km²) dhe Kemna (rreth 3 km²) dhe ishujt e pabanuar: Kemunet, Filfola dhe ishulli i Shën Palit.

Gjeografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]


Sipërfaqja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Sipërfaqja e përgjithshme e Maltës është 316 km², shtrihet rreth koordinatave gjeografike 35 50 V, 14 35 L. Vija bregdetare e Maltës është 196.8 km e gjatë duke mos llogaritur 56.01 km të ishujt e Gozosë (ang.: the island of Goz). Malta është një grup ishujsh dhe nuk ndanë kufi tokësorë me ndonjë vend.

Pjesa më e madhe e relievit të Maltës është terren i rrafshët dhe i lëmuar, të formuar si ujdhesa pranë bregut të detit. Pika më e ultë e relievit gjendet përgjatë bregdetit (0m) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 253 metrave në vendin e quajtur Ta'Dmejrek.

Klima[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Klima e Maltës është klimë e mesdhetare e nxehtë me verë të thatë e dimër të butë me reshje shiu.

Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Historia e Maltës është mijëra vjeçare. Ajo kaloi nga duart e grekeve tek romaket, pastaj tek bizantinet. Ne shekullin e 9 u pushtua nga arabet ndërsa ne shekullin XI u pushtua nga Mbretëria e Sicilisë. Në vitin 1282 kaloi tek spanjollët të cilët ua dorëzuan më 1530 Urdhërit të Maltës. Në vitin 1565 u rrethua nga osmanët mirëpo ky urdhër e mbrojti me sukses ishullin. Si rrjedhojë një vit më vonë u formua qyteti La Valleta që e mori emrin nga udhëheqësi i Urdhërit të Maltës, Zhan Parisot de la Valleta. Në vitin 1798, Urdhëri i Maltës u detyrua t'ua dorëzonte pa lufte francezëve. Mirëpo më 1800 u pushtua nga anglezët dhe qëndroi një kohe të gjatë nën sundimin e tyre. Gjate Luftës se Dyte Botërore ajo u be arene ndërluftuese. Më 21 shtator 1964, Malta shpalli pavarësinë nga Anglia ndërsa më 1 dhjetor 1964 u pranua si anëtare e OKB-së. Më 1974 u shall republikë, ndërsa pas 30 vjetësh, më 1 maj 2004 u pranua në Bashkimin Evropian. Nga 1 janari 2008 pranoi Euronë si valutë kombëtare dhe kësisoj u bë pjesë e Eurozonës.

Popullsia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  • Malta ka 405.165 banorë (korrik 2009)[1]
  • Struktura e moshës:

Nga 0-14 vjet: 16,1% (33.526 meshkuj / femra 31780)

nga 15-64 vjet: 69,4% (142.491 meshkuj / femra 138769)

nga 65 vjeç e më tepër : 14,5% (25.406 meshkuj / femra 33193) (2009 )[1]

  • Mosha Mesatare e popullsisë:

e përgjithshme: 39,5 vite

e mashkujve : 38,1 vjet

e femrave: 40,9 vjet (2009 ) [1]

  • Shkalla e rritjes së popullsisë së Maltës është :

0,4% (2009 ).Në vendin e vend 163 në botë.[1]

  • Shkalla e lindjes:

10,36 lindje / 1000 popullsia (2009 )

Në vendin e vend 189 në botë.[1]

  • Shkalla e vdekshmërisë:

8,38 vdekje / 1000 popullsisë (korrik 2009 ) Radhitet në vendin e 98 në botë

  • Shkalla e vdekshmërisë së foshnjove:

shkalla e përgjithshme: 3,75 vdekje / 1000 lindje të gjalla

Radhitet në vendi e 213 në botë,

tek meshkujt: 4,2 vdekje / 1000 lindje të gjalla

tek femra: 3,27 vdekje / 1000 lindje të gjalla (2009 ) [1]

  • Jetëgjatësia :

Popullsia e përgjithshme: 79,44 vjet

Radhitet në vendin e 29 në botë

mashkujt: 77,21 vjet

femrat: 81,8 vjet (2009 ) [1]

  • Koeficientët total të fertilitetit:

1,51 fëmijët e lindur /nji grua (2009 )[1]

Qytetet e Maltës[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]


Përbërja etnike[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Gjuhët[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Anglisht

Besimet fetare[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Feja zyrtare në shtetin e Maltës është ajo katolike. Malta është vendi me përqindjen më të madhe të popullsisë së saj të besimit katolik në Evropë dhe në botë.

Njësitë administrative[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Valeta
Rabat (Victoria)
Marsaxlokk
Sliema

Që nga 1993 Malta ndahet në 68 njësi administrative të quajtura konsuj lokal (org.:kunsill lokali. Kjo është edhe vetmja formë e administrimit pas decentralizimit që parashikonte të mos ketë ndonjë nivel më të lartë.

MaltaGħawdex

Politika[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]


Ekonomia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]


Kultura[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]


Infrastruktura[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Transporti[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Arsimi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Shëndetësia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Festat publike[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Lidhjet e jashtme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ a b c d e f g h "CIA - The World Factbook". Arkivuar nga origjinali më 16 tetor 2015. Marrë më 20 prill 2010. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Shih edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

 Commons: Malta – Album me fotografi dhe/apo video dhe materiale multimediale
 Commons: Malta – Album me fotografi dhe/apo video dhe material multimediale