Projekti amerikan i bombës bërthamore
Projekti amerikan i bombës bërthamore apo Projekti Manhattan[1] ishte një program kërkimi dhe zhvillimi i ndërmarrë gjatë Luftës së Dytë Botërore për të prodhuar armët e para bërthamore. Ajo u drejtua nga Shtetet e Bashkuara në bashkëpunim me Mbretërinë e Bashkuar dhe me mbështetjen e Kanadasë. Nga viti 1942 deri në vitin 1946, projekti ishte nën drejtimin e Gjeneral Major Leslie Groves i Korpusit të Inxhinierëve të Ushtrisë Amerikane. Fizikani bërthamor J. Robert Oppenheimer ishte drejtori i Laboratorit të Los Alamos që projektoi bombat. Komponenti i Ushtrisë u caktua Distrikti i Manhatanit, pasi selia e tij e parë ishte në Manhatan; emri gradualisht zëvendësoi emrin e koduar zyrtar, Zhvillimi i Materialeve Zëvendësuese, për të gjithë projektin. Projekti absorboi homologun e tij të mëparshëm britanik, Tube Alloys. Projekti Manhattan u rrit me shpejtësi dhe punësoi afro 130,000 njerëz në kulmin e tij dhe kushtoi gati 2 miliardë dollarë (ekuivalente me rreth 26 miliardë dollarë në 2022).[2] Mbi 90% e kostos ishte për ndërtimin e fabrikave dhe për prodhimin e materialeve të zbërthyeshme, me më pak se 10% për zhvillimin dhe prodhimin e armëve. Hulumtimi dhe prodhimi u zhvillua në më shumë se 30 vende në të gjithë Shtetet e Bashkuara, Mbretërinë e Bashkuar dhe Kanada.
Projekti çoi në zhvillimin e dy llojeve të bombave atomike, të dyja të zhvilluara njëkohësisht, gjatë luftës: një armë relativisht e thjeshtë për ndarjen e tipit armë dhe një armë bërthamore më komplekse të llojit të shpërthimit. Dizajni i tipit të armës Thin Man rezultoi jopraktik për t'u përdorur me plutonium, kështu që u zhvillua një model më i thjeshtë i tipit të armës i quajtur Little Boy që përdorte uranium-235. Për pasurimin e uraniumit u përdorën tre metoda: elektromagnetike, e gaztë dhe termike. Paralelisht me punën në uranium ishte një përpjekje për të prodhuar plutonium. Pasi realizueshmëria e reaktorit të parë bërthamor artificial në botë, Chicago Pile-1, u demonstrua në vitin 1942 në Laboratorin Metalurgjik në Universitetin e Çikagos, projekti projektoi reaktorin grafit X-10 dhe reaktorët e prodhimit në zonën Hanford, në i cili uranium u rrezatua dhe u shndërrua në plutonium. Arma e tipit të shpërthimit të plutoniumit Fat Man u zhvillua në një projekt të bashkërenduar dhe përpjekje zhvillimi nga Laboratori i Los Alamos.
Projekti u ngarkua gjithashtu me mbledhjen e inteligjencës mbi projektin gjerman të armëve bërthamore. Nëpërmjet Operacionit Alsos, personeli i Projektit Manhattan shërbeu në Evropë, ndonjëherë pas linjave të armikut, ku mblidhnin materiale dhe dokumente bërthamore dhe grumbullonin shkencëtarë gjermanë. Pavarësisht sigurisë së rreptë të projektit Manhattan, spiunët atomikë sovjetikë depërtuan me sukses në program.
Pajisja e parë bërthamore e shpërthyer ndonjëherë ishte një bombë e tipit shpërthyes gjatë provës Trinity, e kryer në Alamogordo Bombing and Gunnery Range në New Mexico më 16 korrik 1945. Bombat Little Boy dhe Fat Man u përdorën një muaj më vonë në bombardimet atomike të Hiroshima dhe Nagasaki , respektivisht, me personelin e Projektit Manhattan që shërben si teknikë të montimit të bombave dhe armatime në aeroplanët e sulmit. Në vitet e menjëhershme të pasluftës, Projekti Manhattan kreu testime armësh në Bikini Atoll si pjesë e Operacionit Crossroads, zhvilloi armë të reja, promovoi zhvillimin e rrjetit të laboratorëve kombëtarë, mbështeti kërkimet mjekësore në radiologji dhe hodhi themelet për marinën bërthamore. Ai mbajti kontrollin mbi kërkimin dhe prodhimin e armëve atomike amerikane deri në formimin e Komisionit të Energjisë Atomike të Shteteve të Bashkuara (UNAEC) në janar 1947.
Shiko edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ "Manhattan Project | Definition, Scientists, Timeline, Locations, Facts, & Significance | Britannica". www.britannica.com (në anglisht). 2023-12-07. Marrë më 2023-12-10.
- ^ "What Was the U.S. GDP Then?" (në anglisht).