Shihni burimin për Rajonet historike të Rumanisë

'''Rajonet historike të Rumanisë''' ndodhen në [[Evropa Qendrore|Evropën Qendrore]], [[Evropa Juglindore|Juglindore]] dhe [[Evropa Lindore|Lindore]].{{sfn|Treptow|Popa|1996|p=1, Map 2}} [[Rumania]] u krijua përmes bashkimit të dy principatave, [[Moldavia (rajon historik)|Moldavisë]] dhe [[Vllahia (Rumani)|Vllahisë]] në vitin 1862.{{sfn|Treptow|Popa|1996|p=13}} Shteti i ri unitar u shtri në rajone të tjera në periudha të ndryshme gjatë fundit të shekujve 19 dhe 20, duke përfshirë [[Dobruja|Dobrujën]] më 1878 dhe [[Transilvania|Transilvaninë]] më 1918.{{sfn|Treptow|Popa|1996|pp=14-15}}

'''Këto rajone sot janë pjesë e Rumanisë:'''

[[Skeda:Coat of arms of Wallachia without the modern crown.png|35px]] '''[[Vllahia (Rumani)|Vllahia]]''' ([[Bashkimi i Moldavisë dhe Vllahisë|bashkuar me Moldavinë]] më 1859 për të krijuar Rumaninë moderne):

* '''[[Muntenia|Muntenia (Vllahia e Madhe)]]''';
* '''[[Oltenia|Oltenia (Vllahia e Vogël)]]''': territori midis lumenjve [[Lumi i Danubit|Danub]] dhe [[Lumi Olt|Olt]] dhe [[Karpatet Jugore]] u bë pjesë e Principatës së Vllahisë në fillim të shekullit të 14-të.{{sfn|Treptow|Popa|1996|p=151}}

[[Skeda:Coat of arms of Moldavia.svg|35px]] '''[[Moldavia (rajon historik)|Moldavia]]''' ([[Bashkimi i Moldavisë dhe Vllahisë|bashkuar me Moldavinë]] më 1859 për të krijuar Rumaninë moderne):

* '''[[Moldavia Perëndimroe]]''': në pjesën e sotme të Rumanisë që nga viti 1944;
* '''[[Bukovina|Bukovina Jugore]]''': pas [[Bashkimi i Bukovinës me Rumaninë|bashkimit me Rumaninë]] më 1918 (fillimisht, i gjithë rajoni i Bukovinës ishte pjesë e Rumanisë, deri në [[Lufta e Dytë Botërore|Luftën e Dytë Botërore]]).

[[Skeda:Stema Dobrogei.png|35px]] '''[[Dobruja]]''':

* '''[[Dobruja Veriore]]''': në Rumani që nga viti 1878 (me përjashtim të disa ishujve Danubian dhe [[Ishulli i gjarpërinjve|ishullit të Gjarpërinjve]], të cilët u inkorporuan në [[Bashkimi Sovjetik|Bashkimin Sovjetik]] më 1948 dhe u bënë pjesë e [[Ukraina|Ukrainës]] më 1991).

Vllahia, Moldavia perëndimore dhe Dobruja nganjëherë referohen kolektivisht si [[Mbretëria e Vjetër Rumune|Regat]] (Mbretëria), pasi ato formuan Mbretërinë "e Vjetër" Rumune përpara Luftës së Parë Botërore.

[[Skeda:Coat of arms of Transylvania.svg|35px]] '''[[Transilvania]]''' (termi ndonjëherë përfshin jo vetëm Transilvaninë, por edhe një pjesë të rajoneve historike të Crișana, Maramureş dhe Banat. Kufijtë e rinj u vendosën nga [[Traktati i Trianon]] në 1920 midis shteteve përkatëse):

* '''Transilvania e duhur''': pas shpalljes së [[Bashkimi i Transilvanisë me Rumaninë|bashkimit me Rumaninë]] më 1918;
* '''[[Banati]]''': që nga viti 1918 pretendohet dhe ndahet përfundimisht midis Rumanisë, [[Mbretëria e Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve|Mbretërisë së Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve]] (sot [[Serbia]]) dhe [[Hungaria]];
* '''[[Crișana]]''': rajoni i kufizuar nga lumenjtë [[Lumi Mureş|Mureş]] dhe [[Someș]] dhe [[Malet Apuseni]], pas shpalljes së [[Bashkimi i Transilvanisë me Rumaninë|bashkimit]] më 1918,{{sfn|Treptow|Popa|1996|pp=80-81}} u nda përfundimisht midis Hungarisë dhe Rumanisë;
* '''[[Maramureș]]''': pjesë e rajonit malor veriperëndimor, pas shpalljes së [[Bashkimi i Transilvanisë me Rumaninë|bashkimit]] më 1918,{{sfn|Treptow|Popa|1996|pp=125-126}} u nda përfundimisht midis [[Republika e Parë Çekosllovake|Çekosllovakisë]] dhe Rumanisë (sot, [[Maramureș Veriore]] është pjesë e [[Ukraina|Ukrainës]]).

Ndërmjet viteve 1918 dhe 1920, gjatë [[Revolucionet dhe ndërhyrjet në Hungari (1918-1920)|revolucioneve dhe ndërhyrjeve në Hungari]], [[lufta hungaro-rumune]] preku edhe një pjesë të këtyre territoreve deri në zgjidhjen përfundimtare të çështjeve shtetërore nga [[Konferenca e Paqes në Paris]].

[[Skeda:Greater Romania.svg|thumbnail|right|Administrative map of Romania in 1930]]

'''Këto rajone dhe territore ishin pjesë e Rumanisë në të kaluarën:'''

* '''[[Besarabia]]''': ky territor ishte pjesë (si gjysma lindore) e Moldavisë deri në vitin 1812, kur u përfshi në Perandorinë Ruse. I gjithë rajoni u bë pjesë e Rumanisë nga viti 1918 deri në 1940 kur ishte [[Pushtimi sovjetik i Besarabisë dhe Bukovinës Veriore|pushtuar nga sovjetikët]]. Rumania arriti ta aneksonte sërish në vitin 1941, por e humbi në vitin 1944, gjatë [[Lufta e Dytë Botërore|Luftës së Dytë Botërore]].<ref>[https://www.britannica.com/place/Bessarabia Bessarabia - region, Eastern Europe]</ref>
* '''[[Besarabia Jugore]]''' (duke përfshirë një pjesë të [[Budjak]]): në vitin 1856, pjesa jugore e Besarabisë iu kthye Moldavisë, e cila u bashkua me Vllahinë në 1859 për të krijuar Rumaninë moderne. Në vitin 1878, Rumania u bë presion për të shkëmbyer këtë territor me Dobruja dhe sundimi rus u rivendos mbi të.
* '''[[Bukovina|Bukovina Veriore]]''': rajoni ishte pjesë e Rumanisë nga viti 1918 deri në vitin 1940 kur [[Pushtimi sovjetik i Besarabisë dhe Bukovinës Veriore|u pushtua nga sovjetikët]]; Rumania arriti ta aneksojë atë përsëri në 1941, por e humbi atë në 1944. Sot ajo është pjesë e [[Chernivtsi Oblast]] në [[Ukrainë]].<ref>[https://www.historia.ro/sectiune/general/articol/the-soviet-occupation-of-bessarabia-and-northern-bukovina The Soviet Occupation of Bessarabia and Northern Bukovina]</ref>
* '''[[Rajoni Hertsa]]''': një territor i Moldavisë, ishte pjesë e Rumanisë nga viti 1859 deri më 1940, kur [[Pushtimi sovjetik i Besarabisë dhe Bukovinës Veriore|u pushtua nga sovjetikët]]; Rumania arriti ta aneksonte sërish në vitin 1941, por e humbi në vitin 1944. Sot është pjesë e Chernivtsi Oblast në Ukrainë.<ref>{{cite web|url=http://www.hetel.ro/index.php/2013/07/7479/|title=Ţinutul Herţa. Povestea colţului uitat de Românie furat de sovietici - PSIHOLOGIE - ISTORIE - TEATRU|website=www.hetel.ro|language=ro|access-date=4 korrik 2023|archive-date=8 janar 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190108230114/http://www.hetel.ro/index.php/2013/07/7479/|url-status=dead}}</ref>
* '''[[Dobruja Jugore]]''': u aneksua nga Bullgaria në vitin 1913, pas [[Lufta e Dytë Ballkanike|Luftës së Dytë Ballkanike]]. Ajo u bë sërish bullgare pas vitit 1940.<ref>[http://bnr.bg/en/post/100437047/bnr-80-years-in-80-yeeks-treaty-of-craiova-and-return-of-south-dobruja 1940: Treaty of Craiova and the return of Southern Dobruja to Bulgaria]</ref>
* '''[[Ishulli i gjarpërinjve]]''': një ishull i vendosur në Detin e Zi, që ishte pjesë e Rumanisë midis 1878 dhe 1948.

[[Skeda:Moldova Stefan cel Mare.png|parapamje|djathtas|Principata e Moldavisë gjatë mbretërimit të [[Stefani i Madh|Stefanit të Madh]]]]

Të tjerat:

* '''[[Governorati Transnistria|Transnistria]]''': i kontrolluar nga Rumania nga viti 1941 deri në vitin 1944 si [[Governorati Transnistria]] (Rumania nuk e inkorporoi zyrtarisht Transnistrinë në kuadrin e saj administrativ).<ref>{{cite web|url=https://razboiulpentrutrecut.wordpress.com/2015/11/30/romania-si-guvernamintul-transnistriei-1941-1944/|title=ROMÂNIA ȘI GUVERNĂMÎNTUL TRANSNISTRIEI (1941-1944)|date=30 nëntor 2015|language=ro}}</ref>
* '''[[Pokuttia]]''': i kontrolluar për rreth një shekull e gjysmë me ndërprerje nga principata rumune e Moldavisë.<ref>{{cite journal|url=https://www.academia.edu/37585219|title=Problem Pokucia, spornego terytorium polsko-mołdawskiegow końcu XV i początku XVI wieku|first=Katarzyna|last=Niemczyk|journal=Studia Historyczne|volume=226|issue=2|year=2014|pages=155–174|language=pl}}</ref> Rajoni [[Pushtimi rumun i Pokuttia|u pushtua nga Rumania]] për disa muaj në 1919.<ref>{{cite journal|last=Luchian|first=Mihai|title=The Peace Mission Fulfilled by the Romanian Army in Galicia in 1919|url=http://ijcr.eu/articole/445_03%20Mihai%20LUCHIAN.pdf|journal=International Journal of Communication Research|language=en|volume=9|issue=2 |year=2019|pages=113–119}}</ref><ref>{{Cite journal|last1=Borchuk|first1=Stepan|last2=Korolko|first2=Andrii|last3=Reient|first3=Alexander|date=2020|title=Accession of Part of Eastern Galicia to Romania in 1919: Military and Political Aspects|url=http://atlas.usv.ro/www/codru_net/CC26/1/10.html|journal=Codrul Cosminului|language=en|volume=26|issue=1|pages=169–186|doi=10.4316/CC.2020.01.010|doi-access=free}}</ref>

==Referime==
{{Reflist}}

== Referime ==
{{Refbegin}}
* {{Cite book |last1=Treptow |first1=Kurt W. |last2=Popa |first2=Marcel |year=1996 |title=Historical Dictionary of Romania |url=https://archive.org/details/historicaldictio0000trep |publisher=Scarecrow Press, Inc. |language=en |isbn= 0-8108-3179-1}}
{{Refend}}

{{Rumania - Artikuj të lidhur}}

[[Kategoria:Rajonet historike të Rumanisë| ]]