Rajonet historike të Rumanisë
Rajonet historike të Rumanisë ndodhen në Evropën Qendrore, Juglindore dhe Lindore.[1] Rumania u krijua përmes bashkimit të dy principatave, Moldavisë dhe Vllahisë në vitin 1862.[2] Shteti i ri unitar u shtri në rajone të tjera në periudha të ndryshme gjatë fundit të shekujve 19 dhe 20, duke përfshirë Dobrujën më 1878 dhe Transilvaninë më 1918.[3]
Këto rajone sot janë pjesë e Rumanisë:
Vllahia (bashkuar me Moldavinë më 1859 për të krijuar Rumaninë moderne):
- Muntenia (Vllahia e Madhe);
- Oltenia (Vllahia e Vogël): territori midis lumenjve Danub dhe Olt dhe Karpatet Jugore u bë pjesë e Principatës së Vllahisë në fillim të shekullit të 14-të.[4]
Moldavia (bashkuar me Moldavinë më 1859 për të krijuar Rumaninë moderne):
- Moldavia Perëndimroe: në pjesën e sotme të Rumanisë që nga viti 1944;
- Bukovina Jugore: pas bashkimit me Rumaninë më 1918 (fillimisht, i gjithë rajoni i Bukovinës ishte pjesë e Rumanisë, deri në Luftën e Dytë Botërore).
- Dobruja Veriore: në Rumani që nga viti 1878 (me përjashtim të disa ishujve Danubian dhe ishullit të Gjarpërinjve, të cilët u inkorporuan në Bashkimin Sovjetik më 1948 dhe u bënë pjesë e Ukrainës më 1991).
Vllahia, Moldavia perëndimore dhe Dobruja nganjëherë referohen kolektivisht si Regat (Mbretëria), pasi ato formuan Mbretërinë "e Vjetër" Rumune përpara Luftës së Parë Botërore.
Transilvania (termi ndonjëherë përfshin jo vetëm Transilvaninë, por edhe një pjesë të rajoneve historike të Crișana, Maramureş dhe Banat. Kufijtë e rinj u vendosën nga Traktati i Trianon në 1920 midis shteteve përkatëse):
- Transilvania e duhur: pas shpalljes së bashkimit me Rumaninë më 1918;
- Banati: që nga viti 1918 pretendohet dhe ndahet përfundimisht midis Rumanisë, Mbretërisë së Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve (sot Serbia) dhe Hungaria;
- Crișana: rajoni i kufizuar nga lumenjtë Mureş dhe Someș dhe Malet Apuseni, pas shpalljes së bashkimit më 1918,[5] u nda përfundimisht midis Hungarisë dhe Rumanisë;
- Maramureș: pjesë e rajonit malor veriperëndimor, pas shpalljes së bashkimit më 1918,[6] u nda përfundimisht midis Çekosllovakisë dhe Rumanisë (sot, Maramureș Veriore është pjesë e Ukrainës).
Ndërmjet viteve 1918 dhe 1920, gjatë revolucioneve dhe ndërhyrjeve në Hungari, lufta hungaro-rumune preku edhe një pjesë të këtyre territoreve deri në zgjidhjen përfundimtare të çështjeve shtetërore nga Konferenca e Paqes në Paris.
Këto rajone dhe territore ishin pjesë e Rumanisë në të kaluarën:
- Besarabia: ky territor ishte pjesë (si gjysma lindore) e Moldavisë deri në vitin 1812, kur u përfshi në Perandorinë Ruse. I gjithë rajoni u bë pjesë e Rumanisë nga viti 1918 deri në 1940 kur ishte pushtuar nga sovjetikët. Rumania arriti ta aneksonte sërish në vitin 1941, por e humbi në vitin 1944, gjatë Luftës së Dytë Botërore.[7]
- Besarabia Jugore (duke përfshirë një pjesë të Budjak): në vitin 1856, pjesa jugore e Besarabisë iu kthye Moldavisë, e cila u bashkua me Vllahinë në 1859 për të krijuar Rumaninë moderne. Në vitin 1878, Rumania u bë presion për të shkëmbyer këtë territor me Dobruja dhe sundimi rus u rivendos mbi të.
- Bukovina Veriore: rajoni ishte pjesë e Rumanisë nga viti 1918 deri në vitin 1940 kur u pushtua nga sovjetikët; Rumania arriti ta aneksojë atë përsëri në 1941, por e humbi atë në 1944. Sot ajo është pjesë e Chernivtsi Oblast në Ukrainë.[8]
- Rajoni Hertsa: një territor i Moldavisë, ishte pjesë e Rumanisë nga viti 1859 deri më 1940, kur u pushtua nga sovjetikët; Rumania arriti ta aneksonte sërish në vitin 1941, por e humbi në vitin 1944. Sot është pjesë e Chernivtsi Oblast në Ukrainë.[9]
- Dobruja Jugore: u aneksua nga Bullgaria në vitin 1913, pas Luftës së Dytë Ballkanike. Ajo u bë sërish bullgare pas vitit 1940.[10]
- Ishulli i gjarpërinjve: një ishull i vendosur në Detin e Zi, që ishte pjesë e Rumanisë midis 1878 dhe 1948.
Të tjerat:
- Transnistria: i kontrolluar nga Rumania nga viti 1941 deri në vitin 1944 si Governorati Transnistria (Rumania nuk e inkorporoi zyrtarisht Transnistrinë në kuadrin e saj administrativ).[11]
- Pokuttia: i kontrolluar për rreth një shekull e gjysmë me ndërprerje nga principata rumune e Moldavisë.[12] Rajoni u pushtua nga Rumania për disa muaj në 1919.[13][14]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Treptow & Popa 1996, f. 1, Map 2.
- ^ Treptow & Popa 1996, f. 13.
- ^ Treptow & Popa 1996, ff. 14–15.
- ^ Treptow & Popa 1996, f. 151.
- ^ Treptow & Popa 1996, ff. 80–81.
- ^ Treptow & Popa 1996, ff. 125–126.
- ^ Bessarabia - region, Eastern Europe
- ^ The Soviet Occupation of Bessarabia and Northern Bukovina
- ^ "Ţinutul Herţa. Povestea colţului uitat de Românie furat de sovietici - PSIHOLOGIE - ISTORIE - TEATRU". www.hetel.ro (në rumanisht). Arkivuar nga origjinali më 8 janar 2019. Marrë më 4 korrik 2023.
- ^ 1940: Treaty of Craiova and the return of Southern Dobruja to Bulgaria
- ^ "ROMÂNIA ȘI GUVERNĂMÎNTUL TRANSNISTRIEI (1941-1944)" (në rumanisht). 30 nëntor 2015.
- ^ Niemczyk, Katarzyna (2014). "Problem Pokucia, spornego terytorium polsko-mołdawskiegow końcu XV i początku XVI wieku". Studia Historyczne (në polonisht). 226 (2): 155–174.
- ^ Luchian, Mihai (2019). "The Peace Mission Fulfilled by the Romanian Army in Galicia in 1919" (PDF). International Journal of Communication Research (në anglisht). 9 (2): 113–119.
- ^ Borchuk, Stepan; Korolko, Andrii; Reient, Alexander (2020). "Accession of Part of Eastern Galicia to Romania in 1919: Military and Political Aspects". Codrul Cosminului (në anglisht). 26 (1): 169–186. doi:10.4316/CC.2020.01.010.
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Treptow, Kurt W.; Popa, Marcel (1996). Historical Dictionary of Romania (në anglisht). Scarecrow Press, Inc. ISBN 0-8108-3179-1.
