Principatat e Bashkuara të Moldavisë dhe Vllahisë

Principatat e Bashkuara të Moldavisë dhe Vllahisë (1859–1862)
Principatat e Bashkuara Rumune (1862–1866)
Rumania (1866–1881)
Principatat e Bashkuara të Moldavisë dhe Vllahisë (1859–1862)Principatat e Bashkuara Rumune (1862–1866)Rumania (1866–1881)
1859–1881
	Flamuri; (1859–1862) Stema
	Parimi: "Toți în unu"; "Të Gjithë për Një"; (1862–1866); "Nihil Sine Deo"; "Asgjë pa Zotin"; (1866–1881);
	Himni: "Marș triumfal"; "Marshi Triumfues"; (1862–1881); "Hora Unirii'"; "Hora of the Union"; (e popullarizuar, jo zyrtare);
	Principatat e Bashkuara (Rumani) 1859–1878, të paraqitura në ngjyrë bezhë të hapur
Gjendja	Vasal de jure i Perandorisë Osmane (1859–1877)
Kryeqyteti	Iași dhe Bukureshti; (1859–1862); Bukureshti; (1862–1881);
Gjuhët e zakonshme	Rumanisht (zyrtare); Hungarisht, Jidish, Rome, Rusisht, Ukrainisht, Gjermanisht, Bullgarisht;
Besimi	Ortodokse Rumune, Katolicizëm, Judaizmi, Kisha e Reformuar
Nofka	Rumun
Qeveria
Lloji i qeverisjes	Stampa:Nowr
Domnitor (Princë)
• 1859–1866	Alexandru Ioan Cuza
• 1866–1881	Carol I
Regjencia
• 1866	Lascăr Catargiu
• 1866	Nicolae Golescu
• 1866	Nicolae Haralambie
Presidenti i Këshillit të Ministrave
• 1862	Barbu Catargiu (i pari)
• 1879–1881	Ion Brătianu (i fundit)
Kuvendi	Parlamenti i Rumanisë
• Dhoma e sipërme	Senati
• Dhoma e ulët	Kuvendi i Deputetëve
Historia
• Bashkimi mes Moldavisë dhe Vllahisë	24 janar 1859
• Qeveria e parë e përbashkët	22 janar 1862
• Kushtetuta e parë	13 korrik 1866
• Pavarësia nga Perandoria Osmane	9 maj 1877
• Mbretëria e themeluar	14 mars 1881
Sipërfaqja
1860	123,335 km2 (47,620 sq mi)
1881	130,177 km2 (50,262 sq mi)
Popullsia
• 1860	3,917,541
• 1881	4,545,821
Ekonomia
Monedha	florin; kreutzer; leu (nga viti 1870);
Të dhëna të tjera
Paraprirë nga	Pasuar nga
	Principata e Moldavisë
	Principata e Vllahisë
	Dobruja Veriore
Mbretëria e Rumanisë
Bessarabia Governorate
Sot pjesë e	Moldavia; Rumania; Ukraina;
	^ a. Shtet i pavarur de facto.; ^ b. Kushtetuta e Rumanisë 1866.; ^ c. Pavarësia e njohur ndërkombëtarisht më 1878.;

Principatat e Bashkuara të Moldavisë dhe Vllahisë (rumanisht: Principatele Unite ale Moldovei și Țării Românești),^[2] të quajtura zakonisht Principatat e Bashkuara ose si Vllahia dhe Moldavia, ishte bashkimi personal i Principatës së Moldavisë dhe Principatës së Vllahisë, e formuar nga 5 shkurti [S.V. 24 janar] 1859 kur Alexandru Ioan Cuza u zgjodh si Domnitor (Princi Sundues) i të dy principatave, të cilat ishin autonome, por ende vasalë të Perandorisë Osmane dhe që rezultoi në bashkimin e të dy principatave. Më 3 shkurt [S.V. 22 janar] 1862, Moldavia dhe Vllahia u bashkuan zyrtarisht për të krijuar Principatat e Bashkuara Rumune, thelbi i shtetit kombëtar rumun.^[3]^[4]

Në shkurt 1866, Princi Cuza u detyrua të abdikonte dhe të shkonte në mërgim nga një koalicion politik i udhëhequr nga liberalët; princit gjerman Karl të Hohenzollern-Sigmaringen iu ofrua Froni dhe, më 22 maj [S.V. 10 maj] 1866 hyri për herë të parë në Bukuresht. Në korrik të po atij viti, një kushtetutë e re hyri në fuqi, duke i dhënë vendit emrin Rumani; ndërkombëtarisht, ky emër u përdor vetëm pas vitit 1877, pasi në kohën kur politika e jashtme e shtetit ishte hartuar nga osmanët. Nominalisht, shteti i ri mbeti vasal i Perandorisë Osmane. Megjithatë, në këtë kohë, sundimi i Portës së Lartë ishte kthyer në një trillim juridik. Rumania kishte flamurin dhe himnin e saj; pas vitit 1867 kishte edhe monedhën e vet.

Më 21 maj [S.V. 9 maj] 1877, Rumania e shpalli veten plotësisht të pavarur; shpallja u sanksionua nga Domnitor të nesërmen. Katër vjet më vonë, kushtetuta e vitit 1866 u modifikua dhe Rumania u bë një mbretëri, më 22 maj [S.V. 10 maj] 1881, Domnitor Carol I u kurorëzua si Mbreti i parë i Rumanisë. Pas Luftës së Parë Botërore u përfshinë edhe Transilvania dhe territore të tjera.

Për kuptimin e saj të trefishtë simbolik, data 10 maj festohej si Dita Kombëtare e Rumanisë deri në vitin 1948, kur regjimi komunist vendosi republikën më 30 dhjetor 1947.

Prapavija[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Si një term historik që përcakton Principatat para Bashkimit të Moldavisë dhe Vllahisë, ndonjëherë duke përfshirë Principatën e Transilvanisë, termi "Principata rumune" daton në fillimet e historisë moderne rumune në mesin e shekullit të 19-të.^[5] Më pas u përdor nga historianët rumunë si një alternativë ndaj termit shumë më të vjetër "Tokat rumune".

Në periudhën ndërmjet fundit të shekullit të 18-të dhe viteve 1860, u përdorën Principatat Danubiane, një term që ndonjëherë përfshinte Serbinë, por jo Transilvaninë. Në të kundërt, përdorimi i "Principatave Rumune" ndonjëherë përfshinte Transilvaninë, por kurrë Serbinë.

Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Pasojat e disfatës së Perandorisë Ruse në Luftën e Krimesë sollën Traktatin e Parisit të vitit 1856, i cili filloi një periudhë të tutelës së përbashkët për osmanët dhe një Kongres të Fuqive të Mëdha-Mbretërisë së Bashkuar të Britanisë së Madhe dhe Irlandës, Perandorisë së Dytë Franceze, Mbretëria e Piemonti-Sardenjës, Perandoria Austriake, Prusia dhe, megjithëse kurrë më plotësisht, Rusia. Ndërsa fushata sindikaliste Moldavio-Vllahi, e cila kishte arritur të dominonte kërkesat politike, u pranua me simpati nga francezët, rusët, prusianët dhe sardinët, ajo u refuzua nga Perandoria Austriake dhe u pa me dyshim nga Britania e Madhe dhe osmanët.^[6] Negociatat arritën në një marrëveshje për një bashkim minimal formal; megjithatë, zgjedhjet për ad-hoc divans në vitin 1859 përfituan nga një paqartësi në tekstin e marrëveshjes përfundimtare, e cila, duke specifikuar dy frone, nuk e pengoi të njëjtin person që të pushtonte të dy fronet njëkohësisht dhe përfundimisht solli sundimin e Aleksandru Joanit. Cuza si Domnitor (Princi në pushtet) mbi Principatat e Bashkuara Rumune nga viti 1862 e tutje, duke bashkuar të dy principatat.

Ndonëse u njoh zyrtarisht ndërkombëtarisht vetëm pas periudhës së mbretërimit të Cuzës,^[6] Bashkimi u çimentua nga ndërhyrjet e pasanksionuara të Joan Cuzës në tekstin e "Ligjit Organik" të mëparshëm. Për më tepër, rrethanat e deponimit të tij në 1866, së bashku me zgjedhjen e shpejtë të princit prusian Carol të Hohenzollern-Sigmaringen (i cili u mbështet nga Prusia gjithnjë e më e rëndësishme) dhe Lufta Austro-Prusiane në të njëjtën kohë, bënë që të zbatoheshin masa kundër Bashkimi në të vërtetë i pamundur.

Pas Luftës për Pavarësi Rumune në 1877–78, Rumania hoqi sundimin formal osman, por përfundimisht u përplas me aleatin e saj rus mbi kërkesën e saj për rajonin e Besarabisë Jugore. Në fund, Rumanisë iu dha Dobruja Veriore në këmbim të Besarabisë Jugore. Mbretëria e Rumanisë u shfaq më pas më 1881 me Princin Carol që u kurorëzua si Mbreti Carol I i Rumanisë.

Lista e Princave të Rumanisë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Portreti	Emri	Lindja	Vdekja	Fillimi i sundimit	Fundi i sundimit	Shënimet
	Alexandru Ioan I (Alexandru Ioan Cuza)	mars 1820	15 maj 1873	5 shkurt 1862	22 shkurt 1866	Lindi në Bârlad, Moldavi
	Carol I (Karl Hohenzollern-Sigmaringen)	20 prill 1839	10 tetor 1914	20 prill 1866	15 mars 1881	Mbreti i parë gjerman i Rumanisë nga Shtëpia e Hohenzollern, themeluesi i degës rumune të kësaj dinastie mbretërore gjermane

Ndarja administrative[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Që nga viti 1872, Principata Rumune u organizua në 33 qarqe nga të cilat 17 ishin në Vllahi (12 në Muntenia dhe 5 në Oltenia), dhe 16 ishin në Moldavi (13 në Moldavinë perëndimore dhe 3 në Besarabinë jugore).^[7]

Shiko gjithashtu[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

^ ^a ^b ^c ^d Anuarul Statistic al României 1937 si 1938 [Romanian Statistical Yearbook] (në anglisht). Bucharest: INSSE. 1939. fq. 41.
^ Metzeltin, Michael (2006). "Nume ale României: o istorie complexă" [Names of Romania: a complex history] (PDF). përmbledhur nga Institutul de Filologie Română „A. Philippide” (red.). Identitatea culturală romanească în contextul integrării europene [Romanian cultural identity in the context of European integration] (në rumanisht). Editura Alfa Iași. fq. 207–223. ISBN 9789738953215. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 11 prill 2021. Marrë më 11 prill 2021.
^ Histoire du congrès de Paris, Edouard Gourdon (1857)
^ Boia, Lucian (2001). Romania: Borderland of Europe (në anglisht). Reaktion Books. ISBN 9781861891037.
^ harta e principatave, Principata nën Mikail Trimi
^ ^a ^b Jelavich, Charles; Jelavich, Barbara (20 shtator 2012). The establishment of the Balkan national states, 1804–1920 (në anglisht). ISBN 9780295803609. Marrë më 2012-03-28.
^ Harta: [1] & Encyclopedic book O lucrare enciclopedica despre Romania, aparuta in primii ani de domnie ai lui Carol I (në rumanisht)

Lexim më tutje[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Keith Hitchins, The Romanians, 1774–1866 (1996) online Arkivuar 26 mars 2020 tek Wayback Machine
Europa, Rusia si Romania, Ethnic and Political Studies, D. A. Sturdza, 1890 (në rumanisht)

[anuarul-1] Anuarul Statistic al României 1937 si 1938 [Romanian Statistical Yearbook] (në anglisht). Bucharest: INSSE. 1939. fq. 41.

[histnames-2] Metzeltin, Michael (2006). "Nume ale României: o istorie complexă" [Names of Romania: a complex history] (PDF). përmbledhur nga Institutul de Filologie Română „A. Philippide” (red.). Identitatea culturală romanească în contextul integrării europene [Romanian cultural identity in the context of European integration] (në rumanisht). Editura Alfa Iași. fq. 207–223. ISBN 9789738953215. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 11 prill 2021. Marrë më 11 prill 2021.

[3] Histoire du congrès de Paris, Edouard Gourdon (1857)

[4] Boia, Lucian (2001). Romania: Borderland of Europe (në anglisht). Reaktion Books. ISBN 9781861891037.

[5] rta e principatave, Principata nën Mikail Trimi

[Principalities-6] Jelavich, Charles; Jelavich, Barbara (20 shtator 2012). The establishment of the Balkan national states, 1804–1920 (në anglisht). ISBN 9780295803609. Marrë më 2012-03-28.

[7] Harta: [1] & Encyclopedic book O lucrare enciclopedica despre Romania, aparuta in primii ani de domnie ai lui Carol I (në rumanisht)

[a]

[c]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]