Shihni burimin për Republika Popullore e Shqipërisë

{{Infobox country
|native_name            = Shqipëri
|conventional_long_name = Republika Popullore e Shqipërisë
|common_name            = Shqipëria
|continent              = Europe
|region                 = Ballkani
|country                = Shqipëria, Serbia, Kosova, Greqia, Maqedonia, Mali i Zi
|era                    = [[Lufta e ftohtë]]
|status                 = 
|status_text            = <!--- A free text to describe status the top of the infobox. Use sparingly. --->
|empire                 = 
|government_type        = [[Hoxhaizmi]], Lenninismi, Shtet Socialist
<!--- Rise and fall, events, years and dates --->
<!-- only fill in the start/end event entry if a specific article exists. Don't just say "abolition" or "declaration"-->
|year_start             = 1946
|year_end               = 1992
|year_exile_start       = <!--- Year of start of exile (if dealing with exiled government - status="Exile") --->
|year_exile_end         = <!--- Year of end of exile (leave blank if still in exile) --->
|event_start            =
|date_start             = 
|event_end              = [[Zgjedhjet parlamentare në Shqipëri, 1992]]
|date_end               = 
|event1                 = <!--- Optional: other events between "start" and "end" --->
|date_event1            =
|event2                 =
|date_event2            =
|event3                 =
|date_event3            =
|event4                 =
|date_event4            =
|event_pre              = <!--- Optional: A crucial event that took place before before "event_start"--->
|date_pre               =
|event_post             = <!--- Optional: A crucial event that took place before after "event_end"--->
|date_post              =
<!--- Flag navigation: Preceding and succeeding entities p1 to p5 and s1 to s5 --->
|p1                     = Qeveria Demokratike e Shqipërisë
|flag_p1                = Flag of Albania 1944.svg
|image_p1               = <!--- Use: [[File:Sin escudo.svg|20px|Image missing]] --->
|p2                     =
|flag_p2                =
|p3                     =
|flag_p3                =
|p4                     =
|flag_p4                =
|p5                     =
|flag_p5                =
|s1                     = Shqipëria
|flag_s1                = Flag of Albania.svg
|s5                     =
|flag_s5                =
|image_flag             = Flag of Albania 1946.svg
|flag_alt               = <!--- Alt text for flag -->
|flag                   = Flamuri i Shqipërisë
|flag_type              = 
|image_coat             = Coat of arms of the People's Republic of Albania.svg
|coat_alt               = Stema i Shqiperisë prej 1945 - 1992
|symbol                 = <!--- Link target under symbol image. Default: Coat of arms of {{{common name}}} --->
|symbol_type            = <!--- Displayed text for link under symbol. Default "Coat of arms" --->
|image_map              = 
|image_map_alt          =
|image_map_caption      = Territori i Shqipërisë të Pavarur, nën kontrollin e [[Qeveria e Përkohshme e Shqipërisë|Qeverisë së Përkohshme të Shqipërisë]]
|image_map2             = <!-- If second map is needed - does not appear by default -->
|image_map2_alt         =
|image_map2_caption     =
|capital                = [[Tirana]]
|capital_exile          = <!-- If status="Exile" -->
|latd= |latm= |latNS= |longd= |longm= |longEW=
|national_motto         = "[[Punëtorët e botës, bashkohuni!|Proletarë të të gjitha vendeve, bashkohuni!]]"
|national_anthem        = ''[[Himni i Flamurit]]''<br>
|common_languages       = [[Gjuha shqipe|Shqipja]]
|religion               = 
|currency               = [[Leku Shqiptar]]
<!--- Titles and names of the first and last leaders and their deputies --->
|leader1                = [[Enver Hoxha]]
|leader2                = [[Ramiz Alia]]
|leader3                =
|leader4                =
|year_leader1           = 1946-1985
|year_leader2           = 1985-1991
|year_leader3           =
|year_leader4           =
|title_leader           = Secretare e parë
|representative1        = <!--- Name of representative of head of state (eg. colonial governor) --->
|representative2        =
|representative3        =
|representative4        =
|year_representative1   = <!--- Years served --->
|year_representative2   =
|year_representative3   =
|year_representative4   =
|title_representative   = <!--- Default: "Governor"--->
|deputy1                = [[Enver Hoxha]]
|deputy2                = [[Mehmet Shehu]]
|deputy3                = [[Adil Çarçani]]
|deputy4                =
|year_deputy1           = 1946-1954
|year_deputy2           = 1954-1981
|year_deputy3           =1982-1991
|year_deputy4           =
|title_deputy           = Kryeminister
<!--- Legislature --->
|legislature            = [[Kuvendi i Shqipërisë]]
|house1                 = 
|type_house1            = 
|house2                 =
|type_house2            =
<!--- Area and population of a given year --->
|stat_year1             = 1989
|stat_area1_km2             = 28,748
|stat_pop1              = 
|stat_year2             = 1945
|stat_area2             =
|stat_pop2              = 1,122,044
|stat_year3             = 1989
|stat_area3             =
|stat_pop3              = 3,512,317
|stat_year4             =
|stat_area4             =
|stat_pop4              =
|stat_year5             =
|stat_area5             =
|stat_pop5              =
|footnotes              = <!--- Accepts wikilinks --->
}}

'''Republika Popullore Socialiste e Shqipërisë''' ishte [[Shteti komunist|shteti njëpartiak marksist-leninist]] që ekzistonte në [[Shqipëria|Shqipëri]] nga viti 1976 deri në 1992.<ref>Kushtetuta e Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë: miratuar nga Kuvendi Popullor më 28. 12. 1976 </ref> Nga viti 1944 deri në vitin 1946, shteti i Shqipërisë njihej si [[Qeveria Hoxha I|Qeveria Demokratike e Shqipërisë]] dhe nga viti 1946 deri në 1976 quhej '''Republika Popullore e Shqipërisë'''.

Gjatë kësaj periudhe, vendi u drejtua nga [[Enver Hoxha]] dhe [[Partia e Punës e Shqipërisë]]. Ata sunduan Shqipërinë duke vendosur një stil [[Stalinizmi|stalinist]] të administratës shtetërore dhe duke iu përmbajtur politikave që theksonin [[Nacionalizmi shqiptarë|unitetin kombëtar]] dhe [[Vetëmjaftueshmëria|mbështetjen te prodhimet e brendshme]]. Kufizimet e udhëtimit dhe të vizave e bënë Shqipërinë një nga vendet më të vështira për t'u vizituar apo udhëtuar. Në vitin 1967, Shqipëria u shpall shteti i parë [[Ateizmi shtetëror|ateist]] në botë. Por pas [[Rënia e komunizmit në Shqipëri|rënies së komunizmit në Shqipëri]] në vitin 1991, praktikimi i [[Feja|fesë]] u rrit ngadalë.<ref>Majeska, George P. (1976). "[https://www.jstor.org/stable/305838 Religion and Atheism in the U.S.S.R. and Eastern Europe, Review]". ''The Slavic and East European Journal''. '''20'''(2). pp. 204–206.</ref> Shqipëria ishte e vetmja anëtare e [[Pakti i Varshavës|Traktatit të Varshavës]] që u tërhoq zyrtarisht nga aleanca përpara vitit 1990, një veprim i cili u shkaktua nga [[Pushtimi i Paktit të Varshavës në Çekosllovaki|pushtimi i vendeve të Paktit të Varshavës në Çekosllovaki]] në gusht 1968. Qeveria zbatoi reforma që synonin modernizimin e Shqipërisë dhe ato rezultuan në përfitime të konsiderueshme në fushën e industrisë, bujqësisë, arsimit, artit dhe kulturës, të cilat kontribuan në një rritje të përgjithshme të standardit të jetesës së popullsisë shqiptare. Megjithatë, këto zhvillime përkonin me [[Represioni politik|represionin politik]] nga policia sekrete, [[Sigurimi i Shtetit|Sigurimi]], me qëllim parandalimin e një kundërrevolucioni. Këtu përfshiheshin largimet nga puna, burgosja në [[Kampet e punës së detyruar në Shqipërinë Komuniste|kampet e punës së detyruar]] dhe ekzekutimet.<ref>{{Cite web|title=Socialist Albania: The Stalinist state|url=https://www.britannica.com/place/Albania/Albanian-nationalism#ref42654|website=[[Encyclopædia Britannica]]}}</ref> Zgjedhjet e para shumëpartiake në Shqipërinë Socialiste [[Zgjedhjet e Asamblesë Kushtetuese të Shqipërisë 1991|u zhvilluan më 31 mars 1991]] – komunistët fituan shumicën në një qeveri të përkohshme. [[Shqipëria|Republika e Shqipërisë]] u shpall më 29 prill 1991 dhe zgjedhjet e para parlamentare në vend u [[Zgjedhjet parlamentare në Shqipëri, 1992|mbajtën më 22 mars 1992]]. <ref name="muse.jhu.edu">{{Cite web|title=Project MUSE – Journal of Democracy|url=http://muse.jhu.edu/journal/98|website=muse.jhu.edu}}</ref> Republika Popullore Socialiste e Shqipërisë u shpërbë zyrtarisht më 28 nëntor 1998 me miratimin e [[Kushtetuta e Shqipërisë|Kushtetutës së re të Shqipërisë]].

== Historia ==

=== Konsolidimi i pushtetit dhe reformat fillestare ===
Më 29 nëntor 1944, Shqipëria u çlirua nga [[Lëvizja Nacional-Çlirimtare|Lëvizja Nacionalçlirimtare]]. Këshilli Antifashist Nacionalçlirimtar, i formuar në maj, u bë qeveria e përkohshme e vendit.

Qeveria, ashtu si LNÇ, dominohej nga Partia Komuniste e Shqipërisë dhe sekretari i parë i partisë, [[Enver Hoxha]], u bë [[Kryeministri i Shqipërisë|kryeministër]] i Shqipërisë. Që në fillim, qeveria e LNÇ-së ishte një [[Shteti komunist|regjim komunist]] i pa maskuar. Në shumicën e pjesës tjetër të asaj që u bë Blloku Lindor, partitë komuniste ishin formalisht pjesë e një qeverie koalicioni për disa vite përpara se të merrnin kontrollin e plotë dhe të krijonin shtete njëpartiake.

Duke lënë mënjanë nacionalistët e [[Balli Kombëtar|Ballit Kombëtar]] pas bashkëpunimit të tyre me [[Gjermania Naziste|nazistët]], LNÇ-ja lëvizi shpejt për të konsoliduar pushtetin e saj, për të çliruar qiramarrësit dhe punëtorët e vendit dhe për të lidhur vëllazërisht Shqipërinë me vendet e tjera socialiste. [[Mbreti Zogu I|Mbretit Zog I]] iu ndalua përgjithmonë kthimi në Shqipëri.
[[Skeda:Partizanë_në_Tiranë.jpg|majtas|parapamje| Hyrja e partizanëve në Tiranë më 29 nëntor 1944]]
Ministri i punëve të brendshme, [[Koçi Xoxe]], "një teneqexhi i dikurshëm pro[[Republika Socialiste Federative e Jugosllavisë|-Jugosllav]] ", kryesoi [[Gjyqi Special, 1945|gjyqin]] e shumë politikanëve jokomunistë, të cilët u dënuan si "[[Armiku i popullit|armiq të popullit]]" dhe "[[Krimi i luftës|kriminelë lufte]]". Shumë u dënuan me vdekje. Të kursyerit u burgosën për vite në kampe pune dhe burgje dhe më vonë u vendosën në fermat shtetërore të ndërtuara në kënetat e thara.

Në dhjetor 1944, qeveria e përkohshme miratoi ligje që lejonin shtetin të rregullonte tregtinë e jashtme dhe të brendshme, ndërmarrjet tregtare dhe industritë e pakta që zotëronte vendi. Ligjet sanksiononin konfiskimin e pronave që u përkisnin të dëbuarve politikë dhe "armiqve të popullit". Shteti shpronësoi gjithashtu të gjitha pronat në pronësi të gjermanëve dhe italianëve, shtetëzoi ndërmarrjet e transportit dhe anuloi të gjitha koncesionet e dhëna nga qeveritë e mëparshme për kompanitë e huaja.

Në gusht 1945, qeveria e përkohshme miratoi reformat e para gjithëpërfshirëse bujqësore në historinë e Shqipërisë. 100 pronarët më të mëdhenj të tokave të vendit, të cilët kontrollonin afërsisht një të tretën e tokës së punueshme të Shqipërisë, kishin penguar të gjitha propozimet e reformës bujqësore përpara luftës. Reformat e komunistëve kishin për qëllim falimentimin e pronarëve të mëdhenj, fitimin e mbështetjes së fshatarëve dhe rritjen e prodhimit të fermave për të shmangur [[uria|urinë]]. Qeveria anuloi borxhet e papaguara bujqësore, u mundësoi fshatarëve ujë të lirë për [[Ujitja|vaditje]] dhe shtetëzoi pyjet dhe kullotat.

Sipas ligjit të Reformës Agrare, i cili rishpërndau rreth gjysmën e tokës së punueshme të Shqipërisë, qeveria konfiskoi pronat që u përkisnin pronarëve që mungonin dhe njerëzve që nuk vareshin nga bujqësia për jetesën. Fshatarët e paktë me makineri bujqësore u lejuan të mbanin deri në 40 hektarë tokë. Pronat e institucioneve fetare dhe fshatarëve pa makineri bujqësore ishin të kufizuara në 20 hektarë. Më në fund, fshatarëve pa tokë dhe fshatarëve me prona të vogla tokash iu dhanë deri në 5 hektarë, megjithëse u duhej të paguanin kompensim nominal. 

Në dhjetor 1945, shqiptarët zgjodhën [[Kuvendi i Shqipërisë|Kuvendin e ri Popullor]], por votuesve iu paraqit një listë e vetme nga [[Fronti Demokratik i Shqipërisë|Fronti Demokratik]] i dominuar nga komunistët (më parë Lëvizja Nacionalçlirimtare). Rezultatet zyrtare të votave treguan se 92% e elektoratit votuan dhe se 93% e votuesve zgjodhën Frontin Demokratik.

Asambleja u mblodh në janar 1946. Akti i parë i saj ishte rrëzimi zyrtar i Zogut, shfuqizimi i monarkisë dhe shpallja e Shqipërisë “republikë popullore”. Megjithatë, vendi kishte qenë tashmë nën sundimin komunist për pak më shumë se dy vjet. Pas muajsh debati të nxehtë, asambleja miratoi një kushtetutë që pasqyronte atë jugosllave dhe sovjetike. Disa muaj më vonë, anëtarët zgjodhën një qeveri të re, e cila ishte emblematike e konsolidimit të vazhdueshëm të pushtetit të Hoxhës: Hoxha u bë njëkohësisht kryeministër, ministër i jashtëm, ministër i mbrojtjes dhe [[Komandanti i përgjithshëm|komandant i përgjithshëm i ushtrisë]]. Xoxe mbeti ministër i punëve të brendshme dhe sekretar organizativ i partisë.

Në fund të vitit 1945 dhe në fillim të vitit 1946, Xoxe dhe fanatikët e partisë spastruan të moderuarit që kishin bërë presion për të patur kontakte të ngushta me Perëndimin, një pluralizëm të vogël politik dhe një shtyrje në futjen e masave të rrepta ekonomike komuniste derisa ekonomia e Shqipërisë të kishte më shumë kohë për tu zhvilluar. Hoxha mbeti në kontroll pavarësisht se dikur kishte mbrojtur rivendosjen e marrëdhënieve me Italinë dhe madje lejimin e shqiptarëve për të studiuar në Itali.

Qeveria ndërmori hapa të mëdhenj për të zbatuar një [[Ekonomia e planifikuar qendrore|ekonomi të planifikuar e centralizuar]] të stilit stalinist në 1946. Ajo shtetëzoi të gjitha industritë, e shndërroi tregtinë e jashtme në një monopol qeveritar, e vuri pothuajse të gjithë tregtinë e brendshme nën kontrollin e shtetit dhe ndaloi shitjet dhe transferimet e tokës. Planifikuesit në Komisionin e Planifikimit Ekonomik të sapoformuar nënvizuan zhvillimin industrial dhe në vitin 1947 qeveria prezantoi sistemin sovjetik të kontabilitetit të kostos.

=== Tensionet shqiptaro-jugosllave ===
Deri në dëbimin e [[Republika Socialiste Federative e Jugosllavisë|Jugosllavisë]] nga [[Informbyroja]] në 1948, Shqipëria ishte praktikisht një satelit jugosllav. Duke hedhur poshtë [[Marrëveshja e Mukjes|marrëveshjen e Mukjes]] të vitit 1943, nën presionin e jugosllavëve, komunistët e Shqipërisë kishin hequr dorë nga kërkesat e tyre për dorëzimin e [[Kosova|Kosovës]] në Shqipëri pas luftës. Në janar 1945, të dy qeveritë nënshkruan një traktat për themelimin e Kosovës si një krahinë autonome jugosllave. Menjëherë pas kësaj, Jugosllavia u bë vendi i parë që njohu qeverinë e përkohshme të Shqipërisë.

Në korrik 1946, Jugosllavia dhe Shqipëria nënshkruan një traktat miqësie dhe bashkëpunimi, i cili u ndoq shpejt nga një sërë marrëveshjesh ekonomike dhe teknike që hodhën bazat për integrimin e ekonomive shqiptare dhe jugosllave. Marrëveshjet parashikonin koordinimin e planeve ekonomike të të dy shteteve, standardizimin e sistemeve monetare dhe krijimin e një sistemi të përbashkët çmimesh si dhe një bashkimi doganor. Marrëdhëniet shqiptaro-jugosllave ishin aq të ngushta sa [[Gjuha serbokroate|serbo-kroatishtja]] u bë lëndë e detyrueshme në shkollat e mesme shqiptare.

Jugosllavia nënshkroi një traktat të ngjashëm miqësie me [[Republika Popullore Bullgare|Republikën Popullore Bullgare]] dhe Marshalli [[Josip Broz Tito]] dhe [[Gjergj Dimitrov|Georgi Dimitrov]] i Bullgarisë folën për planet për të krijuar një [[Federata Ballkanike|Federatë Ballkanike]] që përfshinte Shqipërinë, Jugosllavinë dhe Bullgarinë. Këshilltarët jugosllavë u derdhën në zyrat e qeverisë shqiptare dhe në selinë e ushtrisë së saj. [[Tirana]] ishte e dëshpëruar për ndihmë nga jashtë dhe rreth 20,000 ton drithë jugosllave ndihmuan në shmangien e urisë. Shqipëria mori gjithashtu 26.3 milionë dollarë amerikanë nga [[Administrata e Kombeve të Bashkuara për Ndihmën dhe Rehabilitimin|Administrata e Kombeve të Bashkuara për Ndihmë dhe Rehabilitim]] menjëherë pas luftës, por duhej të mbështetej te Jugosllavia për investime dhe ndihmë zhvillimore.

U krijuan kompani të përbashkëta shqiptaro-jugosllave për minierat, ndërtimin e hekurudhave, prodhimin e naftës dhe energjisë elektrike dhe tregtinë ndërkombëtare. Investimet jugosllave çuan në ndërtimin e një rafinerie sheqeri në [[Korça|Korçë]], një fabrikë të përpunimit ushqimor në [[Elbasani|Elbasan]], një fabrikë kërpi në [[Rrogozhina|Rrogozhinë]], një fabrikë peshku të konservuar në [[Vlora|Vlorë]] dhe një shtypshkronjë, central telefonik dhe fabrikë tekstili në Tiranë. Jugosllavët gjithashtu forcuan ekonominë shqiptare duke paguar trefishin e çmimit ndërkombëtar për bakrin dhe materialet e tjera shqiptare.

Marrëdhëniet midis Shqipërisë dhe Jugosllavisë ranë, megjithatë, kur shqiptarët filluan të ankoheshin se jugosllavët po paguanin shumë pak për lëndët e para shqiptare dhe po shfrytëzonin Shqipërinë nëpërmjet shoqërive aksionare të përbashkëta. Përveç kësaj, shqiptarët kërkuan fonde investimi për të zhvilluar industri të lehta dhe një rafineri nafte, ndërsa jugosllavët donin që shqiptarët të përqëndroheshin në bujqësi dhe nxjerrjen e lëndëve të para. Kreu i Komisionit të Planifikimit Ekonomik të Shqipërisë dhe krahu i djathtë i Hoxhës, <ref>Owen Pearson: ''Albania As Dictatorship And Democracy.'' London 2006, S. 238.</ref> [[Nako Spiru]], u bë kritiku kryesor i përpjekjeve të Jugosllavisë për të ushtruar kontroll ekonomik mbi Shqipërinë. Tito nuk kishte besim te intelektualët (Hoxha dhe aleatët e tij) e Partisë Shqiptare dhe, nëpërmjet Xoxes dhe besnikëve të tij, u përpoq t'i rrëzonte ata.

Në vitin 1947, Jugosllavia veproi kundër komunistëve shqiptarë anti-jugosllavë, përfshirë Hoxhën dhe Spirun. Në maj, Tirana njoftoi arrestimin, gjykimin dhe dënimin e nëntë anëtarëve të Kuvendit Popullor, të gjithë të njohur për kundërshtimin e Jugosllavisë, me akuzën e veprimtarive antishtetërore. Një muaj më vonë, Komiteti Qendror i Partisë Komuniste të Jugosllavisë e akuzoi Hoxhën për ndjekjen e politikave "të pavarura" dhe për kthimin e popullit shqiptar kundër Jugosllavisë. Ky ishte momenti kur Hoxha iu afrua më së afërmi largimit nga pushteti. Duke u përpjekur të blinte mbështetje brenda Partisë Komuniste Shqiptare, Beogradi i dha Tiranës kredi me vlerë 40 milionë USD, një shumë e barabartë me 58% të buxhetit të shtetit të Shqipërisë të vitit 1947. Një vit më vonë, kreditë e Jugosllavisë përbënin gati gjysmën e buxhetit shtetëror të Shqipërisë për vitin 1948. Marrëdhëniet u përkeqësuan në vjeshtë, megjithatë, kur komisioni i Spirut zhvilloi një plan ekonomik që theksonte vetë-mjaftueshmërinë, industrinë e lehtë dhe bujqësinë. Jugosllavët protestuan fort. Më pas, në një mbledhje të nëntorit 1947 të Komitetit Qendror Ekonomik Shqiptar, Spiru u vu nën kritika të ashpra, të cilat u drejtuan nga Xoxe. Duke mos fituar mbështetje nga askush brenda partisë ai bëri [[Vetëvrasja|vetëvrasje]] të nesërmen.<ref>Zitat nach: G. H. Hodos: ''Schauprozesse.'' Berlin 2001, S. 34.</ref>

Parëndësia e pozitës së Shqipërisë në botën komuniste u theksua qartë kur shtetet e reja të Evropës Lindore nuk e ftuan Partinë e Punës të Shqipërisë në mbledhjen themeluese të [[Informbyroja|Informbyrosë]] të shtatorit 1947. Përkundrazi, Jugosllavia përfaqësoi Shqipërinë në takimet e Informbyrosë. Megjithëse Bashkimi Sovjetik i dha Shqipërisë një zotim për të ndërtuar fabrika tekstili dhe sheqeri dhe fabrika të tjera dhe për të ofruar makineri bujqësore dhe industriale për Shqipërinë, [[Josif Stalini|Jozef Stalini]] i tha [[Milovan Djilas]], në atë kohë një anëtar i rangut të lartë të hierarkisë komuniste të Jugosllavisë, se Jugosllavia duhet "ta gëlltisë“ Shqipërinë.

Fraksioni pro-jugosllav kishte fuqi vendimtare politike në Shqipëri deri në vitin 1948. Në një plenum partiak në shkurt dhe mars, udhëheqja komuniste votoi për bashkimin e ekonomive dhe ushtrive shqiptare dhe jugosllave. Hoxha madje denoncoi Spirun për përpjekje për të prishur marrëdhëniet shqiptaro-jugosllave. Gjatë një takimi të Byrosë Politike të partisë një muaj më vonë, Xoxe propozoi t'i bëhej thirrje Beogradit që të pranonte Shqipërinë si republikën e shtatë jugosllave. Megjithatë, kur Informbyroja dëboi Jugosllavinë më 28 qershor, Shqipëria bëri një kthesë të shpejtë në politikën e saj ndaj Jugosllavisë. Tre ditë më vonë, Tirana u dha këshilltarëve jugosllavë në Shqipëri 48 orë për t'u larguar nga vendi, anuloi të gjitha marrëveshjet ekonomike dypalëshe dhe nisi një sulm të ashpër propagandistik anti-jugosllav që e shndërroi Stalinin në një hero kombëtar shqiptar, Hoxhën në një luftëtar kundër agresionit të huaj dhe Titon në një përbindësh imperialist.

Shqipëria hyri në një orbitë rreth Bashkimit Sovjetik dhe në shtator 1948 Moska ndërhyri për të kompensuar humbjen e Shqipërisë të ndihmës jugosllave. Ndryshimi doli të ishte një ndihmë për Shqipërinë, sepse Moska kishte shumë më tepër për t'i ofruar Shqipërisë sesa Beogradi. Fakti që Bashkimi Sovjetik nuk kishte kufi të përbashkët me Shqipërinë i pëlqeu edhe regjimit shqiptar, sepse e bënte më të vështirë presionin e Moskës ndaj Tiranës. Në nëntor, në Kongresin e Parë të Partisë së [[Partia e Punës e Shqipërisë|Partisë Shqiptare të Punës]] (PPSH), ish Partisë Komuniste Shqiptare, e cila u riemërua me sugjerimin e Stalinit, Hoxha ia hodhi fajin për fatkeqësitë e vendit Jugosllavisë dhe Xoxes. Hoxha e kishte shkarkuar Xoxen si ministër i punëve të brendshme të Shqipërisë në tetor dhe u zëvendësua nga [[Mehmet Shehu]]. Pas një gjyqi të fshehtë në maj 1949, Xoxe u ekzekutua. Spastrimet e mëvonshme antititiste në Shqipëri sollën likuidimin e 14 anëtarëve të Komitetit Qendror të partisë prej 31 personash dhe 32 nga 109 deputetët e Kuvendit Popullor. Në përgjithësi, partia përjashtoi rreth 25% të anëtarëve të saj. Jugosllavia u përgjigj duke ndërmarrë një kundërsulm propagandistik dhe duke anuluar traktatin e miqësisë me Shqipërinë dhe në vitin 1950, ajo tërhoqi misionin e saj diplomatik nga Tirana.

=== Përkeqësimi i marrëdhënieve me Perëndimin ===
Marrëdhëniet e Shqipërisë me Perëndimin u përkeqësuan pas refuzimit të qeverisë komuniste për të lejuar zgjedhje të lira në dhjetor 1945. Shqipëria kufizoi lëvizjen e personelit të [[Shtetet e Bashkuara të Amerikës|Shteteve të Bashkuara]] dhe [[Mbretëria e Bashkuar e Britanisë së Madhe dhe Irlandës së Veriut|britanikëve]] në vend, me akuzën se ata kishin nxitur kryengritje antikomuniste në malet veriore. Britania njoftoi në prill se nuk do të dërgonte një mision diplomatik në Tiranë; Shtetet e Bashkuara tërhoqën misionin e tyre në nëntor; dhe si Shtetet e Bashkuara ashtu edhe Britania kundërshtuan pranimin e Shqipërisë në [[Organizata e Kombeve të Bashkuara|Kombet e Bashkuara]] (OKB). Shqipëria kishte frikë se Shtetet e Bashkuara dhe Britania, të cilat po mbështesnin forcat antikomuniste në [[Lufta Civile Greke|luftën civile]] [[Mbretëria e Greqisë|Greke]], do të mbështesnin kërkesat greke për [[Epiri i Veriut|territor në Shqipërinë e Jugut]]; dhe ankthet u rritën në korrik kur një rezolutë e Senatit të Shteteve të Bashkuara mbështeti kërkesat greke.<ref>Congressional record, 66th Congress, 2nd session, Volume 59, Part 7 (4 May 1920 to 24 May 1920), p. 7160</ref>

Një [[Incidenti i kanalit të Korfuzit|incident serioz]] midis Shqipërisë dhe Britanisë shpërtheu në vitin 1946 pasi Tirana pretendoi juridiksionin mbi kanalin midis territorit shqiptar dhe ishullit grek të [[Korfuzi|Korfuzit]]. Britania sfidoi Shqipërinë duke lundruar katër destrojerë në kanal. Dy nga anijet goditën minat më 22 tetor 1946 dhe 44 anëtarë të ekuipazhit vdiqën. Britania u ankua në OKB dhe në [[Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë|Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë]], e cila, në rastin e saj të parë që prej themelimit, vendosi kundër Tiranës.

Pas vitit 1946, Shtetet e Bashkuara dhe Mbretëria e Bashkuar filluan [[Operacioni i vlefshëm|zbatimin e një plani të fshehtë]] për të përmbysur qeverinë komuniste të Shqipërisë duke mbështetur forcat antikomuniste dhe zogiste brenda vendit. Në vitin 1949, Shtetet e Bashkuara dhe organizatat britanike të inteligjencës po punonin me [[Mbreti Zogu I|mbretin Zog]] dhe malësorët e rojes së tij personale. Ata rekrutuan refugjatë dhe emigrantë shqiptarë nga [[Mbretëria e Egjiptit|Egjipti]], [[Italia]] dhe Greqia; u trajnuan në [[Qiproja|Qipro]], [[Malta|Maltë]] dhe Republikën Federale të Gjermanisë ([[Gjermania Perëndimore]]); dhe u infiltruan në Shqipëri. Njësitë guerile hynë në Shqipëri në vitet 1950 dhe 1952, por forcat shqiptare të sigurimit i vranë ose arrestuan të gjithë. [[Kim Filbi|Kim Philby]], një agjent i dyfishtë sovjetik që punonte si oficer ndërlidhës midis shërbimit britanik të inteligjencës dhe Agjencisë Qendrore të Inteligjencës së Shteteve të Bashkuara, kishte zbuluar detaje të planit të infiltrimit në Moskë duke marrë jetën e rreth 300 të infiltruarve.

Pas një vale aktiviteti armiqësor, duke përfshirë infiltrimin e dështuar dhe bombardimin e marsit 1951 të ambasadës sovjetike në Tiranë, autoritetet komuniste zbatuan masa të ashpra sigurie të brendshme. Në shtator 1952, kuvendi miratoi një kod penal që parashikonte dënimin me vdekje për këdo mbi njëmbëdhjetë vjeç që shpallej fajtor për komplot kundër shtetit, dëmtim të pronës shtetërore ose kryerje sabotazhi ekonomik. Ekzekutimet politike ishin të zakonshme dhe nga 5,000 deri në 25,000 njerëz u vranë gjithsej gjatë epokës komuniste. <ref>15 Feb 1994 Washington Times</ref> <ref>"WHPSI": The World Handbook of Political and Social Indicators by Charles Lewis Taylor</ref> <ref>8 July 1997 NY Times</ref> 

=== Në sferën sovjetike ===
Shqipëria u bë e varur nga ndihma dhe njohuritë sovjetike pasi u shkëput me Jugosllavinë në 1948. Në shkurt 1949, Shqipëria u anëtarësua në organizatën e [[Blloku Lindor|bllokut komunist]] për koordinimin e planifikimit ekonomik, [[kner|Këshillin për Ndihmën Ekonomike të Ndërsjellë]] (Comecon). Tirana hyri shpejt në marrëveshje tregtare me [[Republika Popullore e Polonisë|Poloninë]], [[Republika Çekosllovake (1948-1960)|Çekosllovakinë]], [[Republika Popullore e Hungarisë|Hungarinë]], [[Republika Popullore e Rumanisë|Rumaninë]] dhe [[Bashkimi Sovjetik|Bashkimin Sovjetik]]. Këshilltarët teknikë sovjetikë dhe të Evropës Lindore u vendosën në Shqipëri dhe Bashkimi Sovjetik dërgoi gjithashtu këshilltarë ushtarakë në Shqipëri dhe ndërtoi një bazë nëndetësesh në ishullin e [[Sazani|Sazanit]]. Pas ndarjes sovjetike-jugosllave, Shqipëria dhe [[Republika Popullore e Bullgarisë|Bullgaria]] mbetën të vetmet vende që Bashkimi Sovjetik mund të përdorte për të derdhur materiale luftarake te komunistët që luftonin në Greqi. Megjithatë, ajo pak vlerë strategjike që Shqipëria i ofronte Bashkimit Sovjetik, u tkurr gradualisht me zhvillimin e teknologjisë së armëve bërthamore.

Në ankth për t'i bërë përshtypje [[Josif Stalini|Stalinit]], sundimtarët e Shqipërisë zbatuan elementë të sistemit ekonomik [[Stalinizmi|stalinist]]. Në vitin 1949 Shqipëria miratoi elementet bazë të sistemit fiskal sovjetik, sipas të cilit [[Ndërmarrje shtetërore|ndërmarrjet shtetërore]] paguanin kontribute të drejtpërdrejta në thesar nga fitimet e tyre dhe ruanin vetëm një pjesë të autorizuar për investime të vetëfinancuara dhe qëllime të tjera. Në vitin 1951 qeveria shqiptare nisi planin e saj të parë pesëvjeçar, i cili theksonte shfrytëzimin e burimeve të [[Vaj|naftës]], [[kromit]], [[Bakri|bakrit]], [[Nikeli|nikelit]], [[Bitumi|asfaltit]] dhe [[Qymyri|qymyrit]] të vendit; zgjerimin e [[Prodhimi i elektricitetit|prodhimit të energjisë elektrike]] dhe rrjetit të energjisë elektrike; rritjen [[Bujqësia në Shqipëri|e prodhimit bujqësor]]; dhe përmirësimin e [[Transporti në Shqipëri|transportit]]. Qeveria filloi një program [[industrializimi]] të shpejtë pas Kongresit të Dytë të Partisë së PPSH-së dhe një fushate [[kolektivizimi]] të detyruar të tokës bujqësore në 1955. Në atë kohë, fermat private prodhonin ende rreth 87% të prodhimit bujqësor të Shqipërisë, por në vitin 1960 e njëjta përqindje vinte nga fermat kolektive ose shtetërore.

Marrëdhëniet sovjeto-shqiptare mbetën të ngrohta gjatë viteve të fundit të jetës së Stalinit, megjithëse Shqipëria ishte një pengesë ekonomike për Bashkimin Sovjetik. Shqipëria kryente të gjithë tregtinë e saj të jashtme me vendet e Evropës Sovjetike në vitet 1949, 1950 dhe 1951 – dhe mbi gjysmën e tregtisë së saj me vetë Bashkimin Sovjetik. Së bashku me satelitët e tij, Bashkimi Sovjetik stabilizoi problemet në bilancin e pagesave të Shqipërisë me grante afatgjata.

Edhe pse shumë prapa praktikës perëndimore, [[Shëndetësia në Shqipëri|kujdesi shëndetësor]] dhe [[Arsimi në Shqipëri|arsimi]] u përmirësuan në mënyrë dramatike në fillim të viteve 1950. Numri i mjekëve shqiptarë u rrit me një të tretën në rreth 150 në fillim të dekadës (edhe pse raporti mjek-pacient mbeti i ulët), dhe shteti hapi objekte të reja për trajnim mjekësor. Numri i shtretërve spitalorë u rrit nga 1,765 në 1945 në rreth 5,500 në 1953. Kujdesi më i mirë shëndetësor dhe kushtet e jetesës sollën një përmirësim të shkallës së mjerueshme të vdekshmërisë foshnjore në Shqipëri, duke e ulur atë nga 112.2 vdekje për 1000 lindje të gjalla në 1945 në 99.5 vdekje për 1000 lindje në 1953. Sistemi arsimor, një mjet për propagandimin e [[Komunizmi|komunizmit]] dhe krijimin e kuadrove akademike dhe teknike të nevojshme për ndërtimin e një shteti dhe shoqërie socialiste, gjithashtu u përmirësua në mënyrë dramatike. Numri i shkollave, mësuesve dhe studentëve u dyfishua midis 1945 dhe 1950. Analfabetizmi ra nga ndoshta 85% në 1946 në 31% në 1950. Bashkimi Sovjetik siguroi bursa për studentët shqiptarë dhe furnizoi specialistë dhe materiale studimore për të përmirësuar mësimdhënien në Shqipëri. Universiteti Shtetëror i Tiranës (më vonë [[Universiteti i Tiranës]] ) u themelua në vitin 1957 dhe [[Akademia e Shkencave e Shqipërisë]] u hap 15 vjet më vonë.

Stalini vdiq në mars 1953 dhe me sa duket nga frika se rënia e sundimtarit sovjetik mund të inkurajonte rivalët brenda radhëve të partisë shqiptare, as Hoxha dhe as Shehu nuk rrezikuan të udhëtonin në Moskë për të marrë pjesë [[Funerali shtetëror i Joseph Stalinit|në funeralin e tij]]. Lëvizja e mëvonshme e Bashkimit Sovjetik drejt afrimit me jugosllavët e urryer i shqetësoi dy udhëheqësit shqiptarë. Tirana ra shpejt nën presionin e Moskës për të kopjuar, të paktën zyrtarisht, [[Udhëheqja kolektive në Bashkimin Sovjetik|modelin e ri sovjetik për udhëheqjen kolektive]]. Në korrik 1953, Hoxha ua dorëzoi ndjekësve besnikë portofolin e punëve të jashtme dhe të mbrojtjes, por ai mbajti si postin e lartë partiak ashtu edhe kryeministrinë deri në vitin 1954, kur Shehu u bë kryeministër i Shqipërisë. Bashkimi Sovjetik, duke iu përgjigjur me një përpjekje për të ngritur moralin e liderëve shqiptarë, i ngriti marrëdhëniet diplomatike mes dy vendeve në nivel ambasador.

Pavarësisht disa shprehjeve fillestare të entuziazmit, Hoxha dhe Shehu nuk u besuan programeve të [[Nikita Hrushçov|Nikita Hrushovit]] të "[[Bashkëjetesë paqësore|bashkëjetesës paqësore]]" dhe "rrugëve të ndryshme drejt socializmit", sepse ato dukej se përbënin kërcënimin se Jugosllavia mund të përpiqej përsëri të merrte kontrollin e Shqipërisë. Gjithashtu Hoxha dhe Shehu shqetësoheshin se Moska mund të preferonte sundimtarë më pak dogmatikë në Shqipëri. Tirana dhe Beogradi rinovuan marrëdhëniet diplomatike në dhjetor 1953, por Hoxha refuzoi thirrjet e përsëritura të Hrushovit për të rehabilituar pas vdekjes pro-jugosllavin Xoxe si një gjest pajtimi drejt Titos. Dyshja shqiptare në vend të kësaj shtrëngoi kontrollin e tyre mbi jetën e brendshme të vendit të tyre dhe vazhduan luftën propagandistike me jugosllavët. Në vitin 1955 Shqipëria u bë anëtare themeluese e Organizatës së Traktatit të Varshavës, e njohur më mirë si [[Pakti i Varshavës]], e vetmja aleancë ushtarake në të cilën vendi u bashkua ndonjëherë. Megjithëse pakti përfaqësonte premtimin e parë që Shqipëria kishte marrë nga ndonjë prej [[Shteti komunist|vendeve komuniste]] për të mbrojtur kufijtë e saj, traktati nuk bëri asgjë për të zbutur mosbesimin e thellë të udhëheqësve shqiptarë ndaj [[Republika Socialiste Federative e Jugosllavisë|Jugosllavisë]].

Hoxha dhe Shehu shfrytëzuan frikën e thellë të shqiptarëve nga dominimi jugosllav për të mbetur në pushtet gjatë shkrirjes pas [[Kongresi i njëzetë i Partisë|Kongresit të Njëzetë të Partisë]] së [[Partia Komuniste e Bashkimit Sovjetik|Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik]] në vitin 1956, kur Hrushovi denoncoi krimet e Stalinit në "[[Mbi kultin e personalitetit dhe pasojat e tij|fjalimin e tij të fshehtë]]". Hoxha mbrojti Stalinin dhe fajësoi herezinë titiste për problemet që shqetësonin komunizmin botëror, duke përfshirë [[Protestat e Poznań 1956|trazirat në Poloni]] dhe [[Revolucioni hungarez i vitit 1956|rebelimin në Hungari]] në 1956. Hoxha spastroi pa mëshirë të moderuarit e partisë me prirje pro-sovjetike dhe pro-jugosllave, por ai e zbuti retorikën e tij anti-jugosllave pas një udhëtimi të prillit 1957 në Moskë, ku fitoi anulimin e kredive të papaguara me vlerë $105 milionë dhe rreth $7.8 milionë në ndihmë ushqimore shtesë. Megjithatë, në vitin 1958, Hoxha përsëri ankohej për "fashizmin" dhe "gjenocidin" e Titos kundër [[Shqiptarët në Kosovë|shqiptarëve në Kosovë]]. Ai u ankua gjithashtu për një plan të Comecon për integrimin e ekonomive të Evropës Lindore, i cili kërkonte që Shqipëria të prodhonte mallra bujqësore dhe minerale në vend që të theksonte zhvillimin e industrisë së rëndë. Në një vizitë dymbëdhjetëditore në Shqipëri në vitin 1959, Hrushovi thuhet se u përpoq të bindte Hoxhën dhe Shehun se vendi i tyre duhet të aspironte të bëhej "kopshti i [[Socializmi|socializmit]]". 

=== Në sferën kineze ===
[[Skeda:HODŽA_druhá_míza.jpg|parapamje| Enver Hoxha në vitin 1971]]
[[Skeda:Albania_bunkers.jpg|parapamje| [[Bunkerët në Shqipëri]] të ndërtuara gjatë sundimit të Hoxhës për të shmangur mundësinë e pushtimeve të jashtme. Deri në vitin 1983 rreth 173,371 bunkerë betoni u shpërndanë në të gjithë vendin. <ref>{{Cite web|title=Hapet dosja, ja harta e bunkerëve dhe tuneleve sekretë|url=http://shqiptarja.com/speciale/2751/ekskluzive-hapet-dosja-ja-harta-e-bunkereve-e-tuneleve-sekrete-257289.html|access-date=29 maj 2022|archive-date=17 shtator 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170917171111/http://shqiptarja.com/speciale/2751/ekskluzive-hapet-dosja-ja-harta-e-bunkereve-e-tuneleve-sekrete-257289.html|url-status=dead}}</ref>]]
Shqipëria luajti një rol në [[Ndarja kino-sovjetike|ndarjen kino-sovjetike,]] i cili peshonte shumë më tepër se madhësia apo rëndësia e saj në botën komuniste. Në vitin 1958 Shqipëria qëndroi me [[Kina|Republikën Popullore të Kinës]] (PRC) në kundërshtimin e Moskës për çështjet e [[Bashkëjetesë paqësore|bashkëjetesës paqësore]], [[De-stalinizimi|de-stalinizimit]] dhe "[[Rrugë e ndarë drejt socializmit|rrugës së veçantë drejt socializmit]]" të [[Republika Socialiste Federative e Jugosllavisë|Jugosllavisë]] nëpërmjet [[Shqendërzimi|decentralizimit]] të [[Ekonomia e Republikës Socialiste Federative të Jugosllavisë|jetës ekonomike]]. Bashkimi Sovjetik, vende të tjera të Evropës Lindore dhe Kina i ofruan Shqipërisë sasi të mëdha ndihme. Udhëheqësit sovjetikë premtuan gjithashtu ndërtimin e një [[Pallati i Kulturës|pallati të madh të kulturës]] në Tiranë, si simbol i "dashurisë dhe miqësisë" së popullit sovjetik për shqiptarët. Por pavarësisht këtyre gjesteve, Tirana ishte e pakënaqur me politikën ekonomike të Moskës ndaj Shqipërisë. [[Enver Hoxha|Hoxha]] dhe [[Mehmet Shehu|Shehu]] me sa duket vendosën në maj ose qershor 1960 që Shqipëria ishte e sigurtë për mbështetjen kineze dhe kur shpërthyen polemika të ashpra midis RPK-së dhe [[Bashkimi Sovjetik|Bashkimit Sovjetik]], ata haptas dolën në anën e të parëve. [[Ramiz Alia]], në atë kohë kandidat-anëtar i Byrosë Politike dhe këshilltar i Hoxhës për çështje ideologjike, luajti një rol të spikatur në retorikë.

Ndarja [[Ndarja kino-sovjetike|sino-sovjetike]] shpërtheu hapur në qershor 1960 në një kongres [[Partia e Punëtorëve Rumune|të Partisë së Punëtorëve Rumune]], në të cilin [[Nikita Hrushçov|Hrushovi]] u përpoq të siguronte dënimin e [[Pekini|Pekinit]]. Delegacioni i Shqipërisë, i vetëm mes delegacioneve evropiane, mbështeti kinezët. Bashkimi Sovjetik u hakmor menjëherë duke organizuar një fushatë për të rrëzuar Hoxhën dhe Shehun në verën e vitit 1960. Moska shkurtoi dërgesat e premtuara të grurit në Shqipëri gjatë një thatësire dhe ambasada sovjetike në Tiranë inkurajoi haptazi një fraksion pro-sovjetik në [[Partia e Punës e Shqipërisë|Partinë e Punës së Shqipërisë]] të fliste kundër qëndrimit pro-kinez të partisë. Moska gjithashtu duket se u përfshi në një komplot brenda PPSH-së për të rrëzuar Hoxhën dhe Shehun me forcë. Por duke pasur parasysh kontrollin e rreptë të makinerisë së partisë, ushtrisë dhe policisë sekrete të Shehut, Drejtorisë së Sigurimit të Shtetit ([[Sigurimi i Shtetit|Sigurimi]]), dy liderët shqiptarë e përballuan lehtësisht kërcënimin. Katër udhëheqës shqiptarë pro-sovjetikë, përfshirë [[Teme Sejko|Teme Sejkon]] dhe [[Tahir Demi|Tahir Demin]], u gjykuan dhe u ekzekutuan. RPK filloi menjëherë të kompensonte anulimin e dërgesave sovjetike të grurit, pavarësisht mungesës së valutës së huaj dhe vështirësive të veta ekonomike.

Shqipëria doli përsëri në anën e Republikës Popullore të Kinës kur nisi një sulm ndaj udhëheqjes së Bashkimit Sovjetik të lëvizjes komuniste ndërkombëtare në konferencën e Moskës të nëntorit 1960 të 81 partive komuniste të botës. Hoxha kundërshtoi Hrushovin për inkurajimin [[Epiri i Veriut|e pretendimeve greke për Shqipërinë e Jugut]], mbjelljen e përçarjes brenda PPSH-së dhe ushtrisë dhe shantazhin ekonomik. "Minjtë sovjetikë ishin në gjendje të hanin ndërkohë që populli shqiptar po vdiste nga uria," tha Hoxha, duke iu referuar dërgesave të vonuara të grurit sovjetik.  Udhëheqësit komunistë besnikë ndaj Moskës e përshkruan fjalën e Hoxhës si "gangsteriste" dhe "fëminore" dhe fjalimi shuajti çdo mundësi për një marrëveshje midis Moskës dhe Tiranës.  Vitin e ardhshëm, Shqipëria luajti rolin e satelitit për Kinën. Partitë komuniste pro-sovjetike, ngurruese për t'u përballur drejtpërdrejt me Kinën, kritikuan Pekinin duke kritikuar Shqipërinë. Kina, nga ana e saj, shpesh i jepte rëndësi denoncimeve të shqiptarëve kundër Bashkimit Sovjetik dhe Jugosllavisë, të cilat Tirana i quajti një "ferr socialist".
[[Skeda:Mao_Zedong_and_Enver_Hoxha.jpg|parapamje| [[Mao Ce Duni]] dhe Hoxha në 1956]]
Hoxha dhe Shehu vazhduan gjuhën armiqësore kundër Bashkimit Sovjetik dhe Jugosllavisë në Kongresin e Katërt të Partisë së PPSH-së në shkurt 1961. Gjatë kongresit, qeveria shqiptare shpalli skicat e përgjithshme të Planit të Tretë Pesëvjeçar të vendit (1961–65), i cili ndau 54% të të gjitha investimeve për industrinë, duke hedhur poshtë dëshirën e Hrushovit për ta bërë Shqipërinë kryesisht një prodhues bujqësor. Moska u përgjigj duke anuluar programet e ndihmës dhe linjat e kreditimit për Shqipërinë, por Kina sërish erdhi në ndihmë.

Pas shkëmbimeve të tjera të ashpra midis delegatëve sovjetikë dhe kinezë për Shqipërinë në Kongresin e Njëzet e Dytë të Partisë së Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik në tetor 1961, Hrushovi kritikoi shqiptarët për ekzekutimin e një anëtare të dyshuar si shtatzënë, pro-sovjetike të Byrosë Politike të partisë shqiptare [[Liri Gega]], dhe Bashkimi Sovjetik prishi përfundimisht marrëdhëniet diplomatike me Shqipërinë në dhjetor. Moska më pas tërhoqi nga vendi të gjithë këshilltarët dhe teknikët ekonomikë sovjetikë, përfshirë ata që punonin në [[Pallati i Kulturës|Pallatin e Kulturës]], dhe ndaloi dërgesat e furnizimeve dhe pjesëve rezervë për pajisjet tashmë të vendosura në Shqipëri. Për më tepër, Bashkimi Sovjetik vazhdoi të çmontonte bazat detare në ishullin e [[Sazani|Sazanit]], një proces që kishte filluar edhe para prishjes së marrëdhënieve.

Kina e kompensoi sërish Shqipërinë për humbjen e mbështetjes ekonomike sovjetike, duke furnizuar rreth 90% të pjesëve, produkteve ushqimore dhe mallrave të tjera që kishte premtuar Bashkimi Sovjetik. Kina i dha Shqipërisë borxh me kushte më të favorshme se Moska dhe, ndryshe nga këshilltarët sovjetikë, teknikët kinezë merrnin të njëjtën pagë të ulët si punëtorët shqiptarë dhe jetonin në banesa të ngjashme. Kina gjithashtu i prezantoi Shqipërisë një stacion të fuqishëm transmetimi radiofonik nga i cili Tirana glorifikoi Stalinin, Hoxhën dhe [[Mao Ce Duni|Mao Ce Dunin]] për dekada të tëra. Nga ana e saj, Shqipëria i ofroi Kinës një [[Krem plazhi|bazë]] në Evropë dhe veproi si zëdhënësja kryesore e Kinës në Kombet e Bashkuara. Megjithatë, pajisjet dhe teknikët kinezë nuk ishin aq të sofistikuar sa mallrat dhe këshilltarët sovjetikë që zëvendësuan. Ironikisht, një pengesë gjuhësore i detyroi teknikët kinezë dhe shqiptarë të komunikonin në rusisht. Shqiptarët nuk morën më pjesë në aktivitetet e [[Pakti i Varshavës|Traktatit të Varshavës]] apo marrëveshjet e [[kner|Comecon]]. Kombet e tjera komuniste të Evropës Lindore, megjithatë, nuk i prishën lidhjet diplomatike apo tregtare me Shqipërinë. Në vitin 1964, shqiptarët shkuan deri aty sa pushtuan ambasadën e zbrazët sovjetike në Tiranë dhe punëtorët shqiptarë vazhduan vetë ndërtimin e Pallatit të Kulturës.

Largimi nga Sovjetikët shkaktoi kërdi në ekonominë e Shqipërisë. Gjysma e importeve dhe eksporteve të saj ishin drejtuar drejt furnitorëve dhe tregjeve sovjetike, kështu që përkeqësimi i marrëdhënieve të Tiranës me Moskën e solli tregtinë e jashtme të Shqipërisë pranë kolapsit, pasi Kina nuk arriti të ofrojë makineritë dhe pajisjet e premtuara në kohë. Produktiviteti i ulët, planifikimi me të meta dhe menaxhimi joefikas në ndërmarrjet shqiptare u bënë të qarta kur ndihmat dhe këshilltarët sovjetikë dhe të Evropës Lindore u tërhoqën. Në vitin 1962, qeveria shqiptare prezantoi një program kursimi, duke u bërë thirrje njerëzve të kursejnë burimet, të shkurtojnë kostot e prodhimit dhe të braktisin investimet e panevojshme.

==== Tërheqja nga Pakti i Varshavës ====
Në tetor të vitit 1964, Hoxha përshëndeti rënien e Hrushovit nga pushteti dhe liderët e rinj të Bashkimit Sovjetik bënë propozime për Tiranën. Megjithatë, shpejt u bë e qartë se udhëheqja e re sovjetike nuk kishte ndërmend të ndryshonte politikat e saj bazë drejt Shqipërisë dhe marrëdhëniet nuk u përmirësuan. Për dekada, propaganda e Tiranës vazhdoi t'u referohej zyrtarëve sovjetikë si "revizionistë të pabesë" dhe "tradhtarë të komunizmit", dhe në vitin 1964, Hoxha tha se kushtet e Shqipërisë për tu pajtuar ishin një kërkesë falje sovjetike ndaj Shqipërisë dhe dëmshpërblime për dëmet që i kishte shkaktuar vendit. Shqipëria kishte qenë gjithashtu në mosmarrëveshje me Moskën për sugjerimet se Shqipëria duhet të fokusohej në bujqësi në vend të zhvillimit industrial. Marrëdhëniet sovjeto-shqiptare ranë dhe më tej pas [[Pushtimi i Paktit të Varshavës në Çekosllovaki|pushtimit të Çekosllovakisë prej Traktatit të Varshavës]] në vitin 1968 dhe Shqipëria ndjeu se Bashkimi Sovjetik ishte bërë shumë liberal që nga vdekja e [[Josif Stalini|Josif Stalinit]]. Pushtimi shërbeu si pikë kthese dhe brenda një muaji (shtator 1968) Shqipëria u tërhoq zyrtarisht nga Traktati i Varshavës. <ref name="withdrawal">{{Cite news|date=14 maj 1955|title=1955: Communist states sign Warsaw Pact|work=BBC News|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/may/14/newsid_3771000/3771065.stm|access-date=27 maj 2010}}</ref> [[Leonid Brezhnev]] nuk bëri asnjë përpjekje për ta detyruar Shqipërinë të qëndronte.

==== Revolucioni Kulturor dhe Ideologjik ====
[[Skeda:Albanian_Poster_in_1978.jpg|parapamje| Posteri shqiptar në 1978: Marksizëm-leninizëm: Flamuri fitimtar]]
[[Skeda:Mali_i_Shpiragut.jpg|parapamje| Mali i Shpiragut siç shihet nga Berati duke treguar emrin e [[Enver Hoxha|Enverit]] të shkruar në anën e tij]]
Në mesin e viteve 1960, udhëheqësit e Shqipërisë u bënë ndjeshëm ndaj një kërcënimi ndaj pushtetit të tyre nga një [[Burokracia|burokraci]] në rritje. Disiplina partiake ishte gërryer. Njerëzit u ankuan për [[Keqpërdorim|keqpërdorime të detyrës]], [[Inflacioni|inflacion]] dhe mallra me cilësi të ulët. Shkrimtarët u larguan nga parimet e [[Realizmi socialist|realizmit socialist]], i cili kërkonte që arti dhe letërsia të shërbenin si instrumente të qeverisë dhe politikës së partisë. Si rezultat, pasi [[Mao Ce Duni]] shpalosi [[Revolucioni Kulturor Kinez|Revolucionin Kulturor]] në Kinë në vitin 1966, Hoxha nisi Revolucionin e tij Kulturor dhe Ideologjik. Udhëheqësi shqiptar u përqendrua në reformimin e ushtrisë, burokracisë qeveritare dhe ekonomisë, si dhe në krijimin e mbështetjes së re për sistemin e tij. Regjimi hoqi gradat ushtarake, rifuti komisarët politikë në ushtri dhe hoqi dorë nga profesionalizmi në ushtri. Duke kundërshtuar një "mentalitet të jakave të bardha", autoritetet ulën gjithashtu pagat e zyrtarëve të nivelit të mesëm dhe të lartë, dëbuan administratorët dhe specialistët nga punët e tyre të zyrave dhe i dërguan në fabrika dhe fusha. Gjashtë ministri, përfshirë Ministrinë e Drejtësisë, u eliminuan. [[Kolektivizimi i fermave]] u përhap edhe në malet e largëta. Përveç kësaj, qeveria sulmoi shkrimtarët dhe artistët disidentë, reformoi sistemin e saj arsimor dhe në përgjithësi përforcoi izolimin e Shqipërisë nga [[Kultura në Evropë|kultura evropiane]] në një përpjekje për të mbajtur larg ndikimet e huaja.

Pas Kongresit të 5-të të Partisë së Punës të Shqipërisë dhe fjalimit të Enver Hoxhës më 6 shkurt 1967, autoritetet nisën një fushatë të dhunshme për të shuar [[Feja në Shqipëri|jetën fetare në Shqipëri]], duke pretenduar se [[feja]] e kishte ndarë kombin shqiptar dhe e kishte mbajtur atë të zhytur në prapambetje.<ref>{{Cite book|title=HISTORY OF THE PARTY OF LABOR OF ALBANIA|publisher=The "Naim Frasheri" Publishing House|year=1971|location=Tirana, Albania|pages=624–625}}</ref> Studentët agjitatorë krehën fshatrat, duke i detyruar shqiptarët të linin praktikimin e besimeve të tyre. Pavarësisht ankesave, edhe nga anëtarët e PPSH-së, të gjitha kishat, xhamitë, manastiret dhe institucionet e tjera fetare u mbyllën ose u shndërruan në magazina, gjimnaze dhe punishte nga fundi i vitit. Një dekret i veçantë shfuqizoi statutet me të cilat kishin vepruar bashkësitë kryesore fetare të vendit. Fushata kulmoi me një njoftim se Shqipëria ishte bërë shteti i parë [[Ateizmi shtetëror|ateist]] në botë, një vepër e cila u trumbetua si një nga arritjet më të mëdha të Enver Hoxhës.<ref>{{Cite web|title=Albania – Hoxha's Antireligious Campaign|url=http://www.country-data.com/cgi-bin/query/r-186.html|access-date=2019-03-13|website=www.country-data.com}}</ref> Ndërsa Kushtetuta shqiptare i kishte garantuar zyrtarisht popullit shqiptar lirinë e fesë deri në atë kohë, liria fetare praktikisht nuk ekzistonte pas vitit 1967. [[Kushtetuta e Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë|Kushtetuta e vitit 1976 e Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë]] përcaktoi më vonë në nenin 37 se "Shteti nuk njeh asnjë fe dhe mbështet propagandën ateiste me qëllim të rrënjosjes së botëkuptimit shkencor materialist të botës" dhe neni 55 ndalonte shprehimisht formimin e "çdo lloj organizimi me karakter fashist, antidemokratik, ''fetar'' dhe antisocialist” dhe deklaronte se “veprimtaritë dhe propaganda fashiste, antidemokratike, ''fetare'', luftarake dhe antisocialiste, si dhe nxitja e urrejtjes kombëtare dhe raciale janë të ndaluara”.<ref>{{Cite book|title=CONSTITUTION OF THE PEOPLE'S SOCIALIST REPUBLIC OF ALBANIA|publisher=The "8 Nentori" Publishing House|year=1977|location=Tirana, Albania|pages=20, 26–27}}</ref>

Më 1 nëntor 1977, Enver Hoxha në Raportin e tij të paraqitur në Kongresin e 7-të të Partisë së Punës së Shqipërisë për veprimtarinë e KQ të Partisë pretendonte se Kushtetuta e vitit 1976 ishte mishërim i vullnetit të lirë të popullit shqiptar, sepse demokracia e vërtetë ishte e nevojshme për të ekzistuar realisht socializmi. Ai tha se, “masat e gjera të popullit punëtorë shprehën lirisht pikëpamjet e tyre për Ligjin e ri Themelor të shtetit tonë të diktaturës së proletariatit. Në takimet që u mbajtën morën pjesë rreth 1.500.000 njerëz, praktikisht e gjithë popullsia e rritur e vendit, dhe rreth 300.000 njerëz kontribuan në diskutim. . . Diskutimi i madh popullor, i karakterizuar nga një përplasje e lirë dhe e frytshme e opinioneve, nga debati i gjallë dhe konstruktiv, ishte një shprehje e qartë e demokracisë sonë socialiste në veprim dhe e sovranitetit të mirëfilltë të popullit. Ajo tregoi në praktikë se në Shqipërinë socialiste populli është zot, se asgjë nuk bëhet kundër vullnetit të tij.”<ref>{{Cite book|last=Hoxha|first=Enver|title=REPORT SUBMITTED TO THE 7th CONGRESS OF THE PARTY OF LABOUR OF ALBANIA|publisher=The "8 Nentori" Publishing House|year=1977|location=Tirana, Albania|pages=14–15}}</ref> Dëshmitë e shumta të atyre që vuajtën nën persekutimin fetar të kësaj epoke, <ref>{{Cite book|last=Forest|first=Jim|title=The Resurrection of the Church in Albania|publisher=WCC Publications|year=2002|isbn=9782825413593|location=Geneva}}</ref> megjithatë, hedhin dyshime serioze se sa "të lira dhe të frytshme" ishin rrahjet e opinioneve në këtë debat madhështor dhe për rrjedhojë siç do të argumentonin kritikët e regjimit, vetë karakteri i mirëfilltë socialist i demokracisë socialiste të Shqipërisë.

Gjatë Revolucionit Kulturor dhe Ideologjik, lidhjet tradicionale farefisnore në Shqipëri, të cilat kishin në qendër familjen patriarkale, u shkatërruan nga represioni i pasluftës i krerëve të fiseve, kolektivizimi i bujqësisë, industrializimi, migrimi nga fshati në zonat urbane dhe shtypja e fesë.    Regjimi i pasluftës solli një ndryshim rrënjësor në statusin e [[Gratë në Shqipëri|gruas shqiptare]]. Të konsideruara [[Qytetar i dorës së dytë|si qytetare të rendit të dytë]] në shoqërinë tradicionale shqiptare, gratë kryenin pjesën më të madhe të punës në shtëpi dhe ato gjithashtu kryenin pjesën më të madhe të punës në fusha. Përpara Luftës së Dytë Botërore, rreth 90% e grave shqiptare ishin analfabete dhe në shumë zona, ato konsideroheshin si [[Pronë personale|pronë]] sipas ligjeve dhe zakoneve të lashta fisnore. Gjatë Revolucionit Kulturor dhe Ideologjik, partia inkurajoi gratë të gjenin punë jashtë shtëpisë në një përpjekje për të kompensuar mungesën e fuqisë punëtore dhe për të kapërcyer [[Konservatizmi|konservatorizmin]] e tyre. Vetë Hoxha shpalli se kushdo që shkel dekretin e partisë për [[të drejtat e grave]] duhet “të hidhet në zjarr”.

=== Mbështetja te vetja ===
[[Skeda:Aleksandër_Moisiu_Theatre_Durrës_1978.jpg|parapamje| [[Durrësi]] në 1978]]
Marrëdhëniet shqiptaro-kineze kishin ngadalësuar në vitin 1970 dhe kur Kina filloi të rikthehej nga izolimi dhe Revolucioni Kulturor në fillim të viteve 1970, Mao dhe liderët e tjerë kinezë rivlerësuan angazhimin e tyre ndaj Shqipërisë. Si përgjigje, Shqipëria filloi të zgjeronte kontaktet e saj me botën e jashtme. Shqipëria hapi negociatat tregtare me [[Franca|Francën]], [[Italia|Italinë]] dhe shtetet e reja [[Azia|aziatike]] dhe [[Afrika|afrikane]] të pavarura dhe në vitin 1971 normalizoi marrëdhëniet me [[Republika Socialiste Federative e Jugosllavisë|Jugosllavinë]] dhe [[Diktatura ushtarake greke 1967–1974|Greqinë]]. Udhëheqësit e Shqipërisë urrenin kontaktet e Kinës me Shtetet e Bashkuara në fillim të viteve 1970, dhe shtypi dhe radioja e saj injoruan udhëtimin e Presidentit [[Richard Nixon]] [[Vizita e 1972 nga Richard Nixon në Kinë|në Pekin në 1972]]. Shqipëria punoi për të reduktuar varësinë e saj nga Kina, duke diversifikuar tregtinë dhe duke përmirësuar marrëdhëniet diplomatike dhe kulturore, veçanërisht me [[Evropa Perëndimore|Evropën Perëndimore]]. Por Shqipëria iu shmang [[Konferenca për Sigurinë dhe Bashkëpunimin në Evropë|Konferencës për Sigurinë dhe Bashkëpunimin në Evropë]] dhe ishte i vetmi vend evropian që refuzoi të merrte pjesë në [[Marrëveshjet e Helsinkit|Konferencën e Helsinkit]] të korrikut 1975. Menjëherë pas vdekjes së Maos në 1976, Hoxha kritikoi udhëheqjen e re si dhe politikën pragmatike të Pekinit ndaj Shteteve të Bashkuara dhe Evropës Perëndimore. Kina u kundërpërgjigj duke ftuar Titon për të vizituar Pekinin në 1977 dhe duke i dhënë fund programeve të ndihmës për Shqipërinë në 1978.
[[Skeda:Tirana_in_1978_2.jpg|majtas|parapamje| Qendra e [[Tirana|Tiranës]] në vitin 1978, me parulla dhe propagandë në të gjitha godinat kryesore]]
Ndarja [[Ndarja kino-shqiptare|sino-shqiptare]] e la Shqipërinë pa asnjë bamirës të huaj. Shqipëria shpërfilli thirrjet për normalizimin e marrëdhënieve nga Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Sovjetik. Në vend të kësaj, Shqipëria zgjeroi lidhjet e saj diplomatike me Evropën Perëndimore dhe vendet në zhvillim dhe gjithashtu filloi të theksonte parimin e mbështetjes te vetja si gur themeli i strategjisë së vendit për zhvillimin ekonomik. Shqipëria, megjithatë, nuk kishte shumë burime të veta dhe hapja e kujdesshme e Hoxhës ndaj botës së jashtme nuk ishte e mjaftueshme për të forcuar ekonominë e Shqipërisë dhe lëvizje të reja për ndryshim zunë fill brenda Shqipërisë. Pa ndihmën kineze apo sovjetike, vendi filloi të përjetonte mungesa të gjera të gjithçkaje, nga pjesët e makinerive deri te gruri dhe ushqimi i kafshëve. Infrastruktura dhe standardet e jetesës filluan të shemben. Sipas [[Banka Botërore|Bankës Botërore]], prodhimi kombëtar bruto për frymë ishte rreth 750 dollarë gjatë pjesës më të madhe të viteve 1980. Ndërsa shëndeti i Hoxhës u përkeqësua, u ngritën thirrje të heshtura për lehtësimin e kontrolleve partiake dhe hapje më të madhe. Si kundërpërgjigje, Hoxha nisi një seri të reja spastrimesh që larguan ministrin e mbrojtjes dhe shumë zyrtarë të lartë ushtarakë. Një vit më vonë, Hoxha spastroi ministrat përgjegjës për ekonominë e vendit dhe i zëvendësoi me të rinj.

Ndërsa Hoxha filloi të përjetonte më shumë probleme shëndetësore, ai u tërhoq gradualisht nga punët shtetërore dhe mori pushime më të gjata dhe më të shpeshta. Ndërkohë, ai filloi të planifikonte një vazhdimësi të rregullt. Ai punoi për të institucionalizuar politikat e tij, duke shpresuar të frenonte çdo përpjekje që mund të bënin pasardhësit e tij për të dalë nga rruga staliniste që ai kishte ndezur për Shqipërinë. Në dhjetor 1976, Shqipëria miratoi kushtetutën e dytë staliniste të epokës së pasluftës. Dokumenti u garantonte shqiptarëve [[Liria e shprehjes|lirinë e fjalës]], [[Liria e shtypit|shtypit]], organizimit, [[Liria e asociimit|shoqatave]] dhe [[Liria e tubimit|tubimeve]], por këto të drejta i varte nga detyrat e individit ndaj shoqërisë në tërësi. Kushtetuta vazhdoi të theksonte krenarinë dhe unitetin kombëtar, ideja e [[Autarki|autarkisë]] ishte e sanksionuar në ligj dhe qeverisë i ndalohej të kërkonte ndihmë financiare ose kredi ose të krijonte kompani të përbashkëta me partnerë nga vendet kapitaliste ose revizioniste komuniste. Hyrja e kushtetutës mburrej se në Shqipëri ishin hequr themelet e besimit fetar.

Në vitin 1980, Hoxha caktoi [[Ramiz Alia|Ramiz Alinë]] për ta pasuar atë si patriarkun komunist të Shqipërisë, duke lënë pas dore bashkëluftëtarin e tij të vjetër, [[Mehmet Shehu]]. Hoxha fillimisht u përpoq ta bindte Shehun që të largohej vullnetarisht, por kur kjo lëvizje dështoi, Hoxha organizoi që të gjithë anëtarët e Byrosë Politike ta qortonin për lejimin e djalit të tij të fejohej me vajzën e një familjeje borgjeze. Shehu zyrtarisht kreu vetëvrasje më 17 dhjetor 1981. Shumica dyshojnë se ai u vra prej Hoxhës. Hoxha arrestoi gruan dhe tre djemtë e Shehut, njëri prej të cilëve vrau veten në burg.<ref name=":0">{{Cite book|last=Abrahams|first=Fred C|title=Modern Albania: From Dictatorship to Democracy|publisher=NYU Press|year=2015|isbn=9780814705117|pages=28–29}}</ref> Në nëntor 1982, Hoxha njoftoi se Shehu kishte punuar njëkohësisht si spiun i huaj për agjencitë e inteligjencës së Shteteve të Bashkuara, Britanisë, Sovjetikëve dhe Jugosllavisë në planifikimin e vrasjes së vetë Hoxhës. “Ai u varros si një qen”, shkruante Hoxha në botimin shqip të librit të tij ''“Titotët”'' .

Në vitin 1983 Hoxha hoqi dorë nga shumë nga detyrat e tij për shkak të shëndetit të dobët dhe Alia mori përgjegjësinë për administrimin e Shqipërisë. Alia udhëtoi gjerësisht nëpër Shqipëri, duke qëndruar në vend të Hoxhës në ngjarje të mëdha dhe duke mbajtur fjalime duke përcaktuar politika të reja dhe duke intonuar lavde për presidentin e dobësuar. Hoxha vdiq më 11 prill 1985. Alia pasoi Hoxhën në presidencë dhe dy ditë më vonë u bë sekretar i PPSH-së. Me kalimin e kohës, ai u bë një figurë dominuese në mediat shqiptare dhe parullat e tij u pikturuan me germa të kuqe në tabela në të gjithë vendin.

=== Shkelja e të drejtave të njeriut dhe krimet e regjimit ===

Gjatë diktaturës komuniste, përndjekjet politike, internimet, burgosjet dhe eleminimet e kundërshtarëve politikë, apo thjesht qytetarëve që mendonin ndryshe, ishin një realitet i përditshëm dhe një strukturë e përgjithshme shtypjeje dhe shkeljeje e të drejtave bazike të njeriut. Gjatë regjimit diktatorial të Partisë së Punës, u kryen rreth 6800 vrasje, mbi 1 mijë persona  humbën jetën në burgje ndërsa rreth 6 mijë të tjerë vdiqën nga kushtet e jetesës në kampet e internimit. Shpeshherë, autoritetet komuniste ndërmerrnin fushata shtypëse apo masakra kolektive, nën urdhërat e udhëheqjes, për eleminimin e kundërshtarëve politikë, me pretekstin kryesor të agjitacionit dhe propagandës kundër diktaturës, si në rastin e [[Masakra e vitit 1951|eliminimit të intelektualëve në vitin 1951]], apo shtypja e [[Revolta e Qafë Barit|kryengritjes së Qafë Barit]], ku të burgosurit kërkonin kushte më të dinjitetshme jetese në burg.

Të paktën 59 mijë qytetarë u internuan dhe bënë punë të detyruar për ngritjen e infrastrukturave të vendit dhe në bujqësi.

Në total kanë qenë 100 burgje, kampe me tela me gjemba, kampe internimi, kampe pune të detyruar. Në total janë kryer rreth 1 milion vite burg nga 34 mijë të burgosur politik.<ref>{{Cite web |date=2021-02-22 |title=Krimet e komunizmit, asnjë kujtesë për mijëra të vrarë dhe internuar |url=https://euronews.al/programs/2021/02/22/krimet-e-komunizmit-asnje-kujtese-per-mijera-te-vrare-dhe-internuar/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20220912124051/https://euronews.al/programs/2021/02/22/krimet-e-komunizmit-asnje-kujtese-per-mijera-te-vrare-dhe-internuar/ |archive-date=12 shtator 2022 |access-date=2022-09-12 |website=Euronews Albania |language=en-US}}</ref>

=== Tranzicioni ===
Pas vdekjes së Hoxhës, [[Ramiz Alia]] mbajti kontroll të fortë mbi vendin dhe aparatin e tij të sigurisë, por gjendja e dëshpëruar ekonomike e Shqipërisë kërkonte që Alia të bënte disa reforma. Duke vazhduar një politikë të vendosur nga Hoxha, [[Ramiz Alia|Alia]] rivendosi marrëdhëniet diplomatike me [[Gjermania Perëndimore|Gjermaninë Perëndimore]] në këmbim të ndihmës për zhvillim dhe gjithashtu u shoqërua me [[Italia|Italinë]] dhe [[Franca|Francën]].<ref name=":0">{{Cite book|last=Abrahams|first=Fred C|title=Modern Albania: From Dictatorship to Democracy|publisher=NYU Press|year=2015|isbn=9780814705117|pages=28–29}}</ref> Reformat shumë graduale dhe të lehta u intensifikuan kur [[Mihail Gorbaçovi|Mikhail Gorbachev]] prezantoi politikat e tij të reja të [[Glasnost|glasnostit]] dhe [[Perestrojka|perestrojkës]] në [[Bashkimi Sovjetik|Bashkimin Sovjetik]], duke kulmuar me [[Rënia e Murit të Berlinit|rënien e Murit të Berlinit]] në nëntor 1989 dhe [[Revolucionet e vitit 1989|rënien e qeverive komuniste]] në të gjithë [[Evropën Qendrore dhe Lindore]] .

Pasi [[Nikolai Çaushesku|Nikola Çauçesku]] (udhëheqësi i [[Republika Socialiste e Rumanisë|Rumanisë komuniste]]) u [[Gjyqi i Nicolae dhe Elena Ceaușescu|ekzekutua]] në një [[Revolucioni Rumun|revolucion]] në dhjetor 1989, [[Ramiz Alia|Alia]] përshpejtoi reformat e tij, me sa duket i shqetësuar për dhunën dhe fatin e tij nëse nuk do të bëheshin ndryshime rrënjësore. Ai nënshkroi [[Marrëveshja e Helsinkit|Marrëveshjen e Helsinkit]] (e cila u nënshkrua nga vendet e tjera në 1975) e cila respektonte disa [[Të drejtat e njeriut|të drejta të njeriut]]. Më 11 dhjetor 1990, nën presionin e jashtëzakonshëm të studentëve dhe punëtorëve, [[Ramiz Alia|Alia]] njoftoi se Partia e Punës kishte hequr dorë nga e drejta e garantuar për të sunduar, se partitë e tjera mund të formoheshin dhe zgjedhjet e lira do të mbaheshin në pranverë të vitit 1991.

Partia e [[Ramiz Alia|Alisë]] fitoi zgjedhjet më 31 mars 1991 – zgjedhjet e para të lira të mbajtura në dekada.<ref name="muse.jhu.edu">{{Cite web|title=Project MUSE – Journal of Democracy|url=http://muse.jhu.edu/journal/98|website=muse.jhu.edu}}</ref> Megjithatë, ishte e qartë se ndryshimi nuk do të ndalohej. Qëndrimi i komunistëve u konfirmua në raundin e parë të zgjedhjeve sipas një ligji të përkohshëm të vitit 1991, por dy muaj më vonë, ai ra gjatë një greve të përgjithshme. Një komitet i “shpëtimit kombëtar” mori detyrën, por edhe ai u shemb brenda gjashtë muajve. Më 22 mars 1992, komunistët u mposhtën nga [[Partia Demokratike e Shqipërisë|Partia Demokratike]] në zgjedhjet kombëtare.<ref name="muse.jhu.edu" /> Ndryshimi nga diktatura në demokraci erdhi me shumë sfida. Partisë Demokratike iu desh të zbatonte reformat që kishte premtuar, por ato ose ishin shumë të ngadalta ose nuk zgjidhën problemet e vendit, ndaj njerëzit u zhgënjyen kur shpresat për një prosperitet të shpejtë mbetën të paplotësuara.

Në [[Zgjedhjet parlamentare në Shqipëri, 1996|zgjedhjet e përgjithshme të qershorit 1996]] Partia Demokratike u përpoq të fitonte një shumicë absolute duke manipuluar rezultatet. Kjo qeveri u rrëzua në vitin 1997 si pasojë e kolapseve të tjera të [[Skema piramidale|skemave piramidale]] dhe [[Korrupsioni në Shqipëri|korrupsionit]] të përhapur, i cili shkaktoi [[Rebelimi i vitit 1997|kaos dhe rebelim në të gjithë vendin]]. Qeveria u përpoq të shtypte rebelimin me dhunë, por përpjekja dështoi, për shkak të korrupsionit afatgjatë në forcat e armatosura, duke detyruar kombet e tjera të ndërhynin. Në bazë të ligjit bazë të përkohshëm të vitit 1991, shqiptarët ratifikuan një kushtetutë të re në vitin 1998, duke krijuar një [[Demokracia|sistem qeverisjeje demokratike]] të bazuar në shtetin e së drejtës dhe duke garantuar mbrojtjen e të drejtave themelore të njeriut.<ref>{{Cite web|title=Albania 1998 (rev. 2008)|url=https://www.constituteproject.org/constitution/Albania_2008?lang=en|access-date=16 shkurt 2015|website=Constitute}}</ref>

== Trashëgimia ==
Politikat që ndoqën Enver Hoxha dhe pasuesit e tij ndikuan në mendimin politik dhe ekonomik në mbarë botën. Kështu, parti [[Hoxhaizmi|hoxhiste]] u themeluan në shumë vende dhe ata e bazuan ideologjinë e tyre në idetë e Enver Hoxhës se si duhet të ndërtohej një [[Shteti komunist|shtet komunist]] dhe përqafuan aderimin e tij të rreptë ndaj [[Marksizëm–Leninizmi|marksizëm-leninizmit]]. Pas rënies së Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë në 1991, partitë hoxhiste u rigrupuan si një [[Konferenca ndërkombëtare e partive dhe organizatave marksiste-leniniste (Hoxhaiste)|konferencë ndërkombëtare]].

Një sondazh i vitit 2016 i kryer nga ''Instituti për Kërkime Zhvillimore dhe Alternativa'' (IDRA), tregoi se 42% e shqiptarëve besojnë se Enver Hoxha ka pasur një ndikim pozitiv në histori – jo më pak se 45% e shohin ndikimin e tij si negativ.<ref name=":1">{{Cite web|last=Mejdini|first=Fatjona|date=2016-12-12|title=Albania Survey Shocks Victims of Communist Regime|url=https://balkaninsight.com/2016/12/12/albania-struggles-to-fight-the-root-of-communism-nostalgia-12-09-2016/|url-status=live|website=[[Balkan Insight]]|language=en-US|quote=The survey, conducted by IDRA think tank and presented by OSCE Ambassador Bernd Borchardt, surprisingly revealed that 42 per cent of Albanians believed Stalinist dictator Enver Hoxha had a positive impact on history – not much less than the 45 percent who see his impact as negative. Some 35 per cent of respondents to the survey based on 995 people said the communist past was not a problem for them, while 62 per cent saw it as at least somewhat problematic.}}</ref> Qytetarët e intervistuar në qarqet e Shqipërisë jugore dhe jugperëndimore kishin pikëpamjet më pozitive për Hoxhën, me 55%.<ref>{{Cite news|date=9 dhjetor 2016|title=Former dictator still seen in positive light by many Albanians, poll shows|work=[[Tirana Times]]|url=https://www.tiranatimes.com/?p=130276|quote=According to a survey report on the Understanding and Perception of Citizens of the Communist Past in Albania, almost half of the population of Albania sees Enver Hoxha’s role in the history of the country as positive. The study found that 55 percent of citizens in the regions of southern and southwestern Albania that were interviewed, had the most positive view of Albania’s former communist dictator.}}</ref> Rreth 35% e të anketuarve thanë se e kaluara komuniste nuk ishte problem për ta, ndërsa 62% e shihnin atë si "të paktën disi problematike".<ref name=":1" />

== Lista e liderëve ==
Sekretarët e Parë të [[Partia e Punës e Shqipërisë|Partisë së Punës të Shqipërisë]]:

* [[Enver Hoxha]] (1946–1985)
* [[Ramiz Alia]] (1985–1991)

[[Presidenti i Shqipërisë|Kryetarët e Presidiumit të Kuvendit Popullor]]:

* [[Omer Nishani]] (1946–1953)
* [[Haxhi Lleshi]] (1953–1982)
* [[Ramiz Alia]] (1982–1991)

[[Kryeministri i Shqipërisë|Kryeministrat]]:

* [[Enver Hoxha]] (1946–1954)
* [[Mehmet Shehu]] (1954–1981)
* [[Adil Çarçani]] (1981–1991)

== Ushtria ==
[[Ushtria Popullore e Shqipërisë]] ishte termi për ushtrinë kombëtare të Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë nga viti 1946 deri në vitin 1990. Pas tërheqjes nga aktivitetet e [[Pakti i Varshavës|Paktit të Varshavës]] në vitin 1968, ajo kreu një politikë të mbështetjes te vetja për mbrojtjen kombëtare, duke u bërë një nga ushtritë më të forta në [[Ballkani|Ballkan]]. Ajo u shpërbë në vitin 1990 dhe u transformua në [[Forcat e Armatosura të Republikës së Shqipërisë|Forcat e Armatosura të Shqipërisë]].

== Shiko gjithashtu ==
* [[Bunkerët në Shqipëri]]
* [[Kombet e robëruara]]
* [[Rënia e komunizmit]]
* [[Historia e Shqipërisë]]
* [[Islami në Republikën Popullore Socialiste të Shqipërisë|Islami në Shqipëri (1945–1991)]]
* [[Shoqata Mbarëkombëtare e Përndjekurve Politikë Shqiptare]]

== Referime ==

[[Kategoria:Shekulli XX në Shqipëri]]
[[Kategoria:Komunizmi në Shqipëri]]
[[Kategoria:Republika Popullore Socialiste e Shqipërisë| ]]
[[Kategoria:Historia e Shqipërisë]]
[[Kategoria:Faqe me përkthime të pashqyrtuara]]