Sarkofagu
Sarkofagu (shumës = sarkofagët) është një kuti mbajtëse/kontenier varrimi për trupin e të vdekurit, të cilët kryesisht janë të gdhendur në gur dhe zakonisht vendosen mbi tokë, por edhe mund edhe të groposen. Fjala "sarkofag" vjen nga greqishtja σάρξ sarks do të thotë "mish" dhe φαγεῖν fagein do të thotë "të hash", nga këtej vjen edhe fjala sarkofag që do të thotë "mish-ngrënie"; nga fraza lithos sarkofagos (λίθος σαρκοφάγος). Ku lithos është fjala greke për "gurin", ndërsa lithos sarkofagos do të thotë: "gur mish-ngrënës". Fjala ka ardhur në këtë formë edhe për të referuar për një lloj të veçantë të gurit gëlqeror që mendohej se ndihmonte në shpërbërjen e shpejtë të mishit së kufomës të futur aty, kjo për shkak të përbërjes kimike të gurit gëlqeror.
Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Sarkofagët ishin të projektuar kryesisht për tu vendosur mbi tokë. Në Egjiptin e Lashtë, sarkofagët përfaqsonin mburojën e jashtme.
Sarkofagu i Hagia Triada (Shën Triadhës) është prej guri të pikturuar me afresk; një stil i vonë i sarkofagëve të Greqisë antike janë prej qeramike të pikturuar, siç është sargofagu i Klazomenias, prodhuar në territorin e Greqisë Jonike në qytetin e Klazomenais, ku pjesa më e madhe e shembujve të tillë janë gjetur mes viteve 550 p.e.sonë (Periudha e vonë arkaike) dhe 470 p.e.sonë. Ata janë bërë prej argjile të ashpër me ngjyrë kafe në të kuqe. I vendosur si në një basen, sargofagu kryesor është i gjerë, me kornizë drejtkëndëshe, shpesh janë të mbuluara me një lustër të bardhë dhe më pas janë pikturuar. Varri i gjigand i Lycian i Payava, që tani ndodhet në British Museum, është një varrë mbretërorë i vitit 360 p.e.sonë i projektuar për të qëndruar në ambjent të hapur, është një shembull i një shkëlqyer u stilit Lycian.
Sarkofagët e Romës së Lashtë ishin të bërë prej metali, allçie ose guri gëlqeror, ishin shumë popullor gjatë mbretërimit të Trajanit dhe ishin shpeshë të dekoruar me gdhendje. Deri gjatë periudhës së Krishterimit të hershëm varrimi preferohej të bëhej nëntokë, shpesh në një varr prej guri gëlqerorë, kjo çoi në braktisjen e sarkofagëve. Sidoqoftë, ka shumë të sarkofagë të njohur nga Krishtërimi i hershëm të shekujve III-IV p.e.sonë.
Shumë nga sarkofagët romak janë të projektuar për tu vendosur në një faqe muri, prandaj janë të dekoruar në vetëm në tri anë. Sarkofagët vazhduan të përdoren në Europën e krishterë për figurat e rëndësishme, sidomos udhëheqsit dhe figurat drejtuese dhe të rëndësishme të kishës. Që nga Mesjeta e Vonë i vdekuri ishte i gëdhendur i shtrirë në kapakun e sarkofagut. Sarkofagët më të thjeshtë ishin të vendosur në krypte (dhomë e fshetë nëntokë), nga të cilat më i famshmi është Kripti Perandorak Habsburg në Vjenë, Austri. Termi (sarkofag) ka tendencë që të jetë më pak i përdorur për të përshkruar shembuj të ngjashëm nga mesjeta, rilindja dhe më vonë.
Në fillim të periudhës moderne, mungesa e hapësirës i bëri sarckofagët jopraktikë në kisha, por struktura të masive memoriale apo imitime sarkofagësh të zbrazët dhe zakonisht papjesën e poshtëme që vendoseshin mbi një varrin nëntokësorë u bën popullor në vende si varrezat dhe oborret e kishave, veçanërisht në Britanin e Madhe të shek. të XVIII dhe XIX, ku përmendoret ishin kryesisht jo shumë të dekoruar dhe kostoja shtesë për një sarkofag në vend të një guri varri ishte një tregues i statusit social.
Galeria[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
-
Sarkofagu i Canaanite, tani në muzeun e Israelit -
Kapak i një sarkofagu. (664–332 p.e.sonë) Muzeu Bruklin -
Sarkofag i Romës së Lashtë nga Marcianopolis -
Sarkofag mermeri me skenat e Amazonomahisë, Muzeu Arkeologjik i Selanikut -
Sarkofag romak nga Salona -
Sarkofag Moabite, Muzeu Arkeologjik i Jordanisë, Amana, Jordani -
Sarkofag etrusk i bashkëshortëve, shekulli i VI-të p.e.sonë -
Sarkofag i krishterë Gallo-Romak, Rignieux-le-Franc (Ain), fund i shek të IV-të. Muzeu i Louvrit -
Detaj nga një sarkofag guri në Muzeun Arkeologjik të Stambollit, ku shfaqet një skenë gjuetie. -
Sarkofagu i Robert Todd Lincoln's në Varrezat kombëtare Arlington -
Sarkofag ku shfaqe lindja e Dionisit, Muzeu i Artit Walters -
Sarkofag familjar në Mekong Delta, Vietnam -
Sarkofag mermeri i Junius Bassus, Romë rreth vitit 359 -
Sarkofag etrusk i Seianti Hanunia Tlesnasa në British Museum -
Sarkofagu i Shën Kasimirit në Vilnius -
Sarkofagu i Kristofor Kolombit në Katedralen e Sevilies
Bibliografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Mont Allen, "Sarcophagus", në të Oksfordit, Enciklopedia e Greqisë së Lashtë dhe të Romës, redaktuar nga Michael Gagarin, vol. 6, f. 214-218 (Oxford: Oxford University Press, 2010).
- Robert Manuel Gatuaj, Clazomenian Sarcophagi (Mainz: Philipp von Zabern, 1981).
- R. R. R. Smith, Gdhëndur përjetësisht: Thesaret e Helene, Romake, Bizantine dhe Artit nga Muzeun Arkeologjik të Stambollit (Istanbul: Ertuǧ dhe Kocabıyık, 2001).
- Pali Zanker dhe Björn C. Ewald, të cilët Jetojnë me Mitet: Imazhet e Romake Sarcophagi (Oxford: Oxford University Press, 2012).
Lidhje të jashtme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Egjiptian sarcophagi
- sarcaphagi në Muzeun Arkeologjik të Stambollit
- Chisholm, Hugh, red. (1911). . Encyclopædia Britannica (në anglisht). Vëll. 24 (bot. 11th). Cambridge University Press. fq. 209.