Tragjedia e Otrantos

Vendodhja e Përmbytjes në Ngushticën e Otrantos

Ngjarja	Përmbytja e motoskafit Kateri i Rades
Shkaku	Konflik detar me anijen detare italiane Sibilla
vendi	Ngushtica e Orantos, 35 miles (56 km) nga bregu italian
Të vdekur	83 persona
Koha	28 Mars 1997; 16:30 (+1timezone)
Në bord	142 njerëz

Tragjedia e Otrantos ndodhi më 28 mars 1997, njohur ndryshe edhe si Përmbytja e Katërit të Radës. Anija shqiptare me 142 persona në bord, u përmbyt nga forcat detare italiane në Ngushticën e Otrantos, duke shkaktuar humbjen e jetës së 57 personave, të moshave nga 3 deri në 69 vjeç. Emigrantët ishin bërë pjesë e emigrimit të madh nga Shqipëria për shkak të kryengritjes e cila filloi pas kolapsit të skemave të piramidave. Në mënyrë për të shmangur hyrjen ilegale të të emigrantëve, forcat detare italiane proçeduan në mënyrë të menjëhershme për të bllokuar hyrjen ilegale në brigjet e Italisë. Gjatë proçedurës së ndalimit, anija italiane Sibilla u përplas me Katerin e Radës duke e mbytur atë e duke rezultuar në vdekjen e 57 personave në bord.

Kapitenët e anijes italiane ishin përgjegjës të përmbytjes. Ngjarja ngriti shumë polemika mbi shtrijen e fuqisë që një vend mund të ekzekutoi për të mbrojtur veten nga një hyrje e paautorizuar. Argumentet e paraqitura tregonin se një vend duhet të limitojë misionet shtrënguese, të cilat janë tepruara për ndalimin e hyrjes ilegale. Komisioneri i Kombeve të Bashkuara krritikoi blokazhin derisa të krijohej një vendim i përbashkët ndërqeverisës midis Shqipërisë dhe Italisë.

Sfondi historik

Njëzet mijë refugjatë shqiptarë të anijes Vlora arritën në portin e Barit (8 gusht 1991)

Pas viteve të izolimit të detyruar dhe ndalimit për të udhëtuar lirisht, mijëra shqiptarë emigruan në Itali dhe Greqi në fillim dhe gjatë viteve 90' kur sistemi komunist u përmbys. Vala e parë e njerëzëve të cilët emigruan në Itali ishte në mars dhe më pas në gusht të vitit 1991. Vala e parë u ngjallë nga fjala se Italia ishte duke dhënë viza duke bërë kështu mijëra njerëz të mobilizoheshin nëpër anije të të gjitha madhësive në Portin e Durrësit. Qeveria komuniste e cilësoi këtë valë si çmenduri kombëtare. Atëherë 20.000 shqipëtarë kishin arritur Italinë, më së shumti në portin e Brindizit. Pjesa më e madhe e medias italiane e cilësoi këtë situatë si “barbarë” që pushtuan tokën Italiane. Si pasoj e Luftës së Gjirit në Irak, opinionistët italinë shprehën shqetësimin në lidhje me dyshimin "rrezik Islamik nga emigrimi. Disa të tjerë e lidhën ngjarjen me invadimet Osmane në Otranto (1480-1481) përgjatë 64 kilometrave gjerësi me migrimin e viteve 90. Në vitin 1997 krizia kishte pushtuar Shqipërinë për shkak të kolapsit të skemave piramidale, të cilat sollën mosorientim dhe dhunë civile në vend. Në imponim mbikëqyrjeje sollën në Itali frikën e një vale të madhe emigrantësh. Migrimi shqipëtarë arriti kulmin e saj në muajin mars duke sjellë një presion në Itali e duke shkaktuar një reagim të fortë në opinion publik. Italia kishte zbatuar nën një akoordim bilateral për të mbartur anijet shqipëtare sa herë që do të haseshin në detë. Duke filluar nga 3 mars 1997 do të ktheheshin në Shqipëri çdo anije duke u kompesuar me ndihëma financiare nga italia , policinë italiane dhe ndihëma humanitare në vend. Një gjendje ushtarake ishte e stabilizuar në detë midis dy vendeve duke mos lejuar kalimin ilegal. t.

Në vitin 1997, një krizë shpërtheu në Shqipëri pas rënies masive  të  skemave piramidale, të cilat rezultuan në përkeqësimin social dhe të dhunës në vend. Një imponim i një mbikëqyreje të jashtëzakonshme, sollën në Itali frikën e një vale të madhe emigrantësh. Migrimi shqipëtarë arriti kulmin e saj në muajin mars duke sjellë një presion në Itali e duke shkaktuar një reagim të fortë në opinion publik. Italia kishte zbatuar nën një akoordim bilateral për të mbartur anijet shqipëtare sa herë që do të haseshin në detë. Duke filluar nga 3 mars 1997 do të ktheheshin në Shqipëri çdo anije duke u kompesuar me ndihëma financiare nga italia , policinë italiane dhe ndihëma humanitare në vend. Një gjendje ushtarake ishte e stabilizuar në detë midis dy vendeve duke mos lejuar kalimin ilegal.bllokadën.

Fundosja

E Marinës italiane corvette Sibilia

Incidenti ka ndodhur më 28 Mars të vitit 1997 në shtegun e Ngushtë e Otranto, kur Marinës italiane  Sibilia u përplas me anijen  shqiptara t Kateri i Radës e cila ishte nisur nga qyteti i  Vlorës me 142 persona në bord. Përmbytja. Incidenti ndodhi më 28 mars 1997 në Kanalin e Otrantos kur forcat detare italiane shinjestruan anijen Kateri i Radës shqipëtare e cila ishte nisur nga Vlora me 142 persona në bord. Anija italiane Sibilla kërkoi të ndalonte dhe të inspektonte anijen nëse kishte emigrantë të jashtë-ligjëshëm por që përfundoi duke e përmbytur atë. Sipas autoriteteve italiane nuk ishte asnjë qëllim për të shkaktuar këtë përmbytje. Zefiro fillimisht kishte vërejtur përqasjen e një motoskafi dhe kishte indetifikuar Katerin e Radës si një motoskaf me rreth 30 persona në bord. Motoskafi vazhdoi lundrimin drejtë Italisë pavarsisht urdhërit të Zefiro për tu ndaluar. Kjo ndodhi rreth orës 16:30, pranë ishullit shqipëtar Sazan. Sibilla atëhere bëri misionin e saj dhe përgjatë manovrës së saj, anija italiane shkaktoi kthimin e Katerit të Radës e cila pasoi me vdekje. Pas kësaj anija italiane iku duke u kthyer sërisht pas 20 minutash. Numëri total i personave që humbën jetën mund të jetë 83. Të mbijetuarit u morën dhe u dërguan në portin e Brindizit ku më pas u indetifikuan në qëndrat e emigracionit. Më 29 dhe 30 mars 1997, lajmi i fatëkeqësisë ishte në faqet e para të gazetave italiane duke e lidhur ngjarjen si konflik apo përplasje. 31 marsi ishte ditë zie në Shqipëri. Më 28 mars, Këshilli për sigurinë të Kombeve të Bashkuara adaptoi resolutën 1101 e cila ndërmorri një mbrojtje ndërnacionale për mbrojten në Shqipëri duke thjeshtësuar dërgimin e ndihëmave humanitare. Forca u njoh si Operacioni Alba, e cila u drejtua mga italianët ku morrën pjesë 6.500 ushtarë nga 8 vende të tjera. Arsyeja e pashprehur ishte burimi i valës së refugjatëve.

Proçedura ligjore

Aksidenti ngriti pyetjet mbi shtrirjen e fuqisë që një vend mund të përdorë nga hyrjen e paautorizuara. Megjitëse përmbytja ishte e paqëllimshme, kontradita ekziston mbi rezultatin e manovrës së rrezikshme e cila ishte e papërshtatshme në lidhje me ndalimin e anijes. Autorët pranojnë se është detyrim ndalimi i veprimeve shtrënguese të cilat sjellin një ndëryrjen të rrezikshme. Komisioneri i lartë për refugjatët të Kombeve të Bashkuara kritikoi blokazhin italin si jolegal, përderisa Italia kishte ndërmarrë një marrëveshje me qeverinë shqipëtare. 

Xhavara deklaron se rasti midis Italisë edhe Shqipërisë ishte i papranueshëm për shkak të mjeteve të jozakonshme. Gjykata Europiane e të Drejtave të Njeriut, e cila ndërmorri mori juridiksionin duke u mbështetur në marrëveshjen dypalëshe midis Shqipërisë dhe Italisë. Anija ishte ende në territorin shqipëtarë 24 kilomentra nga bregu. Gjykata bëri Italinë fajtore për incidentin duke konsideruar ushtrimin e jurdidiksionit. Italia ishte përgjegjëse dhe ndërmorri më pas investigimet mbi të vdekurit, një kërkesë e cila konsiderohej të jetë përmbushur nga procedurat publike të vrasjes kundër kapitenit të anijes italiane. Në vitin e 8 të proçedurave Gjykata e Brindizit dënoi kapitenët italianë dhe shqiptarë së bashku me "mbytjen e anijeve dhe vrasjen e shumëfishtë" nga 3 deri në 4 vjetë duke ju autribuar të dyve në nivel individual. Kuadri ligjor, zinxhiri i komandës dhe praktikat e vendosura nuk janë hetuar në gjyësisht. .

Kujtim

Përmendore në portin e Otrantos

Tragjedia shumë shpejt u bë pjesë e këngëve popullore shqipëtare të cilat u dedikoheshin rapsoditë e emigrantëve shqipëtarë para luftës së dytë botërore. Ato kishin metafora dhe performanca popullore me vajtime dedikuar tragjedisë së Otrantos. Pjesë të Katerit të Radit janë transportuar në hyrje të portit të Otrantos si monument për tragjedinë. Ky projekt u realizua nga skulptori grek Costas Varotsos. Më parë anija ishte lënë e braktisur në brigje të Otrantos.