Wikipedia:Faqja kryesore/Artikulli i javës/2020/12
Sëmundja koronavirus 2019 (COVID-19) është një sëmundje infektive e shkaktuar nga sindromi i rëndë akut i frymëmarrjes koronavirus 2 (SARS-CoV-2). Sëmundja është përhapur globalisht që nga viti 2019, duke rezultuar në pandeminë e koronavirusit 2019-2020. Simptomat e zakonshme përfshijnë ethe, kollë dhe gulçim. Dhimbja e muskujve, prodhimi i pështymës dhe dhimbja e fytit janë simptoma më pak të zakonshme. Ndërsa shumica e rasteve rezultojnë në simptoma të buta, disa përparojnë në pneumoni dhe dështim shumë-organesh. Vdekjet për një numër të rasteve të diagnostikuara vlerësohen në mes 1% dhe 5% por ndryshojnë sipas moshës dhe kushteve të tjera shëndetësore.
Infeksioni përhapet nga një person tek të tjerët përmes spërkalave të frymëmarrjes, që shpesh prodhohen gjatë kollitjes dhe teshtitjes. Koha nga ekspozimi deri në fillimin e simptomave është përgjithësisht midis 2 dhe 14 ditë, me një mesatare prej 5 ditësh. Metoda standarde e diagnozës është me anë të reaksionit të zinxhirit të polimerazës me transkriptim të kundërt (rRT-PCR) nga një shtupë nazofaringeale ose pllaka e fytit. Infeksioni gjithashtu mund të diagnostikohet nga një kombinim i simptomave, faktorëve të rrezikut dhe një skanimi i gjoksit që tregon veçoritë e pneumonisë.
Masat e rekomanduara për të parandaluar sëmundjen përfshijnë larjen e shpeshtë të duarve, ruajtjen e distancës nga njerëzit e tjerë dhe mos prekjen e fytyrës së dikujt. Përdorimi i maskave rekomandohet për ata që dyshojnë se kanë virusin dhe kujdestarët e tyre por jo për publikun e gjerë. Nuk ka asnjë vaksinë ose trajtim specifik antiviral për COVID-19; menaxhimi përfshin trajtimin e simptomave, kujdesin mbështetës dhe masat eksperimentale.
Organizata Botërore e Shëndetit (OBSH) ka shpallur shpërthimin e koronavirusit 2019-2020 një pandemi dhe një Urgjencë e Shëndetit Publik të Shqetësimit Ndërkombëtar (PHEIC). Dëshmi e transmetimit lokal të sëmundjes është gjetur në shumë vende në të gjashtë rajonet e OBSH-së.