Xhamia e Madhe e Heratit

Xhamia e Madhe e Heratit
Xhamia e Madhe e Heratit
Emri amëtar مسجد جامع هرات‎
	Xhamia e së Premtes, Herat
Lloji	Arkitekturë Islame
Vendndodhja	Herat , Afganistan
Ndërtuar	1404-1446
Stili arkitekturor	Ariktektura Osmane, Selxhuke, Mamluke

Xhamia e Madhe e Heratit ( Persisht مسجد جامع هرات Masxhid-i Xhāmi'-i Herat) ose Xhami Masxhid e Herat,^[1] është një xhami në qytetin e Heratit, në provincën e Heratit në veri-perëndim të Afganistanit. Ajo është ndërtuar nga Guridët, nën sundimin e Sulltan Muhamed Gijathedin Gori, i cili hodhi themelet e saj në 1200 të es, dhe u zgjerua më vonë nga disa sundues sepse Herati ndryshoi sundimtarët gjatë shekujve nga Timuridët deri te Safavidët, Mugalët dhe pastaj Uzbekët, të cilët të gjithë mbështetën xhaminë. Ndonëse shumë prej pllakave me xham janë zëvendësuar gjatë periudhave të mëvonshme, Xhamia e së Premtes në Herat i është dhënë forma e saj e tanishme gjatë viteve të fundit të shekullit të pesëmbëdhjetë.

Përveç xhamive të shumta të lagjeve të vogla për namazin e përditshëm, shumica e komuniteteve në botën islamike kanë një xhami më të madhe, një xhami kongregacioni për shërbime të premtes me një predikim apo hutbe. Xhama Masxhid nuk ka qënë gjithmonë xhamia më e madhe në Herat; një kompleks shumë më i madh Xhamia dhe Madreseja e Gauharshad, e ndërtuar gjithashtu nga Timuridët, ishte vendosur në pjesën veriore të qytetit. Megjithatë, këto monumente arkitekturore u hodhën nëerë me dinamit nga oficerë të ushtrisë britanike indiane në 1885, për të parandaluar përdorimin e saj si një fortesë nëse një ushtri ruse përpoqej të pushtonte Indinë.

Historia

Xhamia masxhid e Heratit, xhamia e parë e qytetit, u ndërtua në vendin e dy tempujt më të vegjël Zoroastriane që u shkatërruan nga tërmeti dhe zjarri. Një xhami u nis nga sundimtari Gurid , Ghijas ad-Din Gori në 1200 dhe pas vdekjes së tij, ndërtesa u vazhdua nga vëllai i tij dhe pasardhësi Muhamed i Ghor. Kjo është konfirmuar edhe nga një mbishkrim në portalin lindor Ghurid të zbuluar në vitin 1964 gjatë një restaurimi, dhe nga historiani i shekullit të gjashtëmbëdhjetë Khurandamir në Khulasat el-Akhbar.^[1]

Timuridët

Në vitin 1221, Xhengiz Hani pushtoi krahinën, dhe së bashku me pjesën më të madhe të Heratit, ndërtesa e vogël ra në rrënim. Nuk ishte vetëm pas 1245, nën Shams el-Din Kart ^[2] që çdo program rindërtimi u ndërmorën dhe ndërtimi në xhami nuk filloi deri në 1306.^[1] Megjithatë, një tërmet shkatërrues më 1364 e la ndërtesën pothuajse tërësisht të shkatërruar, megjithëse u bë një përpjekje për ta rindërtuar atë.^[1] Pas vitit 1397, sundimtarët Timurid e përcollën rritjen e Heratit drejt pjesës veriore të qytetit. Ky suburbanizim dhe ndërtimi i një xhamie të re kongregacioni në Musalla të Gauhar Shadit shënoi fundin e patronazhit mbi Xhamisë nga një monarki. Zëvendësimi i xhamisë së vogël të shkatërrua duke ndërtuar një ndërtesë krejtësisht të re me kopshte përreth, e cila u përfundua nga Xhalal el-Din Firuzshah, një nga emrat më të shquar nën Shah Rukh (1405-1444). Vetëm dekorimet morën pesë vjet për t'u kompletuar, pasi emiri solli punonjës nga e gjithë perandoria. Xhamia më vonë iu fut një rinovimi përfundimtar nën Perandorinë Mughal, kur Princi Khurram ( Shah Jahan ) po luftonte për kontrollin e rajonit kundër fise Uzbeke.^[1]

Zhvillimet Moderne

Pak nga Xhamia mesjetare mbetet, pas luftrave anglo-afgane shumica e xhamisë u la shkatërruar. Një program i nisur në vitin 1945, ndërtoi muret dhe dhomat, zgjeroi pjesën verilindore të xhamisë nga një gjatësi prej rreth 101 metra në 121 metra dhe zëvendësoi materiale të shtrenjta nga Dinastitë Mesjetare Timuride dhe Mugale me materiale të lira vendore. Në përgjithësi, rindërtimet e shumëfishta të xhamisë dhe programet e restaurimit kanë lënë pak për të vërtetuar origjinën.^[1] Sidoqoftë, portali gorid i gdhendur mbetet, në jug të hyrjes kryesore ekzistuese të xhamisë.^[3]

Në vitin 2012, pesëdhjetë tregtarë afganë premtuan fonde për rinovimin e xhamisë.^[4]

Përshkrim

Xhamia e Madhe është ndërtuar në formë tradicionale drejtkëndëshe si model Iwan , me tre mure dhe një oborr të madh qendror.^[3] Disa nga stolitë origjinale mbeten në pjesën qendrore, por shumica janë zëvendësuar. ^[3]

Galeri

1962
2004
2004
2004
2009
Punëtori i Mozaikut, 2009
2004
2004
2009
2011
2011

Shiko gjithashtu

Afganistani

Referime

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f "Great Mosque of Herat" (në anglisht). Archnet.org. 19 gusht 2005. Arkivuar nga origjinali më 3 tetor 2012.
^ Jamal, Nadia Eboo (2002). Surviving the Mongols: Nizārī Quhistānī and the Continuity of Ismaili Tradition in Persia (në anglisht). Londër: Tauris. fq. 70. ISBN 978-1-86064-876-2.
^ ^a ^b ^c "City of Herat" (në anglisht). World Heritage Centre, UNESCO.
^ "Historical Herat Mosque Built over Ancient Zoroastrian Temples Being Renovated". The Gazette of Central Asia (në anglisht). Satrapia. 16 nëntor 2012.

[archnet1-1] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f "Great Mosque of Herat" (në anglisht). Archnet.org. 19 gusht 2005. Arkivuar nga origjinali më 3 tetor 2012.

[2] Jamal, Nadia Eboo (2002). Surviving the Mongols: Nizārī Quhistānī and the Continuity of Ismaili Tradition in Persia (në anglisht). Londër: Tauris. fq. 70. ISBN 978-1-86064-876-2.

[UNESCO-3] "City of Herat" (në anglisht). World Heritage Centre, UNESCO.

[4] "Historical Herat Mosque Built over Ancient Zoroastrian Temples Being Renovated". The Gazette of Central Asia (në anglisht). Satrapia. 16 nëntor 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]