Shihni burimin për Arkitektura tamile

[[File:Big Temple-Temple.jpg|thumb|right|264px|[[Tempulli Brihadeeswarar]]]]
'''Arkitektura Tamile''' është stili dhe teknika e zhvilluar në rajonet tamile përgjatë mijëra vjetëve.  Ajo përfshin shetin e Indisë Jugore të [[Tamil Nadu]]së dhe rajonet e minoritetit tamil në [[Sri Lanka]]. ''Arkitektura Tamile'' i përket kryesisht [[Arkitektura Dravidiane|Stilit Dravidian të Arkitekturës]] dhe konsiderohet si dhuratë e viswa-brahminëve. Megjithëse arkitektura e tamilakamit të lashtë përfshinte shtëpitë, pallatet dhe ndërtesat publike, ndërtesat e lashta që kanë mbijetuar janë tempujt. Dy koleksione të rëndësishme të këtyre monumenteve të lashta janë njohur nga [[UNESCO]]-ja si Vende të Trashëgimisë Botërore. Ata janë [[Mahabalipurami]] (600–900) dhe [[Tempujt e Mëdhenj të Gjallë Chola]] (848–1280).  
[[File:Valluvar Kottam.JPG|thumb|right|264px|Valluvar Kottami]]

==Arkitektura shkëmbore Pallava==
{{Shiko gjithashtu|Arkitektura Pallava}}
[[File:Temple de Mînâkshî01.jpg|thumb|left|358px|[[Tempulli Meenakshi Amman]]]]
Dinastia Pallava sundoi nga viti 600 deri në vitin 900 dhe arritjet e tyre më të mëdha arkitekturore janë [[Grupi i monumenteve në Mahabalipuram]] dhe në kryeqytetin e tyre [[Kanchipurami|Kanchipuram]], të vendosura në shtetin e tanishëm indian të [[Tamil Nadu]]së.

Sunduesit Pallava ishin pionerë të Arkitekturës së Indisë Jugore. Arritjet më të mëdha të [[Arkitektura Pallava|Arkitekturës Pallava]] janë [[Shtatë Pagodat e Mahabalipuramit|Tempujt e skalitur në shkëmb]] të [[Mahabalipurami]]t. Në Mahabalipuram gjenden salla me kolona të gërmuara dhe skalitura si dhe faltore monolitike të njohura si [[Pancha Rathat|Rathat e Mahabalipuramit]]. Vlen të përmendet [[Tempulli bregdetar në Mahabalipuram|Tempulli bregdetar]] i ndërtuar nga Narasimhavarmani II pranë [[Mahabalipurami]]t që është një [[Lista e Vendeve të Trashëgimisë Botërore në Indi|Monument i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s]].

[[File:Five Rathas in Mahabalipuram.JPG|381px|thumb|[[Pancha Rathat]] në [[Mahabalipurami|Mahabalipuram]] – [[Tamil Nadu]]]]
Shembujt më të hershëm të tempujve në stilin Dravidian i përkasin periudhës Badami Chalukya-Pallava. Shembujt më të heshëm të arkitekturës Pallava janë tempujt shkëmborë që datojnë midis viteve 610–690 dhe tempujt strukturorë midis viteve 690–900. Arritjet më të mëdha të Arkitekturës Pallava janë Tempujt shkëmborë të [[Mahabalipurami]]t. Aty janë gjetur sallone me kolona dhe faltore monolitike të njohura si [[Pancha Rathat|Ratha]]. Tempujt e heshëm ishin kryesisht të kushtuar për zotin Shiva. Tempulli Kailasanatha i quajtur edhe Rajasimha Pallaveswaram në [[Kanchipurami|Kanchipuram]], i ndërtuar nga Narasimhavarmani II i njohur edhe si Rajasimha është një shembull i shkëlqyer i tempujve të stilit Pallava. Vlen të përmendet vec/anërisht [[Tempulli bregdetar në Mahabalipuram|Tempulli bregdetar]] i ndërtuar nga Narasimhavarmani II afër [[Mahabalipurami]]t që është një pjesë e [[Lista e Vendeve të Trashëgimisë Botërore në Indi|Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s]].

[[File:Shore Temple 01.jpg|thumb|left|358px|[[Tempulli bregdetar në Mahabalipuram]]]]
Në kundërshtim me përshtypjen popullore rreth perandorisë pasuese Chola që eksperimentoi në ndërtimin e komplekseve të mëdhenj tempullor, ishte dinastia Pallava që në fakt eksperimentoi jo vetëm në krijimin e tempujve të mëdhenj pasi filloi ndërtimin e tempujve shkëmborë pa përdorur llac, tulla etj. Shembujt e shkëlqyer të këtyre tempujve janë Tempujt Thiruppadagam dhe Thiruooragam që kanë imazhe 8.5 dhe 11 m të larta të zotit Vishnu në mishërimin e formave të tij Pandavadhoothar dhe Trivikraman. Në krahasim, Siva Lingamën në Tempujt mbretëror të Dinastisë Chola në Thanjavur dhe [[Gangaikonda Cholapuram]] janë 5.2 dhe 5.5 metra të lartë. Duke konsideruar se Tempulli Kanchi Kailasanatha i ndërtuar nga Rajasimha Pallava ishte frymëzimi për Tempullin Brihadeeswara në Thanjavur të Raja Raja Cholas, mund të përfundohet me siguri se sunduesit Pallava ishin mes sunduesve të parë në [[India|Indi]] për të ndërtuar që ndërtuan si komplekse të mëdha tempullore ashtu dhe statuja shumë të mëdha hyjnish dhe idhujsh. Shumë tempuj të Shivës dhe Vishnut në Kanchi të ndërtuar nga sunduesit e mëdhenj Pallava dhe që përfshijnë [[Pancha Rathat|Rathat dhe Relievin [[Zbritja e Gangut]] (të quajtur edhe Pendesa e Arjunas) janë shembuj të pakrahasueshëm të [[Lista e Vendeve të Trashëgimisë Botërore në Indi|Monumenteve të mbrojtur nga UNESCO në Indi]]. Brezi i vazhdueshëm i tempujt Chola, Pallava dhe Pandiya (bashkë me ata Adigaimanë pranë Karurit dhe Namakkalit), ashtu si dhe trupi tempullor Sethupathy midis Pudukottait dhe Rameswarami, përfaqëson njëtrajtësisht Stilin Arkitekturor Jugor të Indisë që tejkalon c/do formë tjetër arkitekture mbizotëruese midis rrafshirës së Dekanit dhe Kaniyakumarit. E panevoshme të shtohet se në vendin Telugu stili ishte pak a shumë njëtrajtësisht sipas stilit Indiano-Jugor ose Dravidian të arkitekturës.

==Arkitektura Pandya==
Tempulli Srivilliputtur Andal është simboli zyrtar i Qeverisë së [[Tamil Nadu]]së. Thuhet se është ndërtuar nga Periyaazhvari, vjerri i sunduesit, me një c/antë me arë që fitoi në debatet e mbajtura në pallatin e mbretit Pandya, Vallabhadeva.

Simboli parësor i Srivilliputturit është struktura e kullës 12-katëshe kushtuar sunduesit të Srivilliputturit, të njohur si Vatapatrasayee. Kulla e këtij tempulli është 59 metra e lartë dhe është simboli zyrtar i Qeverisë së Tamil Nadusë. Tempuj të tjerë domethënës të arkitekturës Pandya përfshijnë Tempullin e famshëm [[Tempulli Meenakshi Amman|Meenakshi]] në Madurai.

==Arkitektura Chola==
{{Shiko gjithashtu|Arkitektura Chola}}
[[File:PeruvudaiyarKoyilThanjavurEntranceToUpperStoreyMainTower.jpg|thumb|right|296px|[[Tempulli Brihadeeswarar]] në Tanjore, një shembull klasik që frymëzoi faltoret e kompleksit tempullor të [[Prambanani]]t në [[Indonezia|Indonezi]]. Çdo faltore tempullore në kepin e [[Tempulli i Koneswaramit|Tempullit Koneswaram]], [[Tempulli Ketheeswaram|Tempullit Ketheeswaram]] dhe [[Tempulli Munneswaram|Tempullit Munneswaram]] ka kulla të larta ([[gopurami|gopurmë]]) nga sundimi Chola.<ref name="ReferenceB">K.A. Nilakanta Sastri: ''A History of South India''; fq. 424–6</ref><ref name="Karen Schreitmuller 2012">Karen Schreitmuller: ''Baedeker India''; 2012, fq. 90</ref><ref>V. Perniola: “The Catholic church in Sri Lanka. The Portuguese period”; vol. II, fq. 366.</ref><ref>Rohan Bastin: ''The domain of constant excess: plural worship at the Munnesvaram temples in Sri Lanka''; fq. 114</ref>]]
Mbretërit Chola sunduan në periudhën midis viteve 848–1280 dhe përfshijnë Rajaraja Cholan I dhe djalin e tij Rajendra Chola, që ndërtuan tempuj të tillë si [[Tempulli Brihadeeswarar]] i Thanjavurit dhe [[Tempulli Brihadeeswarar në Gangaikonda Cholapuram|Tempulli Brihadeeshwarar]]  i [[Gangaikonda Cholapurami]]t, [[Tempulli Airavatesvara]] i [[Darasurami]]t dhe Tempulli Sarabeswara (Shiva), i quajtur edhe Tempulli Kampahareswarar në Thirubhuvanam, ku dy tempujt e fundit gjenden pranë Kumbakonamit. Tre të parët mids katër tempujve të mësipërm janë emërtuar [[Tempujt e Mëdhenj të Gjallë Chola]] pjesë e [[Lista e Vendeve të Trashëgimisë Botërore në Indi|Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s në Indi]].
Sunduesit Chola ishin ndërtues mjaft pjellorë që nga koha e mbretit të parë Vijayalaya Chola, pas të cilit ekziston vargu eklektik i Tempullit Vijayalaya Chozhisvaram afër Narttamalai. Këta janë shembujt më të hershëm të tempujve dravidian të sundimit Chola. Djali i tij Aditya I ndërtoi mjaft tempuj rreth rajoneve të Kanchit dhe [[Kumbakonami]]t.

Ndërtimi i tempujve mori shtytje të fortë nga pushtimet dhe gjenia e Adityas I, Parantakas I, Sundara Cholas, Rajaraja Cholas dhe djalit të tij Rajendra Cholas I. Rajendra Chola I ndërtoi Tempullin Rajaraja në Thanjur të emërtuar sipas emrit të tij. Pjekuria dhe madhështia me të cilën u zhvilluan Arkitektura Chola gjeti shprehje në dy tempujt e Tanjavurit dhe [[Gangaikonda Cholapurami]]t. Ai e shpalli veten e tij si Gangaikonda. Në një pjesë të vogël të brezit të Kaverit midis Tiruchy-Tanjore-Kumbakonamit, në kulmin e pushtetit të tyre, sunduesit Chola lanë më shumë se 2300 tempuj, me brezin Tiruchy-Thanjavur që kishte më shumë se 1500 tempuj. Tempulli madhështor i [[Tempulli Brihadeeswarar|Shivës në Thanjavur]] i ndërtuar nga Raja Rajai I në vitin 1009 ashtu si dhe [[Tempulli Brihadeeswarar në Gangaikonda Cholapuram|Tempulli Brihadisvara]] i [[Gangaikonda Cholapurami]]t, të përfunduar rreth vitit 1030, janë të dy përmendore të përshtatshme për arritjet materiale dhe ushtarake të kohës së dy perandorëve Chola. Tempulli më i madh dhe më i lartë në Indinë e kohës së tij, Tanjore Brihadisvara është kulmi i Arkitekturës Indiano-Jugore.<ref name="arch2">K.A. Nilakanta Sastri: A History of South India; 1955, fq. 421</ref> Në fakt, dy mbretërit pasues Chola, Raja Rajai II dhe Kulothunga III ndërtuan përkatësisht [[Tempulli Airavatesvara|Tempullin Airavatesvara]] në Darasuram dhe Tempullin Kampahareswarar Siva në Tribhuvanam, të dy tempujt në rrethinat e [[Kumbakonami]]t janë ndërtuar rreth viteve 1160 dhe 1200. Të katërt tempujt u ndërtuan përgjatë një periudhe prej afërsisht 200 vjetësh duke pasqyruar lavdinë, begatinë dhe qëndrueshmërinë e sundimit Chola.

Në kundërshtim me përshtypjen popullore, sunduesit Chola përkrahën ndërtimin e një numri të madh tempujsh që u përhapën përgjatë shumicës së pjesëve të Perandorisë Chola.  Këta përfshijnë 40 nga 108 Divya Desamët Vaishnavit nga të cilët 77 gjenden të shpërndarë në shumicën e Indisë Jugore dhe të tjerët në Andhra dhe Indinë Veriore.  Në fakt, [[Tempulli Ranganathaswamy]] i [[Srirangami]]t, që është tempulli më i madh në [[India|Indi]] dhe [[Tempulli Thillai Nataraja në Chidambaram|Tempulli Natarajar]] në Chidambaram (megjithëse fillimisht i ndërtuar nga Dinastia Pallava me gjasa u mor në zotërim nga Dinastia Chola kur sundonin nga Kanchi) ishin dy nga tempujt më të rëndësishëm të patronizuar dhe zgjeruar nga sunduesit Chola dhe nga koha e mbretit të dytë Chola, Aditya I, këta dy tempuj janë vlerësuar në mbishkrime si tempujt e hyjnive mbrojtëse të mbretërve Chola.

[[File:A Dravidian architecture Pillar in Airavatesvara Temple, Darasuram @ Thanjavur district..JPG|thumb|left|358px|Një kolonë e arkitekturës Dravidiane në Tempullin Airavatesvara, në [[Darasurami|Darasuram]], distrikti Thanjavur.]]
Sigurisht, dy Tempujt [[Tempulli Brihadeeswarar|Brihadeeswarar]] në Thanjavur dhe [[Gangaikonda Cholapurami|Gangaikonda Cholapuram]] ashtu si dhe tempuj të tjerë të Shivës, përkatësisht [[Tempulli Airavatesvara]] i [[Darasurami]]t dhe Tempulli Sarabeswara (Shiva) që është gjithashtu popullor me emrin Tempulli Kampahareswarar në Thirubhuvanam, të dy në rrethinat e [[Kumbakonami]]t, ishin tempuj mbretëror të Dinastisë Chola për të përkujtuar pushtimet dhe nënshtrimet e tyre të panumërta të rivalëve të tyre nga pjesët e tjera të Indisë Jugore, Dekan Ilangait ose [[Sri Lanka]]s dhe rripave Narmada-Mahanadi-Gang. Por perandorët Chola theksuan qasjen e tyre jo të anëmbajtëse ndaj ikonografisë dhe besimit fetar duke e trajtuar hyjnitë tempullore të dy krijimeve të tjera të tyre të pashoqe, përkatësisht [[Tempulli Ranganathaswamy në Srirangam|Tempullit Ranganathaswamy]] kushtuar [[Vishnu]]t në [[Srirangami|Srirangam]] dhe Tempullit Nataraja në [[Chidambarami|Chidambaram]] që faktikisht është shtëpia e të dy hyjnive, [[Shiva]] dhe [[Vishnu]] (i shtrirë si Govindarajari) për të qenë 'Kuladheivamët' ose hyjnitë e tyre mbrojtëse. Sunduesit Chola parapëlqenin gjithashtu të quanin vetëm këta dy tempuj që bujtin hyjnitë e tyre mbrojtëse si ''[[Koili|Koil]]'' ose 'Tempull', që përfaqësojnë vendet më të rëndësishme të adhurimit për ta, duke nënvizuar barazinë e tyre. Tempujt e sipërpërmendur janë pjesë e Trashëgimisë Botërore të [[UNESCO]]s, të emërtuar si [[Tempujt e Mëdhenj të Gjallë Chola]].

Tempulli i [[Gangaikonda Cholapurami]]t, krijim i Rajendra Cholas I, ishte ndërtuar me synimin që ti tejkalonte paraardhësit e tij në të gjitha aspektet. I përfunduar rreth vitit 1030, vetëm dy dekada pas tempullit në Thanjavur dhe më së shumti në të njëjtin stil, rafinimi më i madh në pamjen e tij dëshmon gjendjen më të begatë të Perandorisë Chola nën sundimin e Rajendras.<ref name="GC">R. Nagasamy: Gangaikondacholapuram, 1970</ref> Ky tempull ka një Siva linga më të madhe se ajo në Thanjavur, por [[Vimana]] e këtij tempulli është më e vogël në lartësi se ajo e [[Thanjavuri]]t.

Periudha Chola është po ashtu e shquar për skulpturat e saj përgjatë gjithë botës. Midis ekzemplarëve ekzistues në muze përreth botës dhe në tempujt e Indisë Jugore mund të shihen shumë figura të rafinuara të Shivës në forma të larmishme, të [[Vishnu]]t dhe bashkëshortes së tij [[Lakshmi]] ashtu si dhe të shenjtëve shaivit. Megjithëse përgjithësisht sipas konvencioneve ikonografike të vendosura nga tradita e gjatë, skulptorët në shekujt e XI dhe të XII punonin me liri të madhe për të arritur hijeshinë dhe madhështinë klasike. Shembulli më i mirë i kësaj mund të shihet në formën e Kërcimtarit Hyjnor Nataraja.<ref name="nataraja">Imazhi prej bronxi i Natarajas në Tempullin Nagesvara në Kumbakonam është imazhi më i madh i njohur.</ref>

== Koili==
[[File:Madurai-tank.jpg|thumb|358px|[[Tempulli Meenakshi Amman|Tempulli Hindu Meenakshi Amman]] në [[Tamil Nadu]], qyteti i [[Madurai]]t]]
'''[[Koili]]''' (i quajtur edhe '''Koyil''' ose '''Kovil''') (që do të thotë: vendqendrimi i zotit<ref group=Shpjegimi>Fjala moderne tamile per tempullin hindu është ''kōvil'' (në gjuhën tamile: ''கோவில்'') që do të thotë "vendqendrimi i zotit". Në [[Tamil Nadu]]në e lashtë, mbreti (në gjuhë tamile: கோ, Kō) konsiderohej si ‘përfaqësues i zotave në tokë' dhe jetonte në një ''kōvil'', që donte të thoshte gjithashtu "shtëpia e mbretit". Fjala e vjetër për mbret ''Kō'' (në gjuhën tamile: கோ - "mbret"), ''Iṟai'' (në gjuhën tamile: இறை - "perandor") dhe ''Āṇḍavan'' (në gjuhën tamile: ஆண்டவன் - "pushtues") tani përdoren kryesisht për tiu referuar zotave.</ref>)  është termi tamil për një stil të veçantë [[Tempulli hindu]] të [[Arkitektura Dravidiane|Arkitekturës Dravidiane]]. Të dy termat, '''koyil''' (në gjuhën tamile: கோயில் – ''kōyil'') dhe '''kovil''' (në gjuhën tamile: கோவில் – ''kōvil'')<ref>[http://www.dinamani.com/weekly_supplements/kadhir/article638915.ece?service=print ''கோயில்'', ''கோவில்''; எது சரி? = ''Koyil'' or ''kovil'', which is correct?]</ref> përdoren si sinonime. Në gjuhën tamile ''kōvil'' (கோவில்)<ref>[http://www.dinamani.com/weekly_supplements/tamil_mani/2013/12/22/%E0%AE%95%E0%AF%8B%E0%AE%AF%E0%AE%BF%E0%AE%B2%E0%AE%BE-%E0%AE%95%E0%AF%8B%E0%AE%B5%E0%AE%BF%E0%AE%B2%E0%AE%BE/article1958683.ece?service=print எது சரி? ''கோயிலா'' அல்லது ''கோவிலா''? = Correct word - ''Koyil'' or ''kovil''?]</ref> është fjalë e rrejdhur, sipas rregullave të gramatikës tamile.

Në gjuhën bashkëkohore tamile, termi përdoret gjithashtu për tiu referuar edhe kishave të krishtera. Madje vendet jo fetare të konsideruara të shenjta quhen ''kovilë'' nga tamilët, si për shembull faltoret e ndërtuara në përkujtim të Thiruvalluvarit (poet dhe filozof i shekullit të II), ose Tamil Thait (e përkthyer si Nëna Tamil, e nderuar si personifikimi i gjuhës tamile) quhen përkatësisht Thiruvalluvar Koil dhe Tamil Thai Koil.

Në të folurën formale moderne, ''kovilët'' referohen si ''aalayamë'' nga shumë hindu dhe si ''devaalayamë'' nga të krishterët. ''Ambalam'' është një tjetër term i përdorur nga besimtarët e murgut tamil të shekullit të XIX Vallalar.

Për shaivitët (sekt hindu), kovilët kryesorë janë [[Tempulli i Chidambaramit]] dhe [[Tempulli Koneswaram]] ndërsa për vaishnavitët (sekt tjetër hindu), [[Tempulli Sri Ranganathaswamy në Srirangam]] dhe [[Tempulli Tirumala Venkateswara]] në Tirupati konsiderohen njëlloj të rëndësishëm. Për të krishterët koilët e konsideruar shumë të rëndësishëm janë Arokkiya Madha Koili (Bazilika e Zonjës Sonë të Shëndetit të Mirë) në Velankanni, Santhome ''Devaalayami'' (Bazilika e Shën Thomait) në Chennai dhe Poondi Madha Koili (Bazilika e Poondi Madhas) në Thiruvaiyaru.

Koilët në [[Tamil Nadu]] dhe kovilët në [[Sri Lanka]] kanë histori të gjatë dhe kanë qenë gjithmonë të lidhur me sunduesin e kohës. Shumica e mbretërve përkrahnin ndërtimin e tempujve në mbretëritë e tyre dhe bashkangjisnin ujëmbledhës dhe fshatra për ti administruar. Tempujt jo vetëm që vepronin si vende adhurimi, por edhe si qendra qytetare për popullsinë, duke u ofruar shërbime bashkësive vendore në formën e spitaleve, institucioneve arsimore, sporteve dhe shkollimet artizanale.

{{Wide image|An aerial view of Madurai city from atop of Meenakshi Amman temple.jpg|882px|[[Tempulli Meenakshi Amman]] në [[Madurai]]}}

Tamilët e lashtë ishin mes ndërtuesve më të mëdhenj të tempujve. Literatura Sangame e shkruar para erës sonë përmend disa nga tempujt që ngritën mbretërit e Tamilakamit (Vendi i lashtë i tamilëve). Këngët e shenjtëve të vlerësua të Shaiva Nayanarëve dhe  të Vaishnava Alvarëve që datojnë që nga periudha midis shekullit të VI dhe të IX ofrojnë referime të gjera për tempujt e asaj periudhe. Mbishkrimet në gurë, të gjetura në shumicën e tempujve tregojnë patronazhin e gjerë ndaj tyre të sunduesve të ndryshëm.

Tempujt më të lashtë u ndërtuan prej tullash dhe llaçi. Deri në vitin 700 tempujt ishin kryesisht të [[Arkitektura shkëmbore e Indisë|llojit të skalitur në shkëmb]]. Mbretërit Pallava ishin ndërtues të mëdhenj tempujsh në shkëmb. Dinastia Chola (850–1279) la një numër të madh monumentesh të tyre siç është [[Tempulli Brihadeeswarar]] në [[Thanjavur]]. Sunduesit Chola shtuan shumë [[mandapa]] të zbukuruara ose salla tempujsh dhe ndërtuan kulla të mëdha. Stili Pandya (deri në vitin 1350) pa shfaqjen e kullave të stërmëdha, rrethimeve me mure të larta dhe portikë të stërmëdhenj me kulla [[Gopurami|gopuramë]]. [[Arkitektura Vijayanagara|Stili Vijayanagar]] (1350–1560) është i famshëm për stërhollimin dhe bukurinë, veçanërisht për kolonat e dekoruara monolitike. Stili Nayak (1600–1750) vihet në pah për shtimin e ''prakaramëve'' të mëdhenj (oborre të jashtme) korridoret rrethpërshkruese të shenjtëroreve dhe sallave me kolona.

==Vimanat==
[[File:Jagannath Temple, Puri.jpg|thumb|280px|Vimana e [[Tempulli Jagannath në Puri|Tempullit Jagannath]] në Puri në [[Arkitektura Kalinga|Stilin Arkitekturor Kalinga]]]]
'''[[Vimana]]''' (në gjuhën Tamile: விமானம், në gjuhën Kannada: ವಿಮಾನ) është një term për kullën sipër [[Garbhagriha]]s ose Sanctum sanctorumit në një [[Tempulli hindu|Tempull Hindu]].<ref>{{cite web|url=http://www.art-and-archaeology.com/india/glossary1.html#vimana|title=Glossary|publisher=art-and-archaeology|accessdate=10 shkurt 2007|archive-date=5 prill 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070405055253/http://www.art-and-archaeology.com/india/glossary1.html#vimana|language=en|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite book|title=Indian temple architecture: form and transformation: the Karṇāṭa Drāviḍa|author=Adam Hardy|url=http://books.google.co.in/books?id=aU0hCAS2-08C&pg=PA17&lpg=PA17&dq=vimana+architecture&source=bl&ots=2jijqDCzc1&sig=q8VJfvmVtanB85EUsv_xiPjFiyM&hl=en&ei=ymVXTrCIK9HnrAf4iIGJCw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=5&ved=0CEAQ6AEwBA#v=onepage&q=vimana%20architecture&f=false}}</ref>

Në ''Akash'' ([[Hindi]]) / ''Vannam'' (Tamil) / ''Aakasha'' (Kannada/Sanskrutham), Pushteti i Kolosal me gjithë Grahat duke përfshirë Nathstran i japin Akarshana Sakthi të gjithë njerëzve pa ndonjë shpërblim.

[[Image:Tiruvisanallur.jpg|left|thumb|296px|Vimana dhe Gopurami në Tiruvisanallur]]
Një [[Tempulli hindu|Tempull Hindu]] tipik në [[Arkitektura Dravidiane|Stilin Dravidian]] mund të ketë [[gopurami|gopuramë]] të shumtë, të ndërtuar në mënyrë tipike në mure të shumë-fishta në radhë rreth faltores kryesore. Muret e tempullit janë zakonisht katrorë me murin më të jashtëm që ka katër gopuramë, në në secilën faqe, të vendosura saktësisth në qendër të secilit mur. [[Garbhagriha]] (sanctum sanctorumi ose faltorja qendrore e hyjnisë) dhe çatia e tij lartë janë gjithashtu të quajtura [[Vimana]]. Përgjithësisht, këto nuk marin aq domethënie sa gopuramët e jashtëm, me përjashtim të pak tempujve ku çatitë e shenjtërores janë po aq të famshme sa vetë kompleksi i tempullit.

==== Shembuj të famshëm ====
Kanaka-sabai (Faza e Artë) në [[Tempulli Thillai Nataraja në Chidambaram|Tempullin Thillai Nataraja në Chidambaram]] është një shembull i famshëm. Kjo faltore e veçantë është e mbuluar tërësisht me pllaka të arta por është e ndryshme në strukturën e tij dhe në përmasat masive kur krahasohet me shumicën e Vimanave të tjera. Dëshmitë historike tregojnë se gjatë shekullit të IX Parantaka Chola I e themeloi për të mbuluar këtë [[Vimana]] me ar zbukurues që ka mbijetuar deri më sot.

Vimana Ananda Nilayame e [[Tempulli Venkateswara në Tirumala|Tempullit Venkateswara në Tirumala]] është një shembull i famshëm ku gopurami i faltores kryesore zo një vend shumë të veçantë në historinë dhe identitetin e tempullit.

[[Tempulli Meenakshi Amman]] ka dy vimana të arta,<ref>{{Cite web |url=http://www.maduraimeenakshi.org/menu_pg.php?id=2%3Fs_id%3D9 |title=Kopje e arkivuar |url-status=dead |access-date=8 shtator 2019 |archive-date=5 prill 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090405180658/http://www.maduraimeenakshi.org/menu_pg.php?id=2%3Fs_id%3D9 }}</ref> e stërmadhja për zotin [[Shiva]] dhe e dyta për bashkëshorten e tij Meenakshi.

Vimana e [[Tempulli Brihadeeswarar|Tempullit Brihadeeswarar]] në Tanjore është një tjetër shembull i famshëm, me një lartësi shumë të madhe. Kjo formë nuk është shumë e zakonshme.

<gallery mode="packed" heights="180px" caption="Shembuj vimanash">
Image:Tirumala Tirupati.jpg|Faltorja e Artë e [[Tempulli Venkateswara në Tirumala|Tempullit Venkateswara në Tirumala]]
Image:Vinayakar Goupuram in Sttanathar Temple.JPG|Vimana e [[Tempulli Sattainathar në Sirkazhi|Tempullit Sirkazhi Sattainathar]]
Image:Tirunallur2.jpg|Vimana e [[Tempulli Kalyanasundaresar në Nallur|Tempullit të Tirunallurit]]
</gallery>

==Gopuramët==
[[File:Meenakshiamman Temple Tower.JPG|thumb|280px|Kulla e [[Tempulli Meenakshi Amman|Tempullit Meenakshi Amman]] në Madurai]]
'''[[Gopurami]]''' (i quajtura edhe '''Gopura''') është një kullë monumentale, zakonisht e zbukuruar në hyrje të ndonjë tempulli, veçanërisht në Indinë Jugore. Kjo formon një veçori të shquar të koilëve, [[Arkitektura e tempujve hindu|Tempujve Hindu]] në [[Arkitektura Dravidiane|Arkitekturën Dravidiane]].<ref name=ching2>{{cite book|first=Francis D. K.|last=Ching|year=2007|title=A Global History of Architecture|url=https://archive.org/details/globalhistoryofa0000chin|publisher=John Wiley and Sons|location=New York|isbn=0-471-26892-5|page=[https://archive.org/details/globalhistoryofa0000chin/page/762 762]}}</ref> Ata janë të kurorëzuar nga ''kalasami'', një majëz e gurtë në formë bulbore. Ata funksionojnë si portikë nëpër muret që rrethojnë kompleksin e [[Tempulli hindu|tempullit]].<ref name=ching>{{cite book|first=Francis D. K.|last=Ching|year=1995|title=A Visual Dictionary of Architecture|url=https://archive.org/details/visualdictionary0000fran|publisher=John Wiley and Sons|location=New York|isbn=0-471-28451-3|page=[https://archive.org/details/visualdictionary0000fran/page/253 253]}}</ref>

Zanafilla e gopuramëve mund të gjurmohet që nga strukturat e mbretërve tamilas të Dinastisë Pallava; dhe nga shekulli i XII, nën sunduesit Pandya, këta portikë u bënë një veçori mbizotëruese e pamjes së jashtme të tempujve, duke hijëzuar shenjtëroren e brendshme që u errësua nga pamja nga madhësia kolosale e gopuramit.<ref name="mitchell">{{cite book|last=Mitchell|first=George|title=The Hindu Temple|url=https://archive.org/details/hindutempleintro0000mich|publisher=University of Chicago Press|year=1988|location=Chicago|pages=[https://archive.org/details/hindutempleintro0000mich/page/151 151]-3|isbn=0-226-53230-5}}</ref> Ai e mbizotëron shenjtëroren e brendshme edhe në sasinë e zbukurimeve. Shpesh një faltore ka më shumë se një gopuram.<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/eb/article-9037402/gopura|language=en|title=gopura|publisher=Encyclopædia Britannica|accessdate=20 janar 2008}}</ref> Ato shfaqen edhe në Arkitekturën jashtë [[India|Indisë]], veçanërisht në [[Arkitektura Kmere|Arkitekturën Kmere]], si në [[Angkor Wati|Angkor Wat]].

Një [[Koili|koil]] mund të ketë gopuramë të shumë-fishtë, të ndërtuar në mënyrë tipike në mure të shumë-fishta në radhë përreth faltores kryesore. Muret e tempullit janë zakonisht katrorë me murin më të jashtëm që ka gopuramë. [[Garbhagriha]]  dhe çatia e saj (faltorja qendrore e hyjnisë) është quajtur gjithashtu ''[[Vimana]]''.

[[Image:Santhome Basilica.jpg|thumb|left|280px|Bazilika e Shën Thomait në Chennai]]
Gopurami zakonisht është drejtkëndor në formë me dyer në nivelin përdhes, shpesh të dekoruara në mënyrë të pasur, që ofrojnë hyrjen te ta. Sipër është gopurami konik, i ndarë në shumë kate që zvogëlohen në madhësi dhe ngushtohen me ngjitjen në lartësi. Zakonisht kulla është e kryesuar nga një çati me një majëz në formë kupole barrele.<ref name=mitchell/> Forma fillon në mënyrë mjaft modeste në shekullin e X, si në [[Tempulli bregdetar në Mahabalipuram|Tempullin Bregdetar]] në [[Mahabalipurami|Mahabalipuram]], me [[Tempulli Brihadeeswarar|Tempullin Brihadeeswarar]] të shekullit të XI në Thanjavur që shënon një hap thelbësor përpara me gopuramë shumë-katësh nga ajo periudhë, shumë më të mëdhenj se ndonjë tjetër i mëparshëm, megjithëse shumë më i vogël se kulla kryesore e tempullit ([[vimana]]). Katër gopuramët e [[Tempulli Thillai Nataraja në Chidambaram|Tempullit Thillai Nataraja në Chidambaram]] janë shembuj të hershëm të rëndësishëm, të nisur në mesin e shekullit të XIII por të përfunduar në një periudhë të gjatë.<ref>J.C. Harle: ''The Art and Architecture of the Indian Subcontinent''; 2nd edn. 1994, Yale University Press Pelican History of Art, ISBN 0-300-06217-6, fq. 320-325</ref> Gopuramët janë të dekoruar në mënyrë elegante me skulptura dhe relieve të pikturuara me një larmi temash të marra nga [[Mitologjia Hindu]], veçanërisht ato të lidhura me hyjninë kryesore të tempullit ku është vendosur gopurami. [[Tempulli Sri Ranganathaswamy në Srirangam|Tempulli Sri Ranganathaswamy]] në [[Srirangami|Srirangam]], në shtetin indian [[Tamil Nadu]] është gopurami më i lartë në botë.

==Arkitektura e krishterë==
Bazilika e Shën Thomait është një bazilikë minore katolike (e ritit latin) në Santhome, në qytetin e [[Chennai]]t (ish qyteti i Madrasit) në [[India|Indi]]. Ajo u ndërtua në shekullin e XVI nga eksploratorët portugezë dhe u rindërtua përsëri me statusin e katedrales nga britanikët në vitin 1893.

==Arkitektura Tamile në Sri Lanka==
[[File:TenavaraiTemple.jpeg|thumb|264px|Skicim i Tempullit të Tenavaramit]]
===Tempulli i Tenavaramit ===
'''[[Tempulli i Tenavaramit]]''' {{coord|5|55|21|N|80|35|22|E|display= inline}} (në gjuhën tamile தென்னாவரம் கோயில்) (historikisht i njohur si '''Tenavaram Kovil''', '''Tevanthurai Kovil''' ose '''Naga-Risa Nila Kovil''') ishte një kompleks historik [[Tempulli hindu|tempullor hindu]] i vendosur në qytetin port të Tenavaramit, Tevanthurai pranë Galles, në provincën jugore të [[Sri Lanka|Sri Lankës]].<ref>{{Cite web |url=http://www.panoramio.com/photo/14342785 |title=pic |url-status=dead |access-date=17 tetor 2016 |archive-date=5 nëntor 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121105094025/http://www.panoramio.com/photo/14342785 }}</ref> Hyjnia i tij kryesor ishte ''Tenavarai Nayanari'' dhe në zenitin e tij ishte një nga komplekset më të shquara hindu në ishull, që përmbante tetë ''[[koili|kovile]]'' të rëndësishme faltoresh deri në një mijë statuja hyjnishë dhe dy faltore të rëndësishme për Vishnun dhe Shivën. Administrimi dhe mirëmbajtja ishte e drejtuar nga tregëtarët tamil hindu gjatë kohës që Tenavarami ishte një vend popullor pelegrinazhi dhe treg i famshëm.

Kompleksi, i kufizuar nga një grup i madh katërkëndësh, ishte një grumbull i mjaft faltoreve historike hindu, me faltoren kryesore të projektuar në [[Arkitektura e Keralas|Stilin Kerala]] dhe [[Arkitektura Pallava|Pallava]] të [[Arkitektura Dravidiane|Arkitekturës Dravidiane]]. Tempulli qendror kushtuar Vishnut (Tenavarai Nayanari) ishte më i shquari dhe më i madhi, dhe popullor midis popullsisë së madhe të tij tamile, pelegrinëve dhe mirëbërësve të besimeve të tjera si [[Budizmi]] ashtu si dhe për mbretërit dhe artizanët. Faltoret e tjera që përbënin Kovil Vattan i ishin kushtuar Ganeshit, Murukanit, Kannagit dhe Shivës, shembuj gjerësisht të ekzaltuar të ndërtimeve prej guri të stilit dravidian. Faltorja e Shivës është lavduar si Pancha Ishwarami i lashtë më jugor i Shivës (i quajtur Tondeswaram), i ndërtuar në zonën bregdetare përreth ishullit në periudhën klasike. Tempulli i Tenavaramit zotëronte të gjithë pasurinë dhe tokën si dhe fshatrat e afërt, pronësia e të cilëve ishte konfirmuar nga mjaft dhurime mbretërore në periudhën e hershme mesjetare. Mbajtësit e tij jetonin përgjatë rrugëve të agraharamit të lashtë brenda kompleksit. Për shkak të patronazhit nag mbretërit e dinastive të ndryshme dhe pelegrinëve përgjatë Azisë, ai u bë një nga ndërtesat më të rëndësishme të mbijetuar të [[Arkitektura Dravidiane|Periudhës së Arkitekturës Klasike Dravidiane]] nga fundi i shekullit të XVI. Kompleksi i tempullit u shkatërrua nga portugezi Souza d'Arronches, që shkatërroi gjithë bregun jugor. Pasuria pastaj ju dha katolikëve. Shkëlqimi dhe fama e Tenavaramit e rendisnin atë në staturë përkrahë komplekseve të tjera të famshme hindu të zhvilluar nga Dinastia Pallava në rajon si [[Tempulli i Koneswaramit|Koneswarami]] në [[Trincomalee]]. Gërmimet në [[mandapa]]n e kompleksit me rrënoja pjesërisht të mbuluara të kolonave prej granit, shkallëve dhe pllakate të punuara në gurë në të gjithë qytetin çuan në gjetje të shumta. Duke pasqyruar kulminimin e ndimit [[Arkitektura Pallava|artistik Pallava]] dhe kontributet në jug të ishullit janë statujat tempullore të shekullit V–VII të Ganeshit, Lingami, skulptura e Nandit dhe Makara Thoranami (portiku prej guri) i faltores së Vishnut nga shekulli i X, korniza dhe trari i të cilës përfshin gardianë të vegjël, një Lakshmi të lustruar, kërcimtarë, muzikanë, ganat dhe kalorësit yali.

[[File:Vadakkumnathan Temple.jpg|thumb|left|327px|[[Tempulli Vadakkunnathan|Vadakkunnathan Kovili]] i famshëm i Thrissurit në [[Kerala]]. Tenavarami kishte të gjashme gopuramët e fuqishëm strukturalisht me këtë kompleks të Shivës shumë-faltoresh të ndërtuar në Stilin Arkitekturor Dravidiano-Keralas.]]
Tempulli i Tenavaramit u ndërtua me harqe kupole mbi bregun që shikon Oqeanin Indian. Kulla qëndrore e [[gopurami]]t të [[Vimana|vimanës]] dhe kullat e tjera gopuramë që mbizotëronin qytetin i kishin çatitë e tyre të veshura me tunxh, ar dhe bakër. Pjesa e jashtme e tyre përmbante kube të skalitura në mënyrë të stërholluara, me harqe të rafinuar dhe porta që hapeshin në veranda të të ndryshme dhe faltore të kompleksit, duke i dhënë Tenavaramit pamjen e një qyteti të artë lundruesish që vizitonin portin për të tregtuar dhe që i besonin dritës së tij që pasqyrohej nga çatitë e gopuramëve për synime lundrimi.

Tenavara Naga Risa Nila Kovil – faltorja e Shivës – është ndërtuar para erës sonë, megjithëse data e saktë është e panjohur. Tenavara Ganeshwara Kovil – faltorja e Ganeshit – u ndërtua në vitin 790 nga Rama Chandra, ndërsa Tenavara Vishnu Kovil – faltorja e Vishnut – u ndërtua në vitin 790 nga Dappula Seni dhe Rama Chandra.

Tenavarami mbetet një nga tempujt dravidian të shkatërruar që është akoma për tu rindërtua nga hindutë tamilë. Për shkak të ndryshimeve fetare dhe demografike pas fundit të shekullit të XVIII, shumica e fshatrave dhe qytezave rrethuese nuk janë drejtpërdrejt të lidhura me qytetin. Mbi rrënojat e tij janë ndërtuar Vishnu Devale dhe tempuj budistë.

===Historia===
Një hartë e skicuar nga hartografët e hershëm grekë tregon ekzistencën e një [[tempulli hindu]] në të njëjtën vendndodhje përgjatë bregut jugor. Ptolemeu në vitin 98 të e. s. shënon qytetin si "Dagana" ose "Dana" (Hëna e shenjtë), një vend "i shenjtë për hënën", që gjeografët thonë se përputhet me Tenavaramin.<ref name="autogenerated54">Jean Baptiste Bourguignon d' Anville: ''A geographical illustration of the map of India''; përkthyer nga frengjishtja në anglisht nga Mon. d'Anville ... me disa shënime shpjeguese; 1759, fq. 54</ref> Në këtë tempull hyjnia kryesuese ishte e njohur si "Chandra Maul Eshwaran". Në ballin e hyjnisë ishte një gurë i madh i çmuar në formën e një gjysëm-hëne. Tekstet e lashta tamile si ''Yalpana Vaipava Malai'' e quajnë qytetin ''Theivanthurai'' (Porti i zotit) dhe emrin e hyjnisë si ''Santhira Segaram'' ose "hyjnia Shiva, mbajtësi i hënës në kokën e tij". Kjo faltore u bë e njohur si ''Naga-Risa Nila Kovili'' i Tenavaramit nga periudha mesjetare dhe si "Tondeswaram", një nga pesë ''Ishwaramët'' e lashtë të Shivës në rajon.<ref name="autogenerated1985">Samuel Jeyanayagam Gunasegaram: ''Selected Writings; 1985''</ref>

Ka dëshmi të rralla tekstore dhe arkeologjike nga burimet vendore dhe të jashtme që përshkruajnë ndarjen e gjithë ishullit në shekujt e parë të erës sonë midis dy mbretërive. Dëshmitë e tregëtarit grek të shekullit të VI Cosmas Indicopleustes që vizitoi ishullin rreth kohës së mbretit Simhavishnu i Dinastisë Pallava në Tamilakam tregojnë praninë e dy mbretërve, një prej të cilëve e kishte bazën në Jaffna, bujtëse e një emporiumi të madh, i cili sundonte distriktet brengdetare përreth ishullit. Kjo mbretëri tamile evoluoi nga Nāka Naduja e Dinastisë së lashtë Nāka. Gildat tregtare nga Tamilakkami shpesh të ndërtuara nga rrënojat ose faltoret e mëparshme të Shivës dhe Vishnut përgjatë [[Azia Jugore|Azisë Jugore]] dhe [[Azia Jug Lindore|Azisë Jug-Lindore]] gjatë sundimit të mbretërve Pallava, Chola dhe Pandyanë. Gjatë pushtimit të Cejlonit nga mbreti Pallava, Narasimhavarmani I (630–668) dhe sundimi i këtij ishulli nga gjyshi i tij, besimtar i Vishnut, mbreti Simhavishnu (537–590), u ndërtuan shumë [[Arkitektura Pallava|tempuj shkëmborë Pallava]] në rajon për hyjni të ndryshme dhe ky stil arkitekturor mbeti popullor dhe shumë ndikues edhe për disa shekuj.<ref name="autogenerated36">Humphrey William Codrington: ''Short History of Ceylon''; fq. 36</ref><ref name="ReferenceC">Sachindra Kumar Maity: ''Masterpieces of Pallava Art''; fq. 4</ref> Kompleksi tempullor u zhvillua me një [[Arkitektura Pallava|Stili Arkitekturor Pallava]] midis shekujve të VI dhe të VIII.

Sipas një tradite një faltore e tempullin të Tenavaramit u ndërtua nga mbreti Aggabodhi IV në mes të shekullit të VII, duke shkrirë [[Arkitektura Dravidiane|ndërtimin tempullor dravidian prej guri]] me një interpretim vendor.<ref name="autogenerated36" /> Mbreti Dappula Sen u përfshi në restaurimin e faltores së Vishnut në kompleks gjatë kësaj kohe për të bujtur imazhin pas parjes së arritjes së tij në një ëndërr. Kryeprifti brahmin /princi tregtar që solli imazhin u quajt Rama Chandra, (një emër që aludon për hyjninë Rama, një mishërim i Vishnut). Imazhi prej druri sandali u zhvendos menjëherë në faltore të tjera të brendatokës. Disa studiues e konsiderojnë historinë e një imazhi prej druri sandali si një mit.<ref>The Ceylon historical journal; Volume 17, 1970, fq. 47</ref><ref>Willian Skeen: ''Adam's Peak: legendary, traditional, and historic notices of the Samanala ...''; 1870</ref> Një burim i shkruar i shekullit të XVII shpjegon se menjëherë pas zhvendosjes së imazhit prej druri, brahminët tamilë vargëzuan në diturinë vaishnavite nga [[Rameswarami]] në [[Tamilakkami]]n e periudhës Pallava u ftuan në qytet për të modeluar dhe prurë një imazh të Vishnut në Tenavaram. Burime të tjera tregojnë se tamilët e sollën statuëjën për në Tenavaram për ta shpëtuar pasi Rameswarami ishte nën sulm. Rama Chandra themeloi kovilin e Ganeshit në Tenavaram në vitin 790, të vendosur në Vallemadama në bregun e detit, ku valët godisnin muret e tij në Kovil Vatta. Naga Risa Nila Kovili i Shivës ishte në afërsi të kësaj zone të Tenavaramit. Emri i Rama Chandras recitohej përditë në përfundim të riteve të adhurimit gjatë horëve të hershme të mëngjesit. Hymnet lavduese të zotin recitoheshin nga priftërinj tamilë të bashkangjitur me tempullin. Këta priftërinj ishin të vendosur në agraharam (lagje që përbëhej vetëm nga kasta e priftërinjve brahminë). Në traditën e [[Arkitektura e tempujve hindu|praktikës arkitekturore hindu]] dhe planifikimin e qyteteve, një agraharam konsistonte në dy rreshta shtëpish që shtriheshin veri jug në të dy krahët e një rruge. Në njërin skaj ekzistonte një tempull për Shivën dhe në skajin tjetër një tempull për Vishnun. Një shembull i shquar agraharami është Vadiveeswarami në [[Tamil Nadu]].

Faltoret e shumta të kompleksit dëshmohen në dhurimet, mbishkrimet dhe literaturën vendore. Dëshmitë epigrafike në disa gjuhë të gjetura në afërsi japin informacione rreth faltores së tij të Murukanit, bashkëshortes së tij, Ganeshit, hyjnizimin e Kannagit, Vishnut dhe Shivës. Tenavarami u bë një treg i famshëm tamil përgjatë pak shekujve në vazhdim.<ref name="jetceylon">{{cite book|last=Tennent|first=James Emerson|title=Ceylon; an account of the island physical, historical and topographical, with notices of its natural history, antiquities, and productions|url=https://archive.org/details/b29352770_0001|chapter=The Northern Forests|year=1859|page=[https://archive.org/details/b29352770_0001/page/20 20]}}</ref><ref name="autogenerated2004">Nirmala Ramachandran: Hindu Legacy to Sri Lanka; 2004, fq. 19</ref><ref>Horatio John Suckling: ''Ceylon: A General Description of the Island, Historical, Physical, Statistical''; 1994, fq. 262</ref>

[[File:TenavaraiThevanthuraiKovillocation.jpeg|thumb|264px|Vendndodhja e faltores kryesore të Tenavaram Kovilit në Thevan Thurai, Matura pranë bregut, përpara shkatërrimit të kompleksit. Skicim portugez, i publikuar rreth vitit 1650]]
Dhurimi nga mbreti dambadeniyan, Parakramabahu II, që sundoi midis viteve 1236 dhe 1270, përmban referenca të dhurimeve për Tenavaram ''[[Koili|Kovilin]]'', që rikonstruktoi faltoren dhe rikonfirmoi pronësinë e tokës dhe rregullimet për të parandaluar evazionin e detyrimeve doganore në port nga tregtarët. Sipas këtij mbishkrimi, ''Tendiratota'' dhe tokat e saj që ishin përkrahje fetare të vjetra ishin të mirëmbajtuara në mënyrë të rregullt nga mbreti. Porti administrohej nga një zyrtar i titulluar Mahapandita. Ata që vinin nga vendet e jashtme nuk lejoheshin të vendosnin vende sipërmarrjeje pa leje dhe zyrtarët mbretëror nuk duhet të pranonin dhurata nga tregtarët e huaj. Mbishkrimi përmend gjithashtu seksionin devalayam (një tempull tamil në gjuhën formale) të adhurimit dhe agraharamin  (brahmadeya ose chaturvedimangalam) e Tenavaramit – lagjet Iyer ose brahmine tamile e fshatit heterogjen Tenavaram si garanci mbrojtjeje. Midis Iyerëve të agraharamit të Tenavaramit dhe mbretërve që ushtruan sundimin mbi rrafshirat jugore dhe jug-perëndimore ekzistonte një lidhje e ngushtë përgjatë një kohe të gjatë. Pocaracan Pantitani i Tenavarait, që mbante titullin e nderit ''Tenuvaraipperumal'' përpara emrit të tij, shkroi ''Caracotimalain'', një traktat mbi astrologjinë në vargje metrike tamile. Autori ricitoi në prani të mbretit në oborrin e Kurunegalit në vitin 1310. Në stancat hyrëse të kësaj vepre është një panegjerik për padronin mbretëror në këtë oborr, Parakramabahu IV (1303–1326) i Dambadeniyas. Titulli honorifik i autorit, ''Tenuvarai-Perumal'', fjalë për fjalë do të thotë "Princi i Tenavarait". Në dokumentet e lëshuara nga mbretërit e Kottes në shekujt e XV dhe të XVI, si Bhuvanekabahu VII i Kottes, një monark hindu që i shkruante të gjitha shpalljet e tij zyrtare në gjuhën tamile, janë përmendur mjaft hindu tamilë me përcaktimin e veçantë ''Tenuvarai Perumal''. Midis emrave të shumë hindu të listuar në mbishkrimin Kudumirissa janë përfshirë ato të dy individëve që kishin titullin Tenuvarai-p-perumal. Ata janë Tiskhanda Tenuvarapperumal dhe Sarasvati Tenuvarapperumal. Këta "Perumalë" ishin priftër që shërbenin në tempull dhe ushtronin autoritet mbi administrimin e qytetit dhe tempullit.

Mbishkrimet pllakore Dondra regjistrojnë dhurimin e tokave për faltoren e Vishnut në shekullin e XIV.<ref name="autogenerated416">Arnold Wright: ''Twentieth century impressions of Ceylon: its history, people, commerce''; fq. 416</ref> Përkrahjet e faltores së Shivës dhe dhurimet e gjera të tokave që u bënë gjatë mbretërimit të Alagakkonaras, një prijës Raigama që sundoi jugun midis viteve 1397 dhe 1409.<ref>C. S. Navaratnam: ''A short history of Hinduism in Ceylon''; 1964, fq. 52. Faltorja shaivite e Tenavaramit quhej ''Naga-Rasa Nila Koil'' (Tempulli Naga Risa/Rasa/Raja Nila).</ref> Mbishkrimi i pllakatës Naymanai i Parakramabahut të VI të Kottes (1412–1467), i shkruar në gjuhën tamile dhe sanskritisht në shkrimin tamil Grantha i gjetur në një xhungël dy milje në veri të Mataras nga Edward Müller, përmend se mbreti dha fushat dhe kopshtet në fshatrat e Cunkankolas, Pakarakaramullait, Vertuvait dhe Naymanait si përkrahje për Tenavaramin. Dhurimi u bë për qëllimin e veçantë të mundësimit të lëmoshave për mbajtjen e një grupi prej dymbëdhjetë brahminësh në një sallë lëmoshash (''Sattiram'') të emërtuar sipas "Devarajas", që mirëmbahej rregullisht/përditë pa ndërprerje (''nicatam natakkira''). Salla e lëmoshave ishte në afërsi (''iracarkal tiru – c – cannatiyil nisadam madakkira sattirattukku tiru-v-ullamparrina ur'') ose në rrethimin e faltores së shentë të “mbretit zot” të Tenavaramit. Pushtimi i mbretërisë së Jaffnas në Sapumal Kumaraya, një prijës ushtarak i dërguar nga mbreti i Kottes në vitin 1450, lartësohej te ''Kokila Sandesaya'' ("Mesazhi i dërguar në zogu Kokila") i shkruar në shekullin e XV që përmban një përshkrim bashkëkohës të ishullit të përshkruar nga rruga e marrë nga zogu kuku, nga Tenavarami në jug të Nallurit ("Qyteti i bukur") në Jaffna në veri. Ai si dhe ''Sandesa'' të tjerë ekzistuese përmendin faltoren e Vishnut në Tenavaram dhe disa prej gopuramëve tre katësh. ''Tisara Sandesa'', ''Kokila Sandesa'' dhe ''Paravi Sandesa'' përmendin vendndodhjen e faltores së Ganeshit mbi bregdetin e Tenavaramit. Tokat e zotëruara nga faltorja e Shivës shpjegoheshin në detaje nga mbreti Vijayabahu VI në një dokument të vitit 1510. Mbrishkrime prej pllake bakri të fillimit të shekullit të XVI të mbretit Vijayabahu VII shpjegojnë dhurime toke të bëra nga mbreti në qytet me kushtin që marrësi të paguante dhjetë ''fanamë'' në vit për faltoren e Vishnut. Dhurimet do të gëzoheshin në mënyrë permanente nga fëmijët, nipërit dhe pasardhësit e astrologëve dhe veda – vyasarus, duke përfshirë Tenuvarai Perumalan, një djal i tyre.<ref name="autogenerated416" />

Udhëtari maroken Ibn Battuta e vizitoi tempullin në shekullin e XIV dhe përshkroi hyjninë ''Dinawar'' që ndante të njëjtin emër si qyteti i lulëzuar tregtar në të cilin qëndronte, të bërë prej ari dhe në madhësinë e një njeriu me dy rubinë të mëdhenj si sy "që ndriçonin si fenerë gjatë natës".<ref name="autogenerated1985" /><ref>Ibn Battuta: ''Travels in Asia and Africa, 1325–1354''; fq. 260. Në burime të tjera i shkruar edhe "Dinaur".</ref> Në këtë tempull të stërmadh ishin të bashkangjitur një mijë hindu dhe yogi për shërbim, me pesëqind vajza që kërcenin dhe këndonin përballë idhullit të Mahavishnut.<ref name="autogenerated260">Ibn Battuta: ''Travels in Asia and Africa, 1325–1354''; fq. 260.</ref> Të gjithë njerëzit që jetonin në afërsi të tempullit dhe që e vizitonin atë ushqeheshin me ndihmat monetare që bëheshin për idhullin.<ref name="autogenerated260" />

[[File:MapofEelamTamilcountryengraving1692.jpg|thumb|left|327px|Gravurë e vitit 1692 nga Wilhem Broedelet i hartës së vitit 1681 të Robert Knoxit me ''Tenewaran'' në bregun jugor të ''Maturas'']]
Kompleksi mirte të ardhura nga shtatëdhjetë fshatra. Dhurime të rëndësishme prej ari, argjendi, mëndafshi dhe druri sandali u bënë nga admirali kinez Zheng He për tempullin e Tenavaramit në vitin 1411, siç përshkruhen në mbishkrimin tregjuhësh të Galles.<ref name="autogenerated6">Robert D. Kaplan: ''Monsoon: The Indian Ocean and the Future of American Power''; 2010</ref> Teksti ka të bëjë me ofertat e bëra nga ai dhe të tjerë për besime të ndryshme duke përfshirë zotin e tamilëve ''Tenavarai Nayanar'', një mishërim i zotit hindu [[Vishnu]], nga ana e perandorit Yongle.<ref name="autogenerated6"/> Në këtë vend u ngritën mjaft kolona guri nëpërmjet dhurimit nga mbretërit kinezë, të shkruara me gërma të kombit të tyre si një shenjë e përkushtimit të tyre për idhujt e Tenavaramit. Hyjnia kryesore përmendet dhe i bëhen dhurime sipas mbishkrimit tregjuhësh ashtu si dhe në lidhje me faltoren e afërt të Shivës – Nayanarët ishin shenjtë historikë shaivitë tamil, që adhuronin Shivën dhe jetonin midis shekujve të V dhe të X në [[Tamil Nadu]]. Admirali lutej për bekimin e hyjnive hindu këtu për një botë paqësore të ndërtuar mbi tregtinë.<ref name="autogenerated6"/> Hartografët portugezë si Tomé Pires që vizitoi ishullin në fillim të shekullit të XVI e përshkruan ''Tenavarqen'' si një port të rëndësishëm tregtar dhe për lundrimin në jug, plotë me gurë të çmuar.<ref>{{cite book|title = The Suma oriental of Tome Pires: an account of the east, from the red sea to China, written in Malacca and India in 1512–1515; and, The book of Francisco Rodrigues: pilot-major of the armada that discovered Banda and the Moluccas: rutter of a voyage in the red sea, nautical rules, almanack and, maps, written and drawn in the east before 1515|page=85|author1=Tomé Pires|author2=Francisco Rodrigues|author3=Armando Cortesão|year=2005}}</ref>

Çatitë e realizuara me ar dhe bakër të Tenavaramit fituan famë mes pelegrinëve dhe lundruesve, për shkak të qëllimeve lundruese dhe kontributit të tij në pamjen e qytetit si një "qytet i artë". I përfshirë nga një kompleks katërkëndor që hapej nën verandat dhe tarracat në faltoret e hyjnive të ndryshme, kompleksi përmbante kopshte shkurresh dhe pemësh që priftërinjtë i përdorinin për të nxitur ofertat për hyjnitë.<ref name="jetceylon" /><ref name="autogenerated1">Henry W. Cave: ''Golden Tips''; 1996, fq. 466</ref><ref name="autogenerated1" /> Historiani portugez Diogo do Couto pohonte se bashkë me majën Adam, Tenavarai ishte tempulli më i vlerësuar në ishull dhe vendi më i vizituar i pelegrinazhit i jugut me një cirkuit të një lege të plotë, ndërsa nxënësi i tij historiani De Quieroz e krahason shkëlqimin e tempullit të qytetit port me atë të [[Tempulli i Koneswaramit|Koneswaramit]] të [[Trincomalee]]t dhe pohon se Vishnu ishte hyjnia kryesore e faltores së shkatërruar të Tenavarait.<ref name="autogenerated7">Fernão de Queyroz: ''The temporal and spiritual conquest of Ceylon''; 1680</ref><ref name="autogenerated8">Diogo do Couto: ''The history of Ceylon, from the earliest times to 1600 A. D.''; do Couto e përshkruan gjerësisht bukurinë dhe shkatërrimin e ''Tanaveramin''. Ai i quan "kishëza të realizuara" faltoret e shumta brenda mureve të tij rrethues</ref>

==== Shkatërrimi ====
Portugezët e quanin faltoren e madhe "Pagoda e Tanauarês".<ref name="autogenerated7"/> Ajo u shkatërrua në shkurt të vitit 1588 nga ushtarët e drejtuar nga Thome de Souza d'Arronches, një kapiten marine portugez.<ref name="autogenerated54"/> Tempulli u sulmua për të shpërqëndruar mbretin e Sitawakanit, Rajasimha I, që po vendoste nën rrethim qytetin e Columbos në bregun perëndimor të ishullit në atë kohë. De Sousa hyri në kompleks për ta zbrazur atë, duke u dhënë urdhër për ta plaçkitur 120 ushtarëve shoqërues nga pasuritë e tij me fildish, stoli dhe drurë sandali, duke shkatërruar mijëra statujat dhe idhujt e tempullit përpara se ta rrafshonte kompleksin dhe ta përdhoste oborrin e brendshëm duke therur aty lopë. Zona pastaj u dogj. U shkatërrua gjithashtu edhe karroja tempullore madhështore e hyjnisë prej druri.<ref name="jetceylon"/><ref name="autogenerated8"/><ref>Constance Frederica & Gordon Cumming: ''Two happy years in Ceylon''; Volume 2, 1893, fq. 446</ref> De Quieroz, duke shkruar një shekull pas shkatërrimit, pohon se më pas, në themelet e tempullit u ndërtua një kishë e madhe katolike, Katedralia e Santa Lucias nga françeskanët, të caktuar për të mirëmbajtur tre kishat portugeze.<ref name="autogenerated7"/> Rrënojat e mjaft kolonave prej granit nga një nga faltoret e Tenavaramit dhe një portë e skalitur në mënyrë të stërholluar përmbajnë ndikime të [[Arkitektura Pallava|Arkitekturës Pallava]], njëlloj si kolonat e rizbuluara të [[Tempulli i Koneswaramit|Tempullit të lashtë të Koneswaramit]] që u shkatërrua pothuajse dyzet vjet më vonë.<ref name="jetceylon"/> James Emerson Tennent e përshkruan Tenavaramin si kompleksi më madhështor hindu i ishullit përpara shkatërrimit të tij.<ref name="jetceylon"/>

[[File:Tenavaram 1510 Inscription.JPG|thumb|264px|Mbishkrime dhuruese në lapidar të mbretit Vijayabahu V1 (1510–1521) që dhuron toka për Nagirasa Kovilin (tempullin) e kompleksit tempullor të Tennavaramit]]

==== Rrënojat dhe restaurimi ====
Kronikanët e shekullit të XVIII si orientalisti kapiten Colin Mackenzie dhe shkrimtari Robert Percival i përshkruajnë rrënojat e mjaft tempujve hindu që ata panë në qytet si bashkëkohës të shembujve më të mrekullueshëm të Arkitekturës së lashtë tamile si dhe skulpturës që mbijetonte në Bregun e Coromandelit në [[Tamil Nadu]].<ref>Colin McKenzie: ''Remarks on some antiquities on the west and south coasts of Ceylon: written in the year 1796''.</ref><ref name="autogenerated153">Robert Percival: ''An account of the island of Ceylon, containing its history, geography, natural history, with the manners and customs of its various inhabitant''; 1805, fq. 153</ref> Pllakatat prej [[graniti]], punimet në gurë dhe kolonat e rrënojave përfshinin mjaft koka elefantësh dhe skalitje të njerëzve të zhveshur dhe që tregonin adhurimin e lingamit për vizitorët.<ref name="autogenerated153"/><ref>John Whitchurch Bennett: ''Ceylon and its capabilities: an account of its natural resources, indigenous productions, and commercial facilities''; fq. 325.</ref> James Cordiner, duke shkruar në vitin 1807, përshkruan kolonadën prej 200 kolonash graniti që kishin baza të skalitura dhe kapitele ashtu si dhe cepa të tjerë, që formonin një shëtitore për në det, duke çuar në një portik të skalitur në mënyrë të stërholluar me mjaft skulptura hindu të bashkangjitura. Ai përshkruan pikëtakimet e rreshtave të kolonave me këtë shëtitore që shkonte nga e djathta në të majtë. Cordiner përmend zbulimin e imazhit të lashtë prej guri të Ganeshit të adhuruar në një kolibe balte në sit. Pusi i faltores ishte mbuluar nga një pllakë guri. Një tjetër faltore kushtuar Muruganit të Kathirkamamit u paraqit gjithashtu dhe nderua gjatë vizitës së tij. Shumë prej gurëve të rrënojave të kompleksit të Tenavaramit u përdorën për të ndërtuar Fortesën e Mataras nga kolonizatorët.<ref>James Cordiner: A Description of Ceylon; 1807, fq. 197</ref>

Tempujt budistë sinhalezë me madhësi më të vogël dhe një periudhë shumë më e vonë kishin për tu ngritur mbi rrënojat e e tamilëve hindu në disa vende sipas vëzhgimeve të tyre.<ref>Robert Fellowes & Robert Knox: ''The history of Ceylon: from the earliest period to the year MDCCCXV [1815]: with characteristic details of the religion, laws, & manners of the people and a collection of their moral maxims & ancient proverbs''; 1815, fq. 270</ref> Zbulimet e arkeologëve në fundin e shekullit të XX tregojnë se aty ku ishte ngritur një [[Vihara|viharë]] budiste kishte qenë faltorja e Shivës ose Ganeshit në kompleks.<ref name="autogenerated2004" />

Një ndërtesë e vogël prej guri aktualisht e quajtur ''Galge'' or ''Galgane''<ref>{{Cite web |url=http://www.panoramio.com/photo/14342785 |title=''Galge'' or ''Galgane'' |url-status=dead |access-date=17 tetor 2016 |archive-date=5 nëntor 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121105094025/http://www.panoramio.com/photo/14342785 }}</ref> në Tenavaram që dikur konsiderohet se ka mbajtur një kube tulle ose kate të sipërme ([[Vimana|Kullë Vimana]]) në majë të çatisë së saj paraqet një stil ndërtimi dhe [[Arkitektura Dravidiane|arkitekture provinciale dravidiane]] të atribuar fundit të Periudhës Pallava me ngjashmëri të madhe me [[Tempulli Kanchi Kailasanathar|Tempullin Kailasanathar]] në [[Kanchipurami|Kanchipuram]]. Sikur të kishte qenë [[Vimana]]-[[Garbhagriha]] ose [[koili|Sreekovili]] i një prej faltoreve, kjo ndërtesë u rikonstruktua/riparua në vitin 1947. Është një strukturë e thjeshtë kuboide guri me një çati të sheshtë mbi shenjtëroren e saj.

Një skulpturë lingam e Shivës u gjet përballë ''Othpilima Viharas'' në sit në vitin 1998 nga një kopështar bashkë me një statujë prej guri të Nandit. Është 1.305 m e lartë dhe 0.77 m e gjerë.<ref name="autogenerated2004" /> Dekada më herët ishin zbuluar statujat e Ganeshit dhe Nandit në sitin ''Kovil Vatta'' – kopshtet e një vihare të sapo ndërtuar budiste në zonën Vallemadama të Tevan Thurait.

Përmasat e mëdha të lingamit i kanë çuar arkeologët në përfundimin se ai mund të ishte idhulli kryesor i tempullit të lashtë. ''Avudaiyari'' ose piedestali i Shiva lingamit është një pllakë e hollë; pjesa vertikale e të cilës është e lartë dhe e hollë.<ref name="autogenerated2004" /> ''Nandi ishapami'' (statuja e Nandit) e gjetur me lingamin datojnë nga Periudha Pallava. Zbulime të tjera përfshijnë statujat e Ganeshit dhe një hyjneshe që mund të jetë Pattini/Kannagi.<ref name="autogenerated2004" /> Kurora dekoronte portikun e faltores zanafillore<ref>[http://www.art-and-archaeology.com/lanka/dondra/dn03.html gateway to the original shrine]</ref>, që datonte nga shekulli i X, është e mirëmbajtur në vend. Një nga dy stilet e ''Thoranamit'' në [[Arkitektura e Keralas|Stilin tipik të tempujve Keralas]], (luan-drago deti ose pallua i kurorëzuar), korniza dhe trari i Makara Thoranamit (portikut) përfshijnë gardianë të vegjël, kërcimtarë, muzikantë, gana dhe kalorës yali. Në qendër të trarit është një purifikim i hyjneshës Lakshmi.

Në fundin e Periudhës Britanike, "Vishnu Devale" u ndërtua në qytet sipas traditave budiste sinhaleze dhe sot adhurohet vetëm nga budistët sinhalezë. Hyjnia e tij ndonjëherë quhet ''Upulvanna'', që orientalisti gjerman Wilhem Geiger vëren se është një formë alternative vendore e hyjnisë Vishnu, hyjnia kryesore e Tenavarait zanafillor. ''Upulvan'' do të thotë ''në gjyrë blu zambaku'', një atribut si i Vishnut ashtu dhe i Shivës). Ndërtesa e Vishnu Devales këtu është gjithashtu në ngjyrë blu. Qyteti i port shumë besimësh dhe shumë-etnik i dikurshëm pushoi së funksionuar si i tillë nga fundi i periudhës mesjetare.

===Tempulli i Koneswaramit===
[[File:Sri Lanka-Trincomalee-Tempel.JPG|thumb|left|264px|Porta ballore me kullën e kambanës në Tempullin e Shivës]]
'''[[Tempulli i Koneswaramit]]''' {{coord|8|34|57|N|81|14|44|E|display=inline}} (në gjuhën tamile: திருக் கோணேச்சரம் கோயில்) ose '''Tempulli Thirukonamalai Konesar – Tempulli i Njëmijë Kolonave''' dhe '''Dakshina-Then Kailasam''' (i njohur edhe si Thirukonamamalai Koneswaram Kovili dhe Koneswaram Kovili) është një kompleks klasik mesjetar [[Tempulli hindu|tempullor hindu]] në [[Trincomalee]], një qendër pelegrinazhi hindu në Provincën Lindore të [[Sri Lanka|Sri Lankës]]. Është një nga Pancha Ishwaramët kushtuar Shivës. Ndërtuar në mënyrë domethënëse gjatë sundimit të Dinastisë së hershme Chola dhe Periudha e Pesë Dravidianëve të Mbretërisë së Hershme Pandyane në majë të Konesar Malait, një breg i lartë në distriktin e Trincomaleet në Gjirinë e Gokarnas të Oqeanit Indian, dizajni i tij [[Arkitektura Pallava|Pallava]], [[Arkitektura Chola|Chola]], Pandyan dhe Jaffna pasqyron ndikimin shaivit tamil në rajonin Vannimai që nga periudha klasike. Monumentet përmbajnë faltoren kryesore të Shivës në formën e ''Kona-Eiswaras'', të shkurtuar në ''Konesar'' dhe që është një vend i rëndësishëm i pelegrinazhit hindu, i etiketuar si "Roma e të pafeve/paganëve të Lindjes". I lidhur në grykderdhjen e lumit Mahavilli Ganga me gjurmën e Shivës në Sivan Oli Padam Malai në burimin e lumit, tempulli kurorëzon simbolikisht rrjedhjen e lumit Gang nga koka e Shivës në Malin Kailash deri te këmbët e tij.

Përmendja më e hershme e tempullit i përket shekullit të VI p. e. s.,<ref name="paulEPeiris">Dr. Paul E. Pieris deklaroi në vitin 1917, në një takim të Royal Asiatic Society (dega e Cejlonit), se në Lanka ndodheshin pesë 'Eeswararnë' të njohur të Shivës, që shquheshin dhe adhuroheshin në të gjithë Indinë. Këta ishin Tiruketheeswarami pranë Mahathithas, [[Tempulli Munneswaram|Munneswarami]], Thondeswarami, Tirukoneswarami dhe Naguleswarami. - ''Royal Asiatic Society (Ceylon Branch)''</ref> ndërsa rikonstruksioni më i fundit i përket vitit 1952.

I zhvilluar nga viti 205 p. e. s., ''[[Koili|kovili]]'' zanafillor kombinonte veçori kyçe për të formuar planin e tij bazë [[Arkitektura Dravidiane|Tempullor Dravidian]], siç është salla e tij me njëmijë kolona – "Aayiram Kaal Mandapa" – dhe Jagati i zgjeruar nga mbreti Elara, Manu Needhi Cholani. I konsideruar si ndërtesa më e madhe e kohës së tij për arkitekturën, zbukurimet e rafinuara skulpturore në basoreliev në granit të zi, ndërsa kullat e tij të shumëfishta ''[[gopurami|gopuramë]]'' të veshura me ar u zgjeruan në periudhën mesjetare. Një nga tre faltoret kryesore hindu në breg me një kullë kolosale [[gopurami]], ajo qëndronte në mënyrë të dallueshme në pikën më të shquar të kepit. Udhëtimi për pelegrinët në qytet fillonte në nisjen e rrugës Konesar dhe vazhdonte një rrugicë përmes oborrit të kompleksit të faltoreve të Bhadrakalit, Ganeshit, Vishnu Thirumalit, Suryas, Raavanas, Ambal-Shaktit, Murukanit dhe Shivës që kryesonte në lartësinë e bregut. Festa e përvitshme e Tempullit të Koneswaramit, Ther Thiruvilah përfshinte Tempullin e Bhadrakalit në Trincomalee, Pavanasam Theerthamin në pusin e shenjtë Papanasuchunai dhe një gjirin e afërt të mbrapëm të detit (Theertham Karatkarai) që rrethonte Konesar Malain.

{{multiple image
| align     = right
| direction = vertical
| header    = Harta të hershme të Trincomaleet
| width     = 246
| image1    = Ruscelli-map-1562 Tamil vanni country.jpg
| alt1      = Harta e vitit 1562 e Ruscellit sipas Ptolemeut
| caption1  = Harta e Taprobanas së Ptolemeut e vitit 140 të e.s. në një publikim të vitit 1562 të Ruscellit. Nga gjurma e Shivës së ''Ulipadas'' së maleve ''Malea'' (Sivan Oli Pada Malai) burojnë tre lumenj, duke përfshirë ''Mowli Ganga'' (''Mahavali-Gangu'') dega e të cilit lumi Verugal Aru që derdhet në Oqeanin Indian është pak në jug të ''Bocanas'' (gjiri Ko-Kannam) ku është ilustruar tempulli. Të dy hartografët përmendin ''Abaratha Ratchagarin'', një tjetër emër i Shivës – një tempull me këtë emër gjendet gjithashtu në Aduthurai të Thanjavurit në [[Tamil Nadu]], pranë kryeqytetit të hershëm Chola.
| image2    = Map1502cantino-eelam.jpg
| alt2      = Harta e vitit 1502 e Cantino
| caption2  = Harta e Cantinos e vitit 1502, që tregon tre qytete tamile në bregun lindor, Mullaitivu, Trincomalee (''Traganamalee'') dhe Pannoami.
| footer_background=#BBDD99
| background color=#BBDD99
| footer_align=center
}}
Kompleksi u shkatërrua nga sulmet koloniale portugeze midis viteve 1622 dhe 1624 si dhe ndërtimi i një fortese në vend nga mbetjet e tij. [[Tempulli Ati Konanayakar]] i ndërtuar në vitin 1632 i vendosur larg qytetit bujt disa nga idhujt e tij origjinalë. Interesi botëror u rigjallërua në vazhdim të zbulimit të rrënojave të tij tokësore dhe nënujore, skulpturave dhe [[Arti Chola|bronxeve Chola]] nga arkeologët dhe Arthur C. Clarke. Është ruajtur nëpërmjet restaurimeve, kryesisht të viteve 1950. Fshati i Trincomaleet gjendet në istmin e kepit brenda kompleksit. Tempulli modern ka qenë një burim konflikti midis shumicës budiste sinhaleze dhe pakicës hindu tamile për shkak të pozicionit të tij në një zonë të rëndësishme gjeostrategjike. Të ardhurat nga tempulli mundësojnë shërbimet dhe ushqimin për banorët e tij.
Koneswarami ka shumë lidhje të forta historike. Faltorja është përshkruar në ''Vayu Purana'', ''Konesar Kalvettu'' dhe hymnet ''Tevaram'' nga Sambandhari dhe Sundarari si një [[Paadal Petra Sthalamët|Paadal Petra Sthalam]] bashkë me kundërpjesën e tij në bregun perërndimor [[Tempulli Ketheeswaram|Tempullin Ketheeswaram]] në Mannar, ai është vendlindja e [[Patanjali]]t, hartuesit të ''Yoga Sutrave'' dhe ishte i vlerësuar për traditën e tij nga Arunagirinathari gjatë vizitës së tij. Veprat ''Dakshina Kailasa Purana'' dhe ''Manmiami'' e konsiderojnë atë si ''Dakshina/Then Kailasam'' (Mali Kailash i Jugut) për pozicionin e tij gjatësor gjeografik dhe shquarësinë, ai qëndron drejtpërdrejt në lindje të bregut perëndimor Kudiramalai të qytetit port hindu, ndërsa është faltorja më lindore e pesë ''Iswaramëve'' të lashtë të Shivës në ishull. I përmendur gjerësisht si një tempull popullor i ishullit te ''[[Mahabharata]]'', ''[[Ramayana]]'' dhe ''Yalpana Vaipava Malai'', ''Mattakallappu Manmiami'' konfirmon statusin e tij të shenjtë për të gjithë hindutë. ''Kanda Purana'' e Kachiyappa Sivachariarit e krahason tempullin me [[Tempulli Thillai Nataraja në Chidambaram|Tempullin Thillai në Chidambaram]] dhe Malin Kailash në vlerësimin shaivit. Konesar Malai mund të ketë qenë vendi ku zuri fill [[Yoga]]; disa studiues kanë sugjeruar se adhurimi i zotit të gjithëpushtetshëm Eiswara në breg është forma më e lashtë e adhurimit që ekziston.<ref>Jonathan Forbes & George Turnour: Eleven years in Ceylon...; volumi 2; kapitulli: Adhurimi i Eiswaras; publikuar fillimisht në 1840, 1994, fq. 43-4, kontrolluar më 15 gusht 2012.</ref>

====Historia====
{{multiple image
| align     = left
| direction = vertical
| image1    = Lovers' Leap at Koneswaram.JPG
| width1    = 250
| alt1      = E çara e të dashuruarve
| caption1  = <center>''E Çara e të dashuruave'' ose ''E Çara e Ravanas'' në Shkëmbin Swami (Konamalai).</center>
| image2    = Spiritual 15.jpg
| width2    = 250
| alt2      = Portik i dekoruar në Koneswaram
| caption2  = <center>Portik i dekoruar në Koneswaram</center>
| image3    = Providing Shade.jpg
| width3    = 250
| alt3      = Festa Ther
| caption3  = <center>Procesioni i idhullit të Koneswaramit</center>
}}
Koha e ndërtimit të Koneswaramit është vlerësuar nga krahasimi midis relieveve të skalitura të rrënojave të tempullit, literaturës mbi faltoren dhe mbishkrimeve të përdorura zakonisht në pllakatat mbretërore nga shekulli i V deri në të XV-in. Koneswarami me gjasa u themelua përpara vitit 400 p. e. s., megjithëse data e saktë e ndërtimit të tij mbetet e paqartë. Dëshmitë ekzistuese tregojnë për lashtësinë klasike të faltores. Ndërtimi i tempujve hindu u bë i mundur për shkak të besimit mbizotërues mes banorëve vendas dhe bashkësive tregtare në rajon gjatë Periudhës Sangam.<ref name="paulEPeiris"/> Poema tamile e Kaviraja Varothiyanit e shkruar në ''Konesar Kalvettu'', mbishkrim në gurë i kronikës së shekullit të XVII e tempullit, e jep datën e krijimit të faltores rreth vitit 1580 p.e.s.<ref name="CSHindu">{{cite book|last=Sivaratnam|first=C.|year=1964|title=An outline of the cultural history and principles of Hinduism|oclc=12240260|quote=Tempulli i Koneswaramit. Tiru-Kona-malai, mali i shenjtë i Konas ose Koneserit, Iswarës ose Shivës. Data e ndërtimit të tempullit zanafillor është dhënë rreth vitit 1580 p.e.s. sipas një poeme tamile të Kavi Raja Virothayanit të përkthyer në anglisht në vitin 1831 nga Simon Cassie Chitty... }}</ref> Sipas arkeologëve fazën e tij fillestare e ndërtimit konsistonte në një shpell shkëmbore, [[Arkitektura Dravidiane|faltorja shumë-shtresëshe prej tullash]] e ndërtuar në mënyrë popullore për hyjnitë tamile të një game besimesh gjatë Periudhës Sangam.

Historianë bashkëkohorë si S. Pathmanathan dhe Paul E. Peiris sugjerojnë se Tempulli i Koneswaramit ka një histori të regjistruar që nga viti 300, kur ai përmendet te ''Vayu Purana''.<ref name="S. Pathmanathan 1978. pages 135-144">S. Pathmanathan: The Kingdom of Jaffna; Colombo, 1978, fq. 135-44</ref><ref name="ReferenceA">H. N. Apte: Vayupurana; kapitulli 48, vargjet 20-30; Poona, 1929</ref>  Peiris vëren se Koneswarami ishte një nga pesë ''Iswaramët'' e njohur të Shivës në Lanka përpara shekullit të VI p. e. s.; një qendër gjerësisht e famshme e adhurimit të hyjnisë shumë më parë se mbërritja e princit mitik Vijaya në ishull, atribuar periudhës midis viteve 543—505 p. e. s.<ref name="paulEPeiris" /> Koneswarami është faltorja më lindore e ''Iswaramëve'', ku të tjerat janë [[Tempulli Naguleswaram|Naguleswarami]] (Keerimalai), [[Tempulli Ketheeswaram|Thiruketheeswarami]] (Mannar), [[Tempulli Munneswaram|Munneswarami]] (Chilaw) dhe [[Tempulli i Tenavaramit|Tenavarami]] (Tevan Thurai).<ref name="aht" /> Historiani Diogo de Couto i shekullit të XVI shton se [[Tempulli Ramanathaswamy]] i [[Rameswarami]]t është më i vlerësuar se ky grup tempujsh kryesorë në rajon sesa në nënkontinentin Indian.<ref>João de Barros, Manoel Severim de Faria, João Baptista Lavanha: ''Da Asia de João de Barros e de Diogo de Couto''; Volume 13.: Asia de Diogo de Coto; fq. 31</ref> Shkrimtarë të tjerë e vënë theksin te adhurimi i Eiswaras nga mbretërit mitikë të ishullit si Kuveni përpara arritjes së të dëbuarve.<ref name="pridham" /> Pathmanathani dallon nga Peiris në pikëpamjen e tij mbi krijimin e faltores megjithatë, duke pohuar se Tempulli i Koneswaramit ishte me shumë gjasa i vendosur si një tempull hindu nga bashkësitë tregtare që frekuentonin ishullin rreth shekullit të IV p. e. s. nga rajoni i Kalingas në [[India|Indi]], ku në ''malet Mahendra'' gjendet një tjetër tempull kushtuar Shivës në formën e ''Gokarnasvaminit''.<ref name="p58">{{Cite book|last=Pathmanathan|first=Sivasubramaniam|title=Hindu Temples of Sri Lanka|year=2006|isbn=955-9429-91-4|page=58}}</ref>

[[File:Double fish Pandyan relief, Koneswaram.jpg|thumb|264px|Reliev i peshkut të dyfishtë në granit të zi i Jatavarman Veera Pandyanit I në tempull, reminishent i emblemave të dinastisë Pandya të gjetura nga periudha para-moderne, e vendosur pas mundjes së uzurpatorit Chandrabhanu të Tambralingas]]
''Yalpana Vaipava Malai'', një kronikë tamile e shekullit të XVIII e lidh figurën e Vijayas dhe shtatëqind ndjekësve të tij me faltoren, duke pohuar se ata riparuan gjerësisht pesë ''Iswaramët'' me mbërritjen e tyre në ishull, përpara se të përziheshin me tributë vendore të ishullit duke formuar lidhje martesore me mbretërinë tamile nëpërmjet mbretëreshave Pandyane. ''Encyclopædia Britannica'' aktualisht duket se ndjek këtë pikëpamje, megjithëse në volumin 10 të enciklopedisë, të botuar në vitin 1974, ndërtimi i faltores i atribuohet mërgimtarëve tamilë.<ref>{{cite web|title=Trincomalee|work=Encyclopædia Britannica|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topiç605425/Trincomalee?anchor=ref8882|accessdate=9 janar 2012}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=1BMrAAAAMAAJ|title=The New Encyclopaedia Britannica|first=Robert M.|last=Hutchins|date=1 janar 1974|publisher=Encyclopaedia Britannica}}</ref> ''Encyclopedia Americana'' dhe ''New International Encyclopedia'' vënë në pah se sunduesit e hershëm tamilë ngritën tempullin me njëmijë kolona në majën e kodrës.<ref>Frank Moore Colby & Talcott Williams: The New international encyclopaedia; Volume 22, 1923, fq. 476</ref><ref>The encyclopedia Americana; Volume 27, 2002, fq. 112</ref>
Mbreti Elara, Manu Needhi Cholani në vitin 205 p.e.s. dhe princi Kulakottan i Dinastisë Chola e rikonstruktuan gjerësisht Tempullin e Koneswaramit dhe Ujëmbledhësin Kantalai, përgjegjës për vaditjen e fushave që i përkisnin tempullit. Mbretëri i i të dytit i atribuohet në mënyrë alternative periudhës midis viteve 1580 dhe 1250 p. e. s.<ref name="tamilakkam"/> Për shkak të patronazhit mbretëror nga dinasti të ndryshme tamile nga periudha e hershme klasike, tempulli lulëzoi në shekujt e hershëm të erës sonë dhe mesjetës. Hindutë ndërtuan të paktën tre tempuj të mëdhenj guri me gopuramë në Shkëmbin Swami gjatë zenitit të Koneswaramit, një për Vishnu-Thirumalin, një për hyjneshën dhe tempullin kryesor të kompleksit kushtuar Shivës në vendin më të lartë.<ref name=p83/><ref name="ceylonportu2">{{cite book|last=Pieris|first=Paulus Edward|year=1983|title=Ceylon, the Portuguese era: being a history of the island for the period, 1505–1658|volume=1|page=209|oclc=12552979}}</ref><ref name="reef"/>

{{multiple image
| footer    = Rrënojat e Tempullit të Koneswaramit nën ujë
| align     = left
| image1    = UnderwaterKoneswaramstatuesruins_01.png
| width1    = 250
| alt1      = Rrënojat e Koneswaramit
| caption1  = 
| image2    = UnderwaterKoneswaramstatuesruins_02.png
| width2    = 280
| alt2      = Rrënojat e Koneswaramit
| caption2  = 
}}
''[[Mahabharata]]'', eposi hindu i shkruar midis viteve 400—100 p. e. s. vë në dukje se Koneswarami është në gjirin e Gokarnas, në mes të oqeanit dhe është faltorja ishullore e Umas, bashkëshortes së Shivës, të njohur në të tre botët dhe e adhuruar nga të gjithë banorët e nënkontinentit, duke përfshirë dhe tributë vendase Naga, Devadhe Yaksha, lumenjtë, oqeani dhe malet.<ref name="Mahabharata">Krishna Vwaipayana Vyasa: [http://www.fullbooks.com/Mahabharata-of-Krishna-Dwaipayana-Vyasa-Bk-35.html Mahabharata]; seksionet LXXXV dhe LXXXVIII, Libri 3; 400 p.e.s.; fq. 46-47, 99</ref> Ajo vazhdon se faltorja është pranë vendit të pelegrinazhit për hindutë në rrugën jugore në vazhdim të Kanyakumarit të mbretërisë së hershme Pandyane dhe ishullit Tamiraparni (Kudiramalai) si dhe se adhuruesit duhet të qëndronin për tre ditë në tempull.<ref>Mahabharata; volumi 3, fq. 46–7, 99</ref> Në të njëjtën periudhë, ''[[Ramayana]]'' në formë të shkruar përshkruan se si mbreti Ravana dhe nëna e tij kishin adhuruar Shivën në faltore. Ky i pari donte ta hiqte tempullin e Koneswaramit kur nëna e tij u sëmur rreth vitit 2000 p. e. s. Kjo vepër vazhdon se pasi mbreti po e ngrinte shkëmbin, Shiva bëri që ti binte shpata. Si rezultat i rënies së shpatës së tij u krijuar një e çarë në shkëmb, sot e quajtur ''Ravana Vettu'' – që do të thotë ''E Çara e Ravanas''.<ref name="CSHindu"/>

{|class = "wikitable" width="309" cellpadding="4" cellspacing="1" style="float: right; margin: 0 0 1em 1em; font-family: arial; font-size: 100%; background-color: ##F0F8FF; border: 1px solid #cccccc;"
|-
|colspan="2" style="text-align:center;background-color:#99CCCC"|<big>'''Kronologjia e Tempullit të Koneswaramit'''</big> <br>(p.e.s. - 1982)<br />
|-
|Themelohet si një kompleks tempullor hindu kushtuar Shivës
|(p.e.s.) 
|-
|Përshkruhet te ''Mahabharata'' dhe ''Ramayana''
|(400-100 p.e.s.)
|-
|Zhvillohet nga Elara Manu Needhi Chola
|(235 p.e.s.)
|-
|Vendlindja e Patanjalit, hartuesit të ''Yoga Sutrave''
|(200-150 p.e.s.)
|-
|Tempulli restaurohet nga mbreti Chola, Kankani ("Kullakottani")
|(103 - 88 p.e.s.)
|-
|Përmendet nga Dionysios Periegetes te ''Orbis Descriptio''
|(117-138 i e.s.)
|-
|Përmendet te ''Vayu Purana''
|(300 i e.s.)
|-
|Përshkruhet nga Rufius Festus Avienus te ''Gjeografia e Avienus''
|(350 i e.s.)
|-
|Përmendet nga Sambandhari dhe Sundarari te ''Tevaramët''
|(600 – 630 të e.s.)
|-
|Përmendet te ''Skanda Purana'' - ''Dakshina Kailasa Manmiami''
|(rreth v. 650 të e.s.)
|-
|Përmendet nga Kachiyapperi te ''Kanda Purana''
|(viti 780)
|-
|Përmendet në mjaft mbishkrime në gurë
|(vitet 1000 - 1200)
|-
|Përshkruhet nga Eustathiusi i Selanikut
|(1115 - 1196)
|-
||Përmendet te ''Dakshina Kailasa Purana'' e hartuar nga Jeyaveera Cinkaiariyani
|(v. 1380-1410)
|-
||Vizitohet nga Arunagirinathari, i cilësuar te ''Thiruppugazhi''
|(v. 1468)
|-
||Shkatërrohet nga portugezët
|(v. 1622) 
|-
|Ndërtohet tempulli pasues në Tampalakamam
|(1650-1690)
|-
|Përmendet te Konesar Kalvettu
|(1750) 
|-
|Restaurohet nga Shoqëria për Restaurimin e Koneswaramit, Trincomalee    
|(1952)
|-
|Rekonstruktohet nga tamilët e lidhur me të
|(1982)  
|-
|}

Mbreti Chola, Kankan (Kulakkottan), një pasardhës i mbretit legjendar Manu Needhi Cholan i Thiruvarurit, Chola Nadu, restauroi Tempullin e Koneswaramit në [[Trincomalee]] dhe ujëmbledhësin Kantalai pasi i gjeti ata të rrënuar. Ai ishte djali i mbretit Vara Rama Tevan, që kishte qenë një përkrahës bujar i Tempullit të Konesarit. Kulakkottani vizitoi Tempullin Munneswaram në bregun perëndimor, përpara vendosjes së vanniarëve të lashtë në lindje të ishullit. Sipas kronikave, ai e rikonstruktoi dhe zgjeroi gjerësisht faltoren, ndërtoi mjaft kulla [[gopurami]] të larta dhe shpenzoi shumë pasuri për të; ai u kurorëzua me epitetin ''Kulakkottan'' që do të thotë ''ndërtuesi i ujëmbledhësit dhe tempullit''.<ref name="tamilakkam">{{cite journal|last=Schalk|first=Peter|year=2002|title=Buddhism Among Tamils in Pre-colonial Tamilakam and Ilam: Prologue. The Pre-Pallava and the Pallava period|journal=Acta Universitatis Upsaliensis|publisher=Uppsala University|volume=19-20|pages=159, 503}}</ref><ref>{{cite journal|last=Hellmann-Rajanayagam|first=Dagmar|year=1994|title=Tamils and the meaning of history|journal=Contemporary South Asia|publisher=Routledge|volume=3|issue=1|pages=3-23|doi=10.1080/09584939408719724}}</ref><ref>{{cite journal|last=Pillay|first=K.|year=1963|title=South India and Ceylon|publisher=University of Madras|oclc=250247191|quote=Mbishkrimi tamil në gurë ''Konesar Kalvettu'' shpjegon përfshirjen e mbretit Kulakottan në restaurimin e Tempullit të Koneswaramit në vitin 438 të e.s.}}</ref> Përveç rikonstruksionit, Kulakottani i kushtoi vëmendje edhe kultivimit bujqësor dhe zhvillimit ekonomik të zonës, duke ftuar prijësin Vanniar, Tanniuna Popalen dhe mjaft familje në një qytet të sapo themeluar në zonë duke përfshirë Thampalakamamin për të mirëmbajtur ujëmbledhësin Kantalai dhe vetë tempullin.<ref name="pridham"/> Efektet e kësaj bënë që rajoni Vanni të lulëzonte. Vanniarët pretendojnë se kanë rrjedhur nga ky prijës.<ref name="pridham"/><ref name="Tamils in early Ceylon">{{cite book|last=Sivaratnam|first=C.|year=1968|title=Tamils in early Ceylon|oclc=248358279|url = https://books.google.com/books?id=hlocAAAAMAAJ&q=Kulakoddan&dq=Kulakoddan&hl=en&ei=68u4S6OtEtOy-Aa3-6W2Dw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CD4Q6AEwAQ|quote=Ai mori pesëdhjetë e një tribu të të vinniayarëve, një kastë ekspertësh bujqësie, si bujqë nga brigjet Pandyane... me ftesën e Kulakoddanit rreth vitit 493 për qëllimin fisnik të kultivimit të tokës në Tambalakamam.}}</ref><ref>{{cite book|last=Arumugam|first=S.|year=1980|title=The Lord of Thiruketheeswaram, an ancient Hindu sthalam of hoary antiquity in Sri Lanka|url = https://books.google.com/books?id=7g4YAAAAIAAJ&q=vanni+region+flourish&dq=vanni+region+flourish&hl=en&ei=nOm4S_SOKISnOJPc0aEL&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CDMQ6AEwAA|oclc=10020492|quote=Kulakottani i kushtoi gjithashtu vëmendje të veçantë praktikës bujqësore dhe zhvillimit ekonomik, efektet e të cilës bënë që rajoni Vanni të lulëzonte}}</ref> Restaurimet e Kullakottanin u zhvilluan megjithë ndërhyrjet nga mbretëresha e mbretit Pandyan, Pandia, që mungonte nga froni i tij në Anuradhapura gjatë një vizite në Jaffna. Kullakottani ndërtoi dhe rikonstruktoi tempullin e madh të Shivës, Tempullin e Vishnut dhe atë të Hyjneshës Nënë (''Tirukkamakkottami'') në breg, faltore të kompleksit që u bënë të njohura si ''Tre Pagodat e Tirukonamalait''.<ref name="Taksina Kailacapuranam 1999, p. 19">Taksina Kailacapuranam: Tirunakarac Carukkam; vargjet 28–9, 52–89. Temples of Siva in Sri Lanka, Chinmaya Mission of Sri Lanka, 1999, fq. 19.</ref>

''Yalpana Vaipava Malai'' dhe Konesar Kalvettu, ashtu si dhe një mbishkrim tamil i shekullit të XVI në Trincomalee dhe mbishkrimet tamile në pllaka bakri të tempullit tregojnë shumë detaje rreth ndërtimeve të Kullakottanit në Trincomalee dhe Vanni.<ref name="tamilakkam" /> Historianët dhe antropologët modernë bien dakord për lidhjen faktike historike të vanniarëve me Tempullin e Konesarit. Datimi i mbretërimit të Kullakottanit rezulton i vështirë. Konesar Kalvettu daton rikonstruksionet e Kullakottanit specifikisht midis viteve 432—440.<ref name="Ras" /> C. Rasanayagam vëren se prijësit Vanniarë që kontrollonin tempullin mund të mos jenë shumuar kaq shpejtë brenda 150 vjetëve duke bërë që mbreti Aggrabodhi I i Anuradhapuras të ndërmerrte hapa të menduar për ti kufizuar vanniarët në vitin 593. Ai argumenton se vanniarët e Vannimait ishin një shtet kushinet midis Trincomaleet dhe Mannarit që nga periudha klasike.<ref name="Ras" /> Historianë të tjerë sugjerojnë se Kullakottani mbërriti në ishull gjatë mbretërimit të ishullit nga Pesë Dravidianët me prejardhje Pandyane, midis viteve 103—88 p. e. s, duke konfirmuar ekuacionin ''Yalpana Vaipava Malai'' të identitetetit të gjyshit të tij Manu Needhi Chola me atë të Ellalan Cholas, një mbret historik që sundoi në ishull në vitet 205—161 p. e. s. që ndajnë shumë trajta karakteristik me legjendarin Manu Needhi. Te ''Geografia e Avienusit'', një poemë e gjeografit dhe shkrimtarit romak Rufius Festus Avienus në vitin 350 të e. s., autori e bazon shkrimin e tij mbi ishullin te ''Orbis descriptio'' e poetit aleksandrin grek Dionysios Periegetes (117—138 i e. s.), që e quante ishullin "Ishulli i madh i Coliadisit''", banorët e të cilit adhuronin tempullin cholian shumë kullësh të Venusit në bregun e tyre shkëmbor pranë detit. Një komentar i shekullit të XII mbi Periegetesin nga Eustathiusi i [[Selaniku]]t krahason gjithashtu formën e Konesar Malait me një fallus.<ref name="Coliadis Veneris Templum pp. 327-329">Në një komentar të shekullit të XII në linjat 593 dhe 594 të ''Orbis descriptio'', Eustathiusi i Selanikut e përshkruan tempullin si ''Coliadis Veneris Templum, Taprobana'' - Eustathiusi i Selanikut: ''Commentarii in Dionysium Periegetam''; fq. 327-9</ref><ref name="Dionysius Periegetes pp.153-154">Dionysius Periegetes: ''Dionysii Orbis terrae descriptio''; fq. 153-4 -  Dionysius Periegetes përshkruan gjithashtu bregun Chola të Venusit të Taprobanas si një breg në skajin e lumit Gang të Cejlonit (Mavilli Gangai).</ref> Historiani portugez De Quieroz përmendëte dëshmitë poetike dhe mbishkrimore për ta datuar rikonstruksionin e Kullakottanit në vitin 1589 p. e. s., bazuar mbi një poemë tamile të shkruar nga Kavi Raja Virothayani që ai e lexoi të përkthyer në anglisht nga Simon Cassie Chitty në vitin 1831. Një tempull madhor i kompleksit u ndërtua për lavdinë e hyjnisë Videmal nga mbreti Manica Raja në vitet 1300 përpara krishtlidjeve sipas ''Oud en Nieuw Oost-Indiën'' të shkruar në vitin 1726 nga François Valentijn.<ref name="Robert Fellowes 1815 pp. 193">Robert Fellowes & Robert Knox: The history of Ceylon: from the earliest period to the year MDCCCXV [1815]...; fq. 193</ref> Disa e konsiderojnë tregimin e Kullakotanit si një mit të bazuar mbi udhëtimet e figurave historike si Gajabahu II, Kalinga Magha ose një mbret Chola i Sri Lankës.<ref name="pridham" /><ref name="p62">{{Cite book|last=Pathmanathan|first=Sivasubramaniam|title=Hindu Temples of Sri Lanka|year=2006|isbn=955-9429-91-4|page=62}}</ref>''

[[File:Spiritual 16.jpg|thumb|left|345px|Statujë e artë e Shivës përballë Tempullit pjesërisht të restauruar të Koneswaramit ku u gjet poema që lavdonte Raja Raja Cholan I]]
Në shekullin e VI, një rrugë e veçantë lundruese bregdetare shkonte nga gadishulli i Jaffnas drejt jugut te Tempulli i Koneswaramit dhe më tej në jug të Batticaloas te tempulli i Thirukkovilit.<ref>{{cite book|last=Ismail|first=Marina|year=1995|title=Early settlements in northern Sri lanka|url = https://books.google.com/books?id=R1VuAAAAMAAJ&q=koneswaram+marina&dq=koneswaram+marina&hl=en&ei=Zi67S-TbEYGd-AbY_IHJCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=4&ved=0CEMQ6AEwAw|isbn=978-81-7013-137-3|oclc=243878815|quote=Në shekullin e VI ishte një rrugë bregdetare me varka nga gadishulli i Jaffnas në veri, për në jug te Trincomalee, veçanërisht te qendra fetare e Koneswaramit dhe më tej drejt Batticaloas dhe qendrës fetare të Tirukovilit, përgjatë bregut lindor. Përgjatë kësaj rruge ndodheshin pak ngulime të vogla tregtare si Mullativu në bregun verior.}}</ref> Tempulli i Koneswaramit të Kona-ma-malait është përmendur në veprën Shaivite ''Tevaram'' në fundin e shekullit të VI nga Thirugnana Sambandari.<ref>{{cite book|last=Indrapala|first=Karthigesu|title=The evolution of an ethnic identity: The Tamils in Sri Lanka C. 300 BCE to C. 1200 CE|year=2007|isbn=978-955-1266-72-1|page=230}}</ref> Bashkë me [[Tempulli Ketheeswaram|Tempullin Ketheeswaram]] në Mannar, Tempulli i Koneswaramit lëvdohet në të njëjtin vepër kanonike nga shenjti nayanar i shekullit të VIII, Sundaramoorthy Nayanar në [[Tamilakkami|Tamilakkam]].<ref>{{cite book|last=Raghavan|first=M. D.|title=Tamil culture in Ceylon: a general introduction|year=1971|oclc=453189836|page=233|quote=Përmendja më e hershme e faltores është një hymnet e Thirugnana Sambandarit}}</ref>  Koneswarami për rrjedhojë është lavdizuar si një nga 275 ''Shiva Sthalamët'' (banesat e shenjta të Shivës të lavdëruar në hymnet ''Tevaramë'') e kontinentit, pjesë të grupit "[[Paadal Petra Sthalamët|Paadal Petra Sthalam]]". Tempulli tjetër i vetëm i shenjtë nga Eela Naduja (vendi i tempullit siç emërtohet në literaturën tamile) është Ketheeswarami.<ref>{{cite journal|last=Arumugam|first=S.|year=1980|title=The Lord of Thiruketheeswaram, an ancient Hindu sthalam of hoary antiquity in Sri Lanka|page=106|oclc=10020492}}</ref><ref>{{cite journal|last=Varadachari|first=K.C.|title=Journal of the Sri Venkatesvara Oriental Institute|journal=Journal of the Sri Venkatesvara Oriental Institute|volume=3|page=64|oclc=52321640}}</ref> Gjatë kësaj periudhe, tempulli pësoi zhvillime strukturoe në [[Arkitektura Dravidiane|Arkitekturën shkëmbore Dravidiane]] të stilit të Dinastisë Pallava.<ref name="shoh"/><ref>{{cite journal|last=Singhal|first=Damodhar P.|year=1969|title=Artikull i India and world civilization|volume=2|journal=India and world civilization|oclc=54202}}</ref> Kjo ndodhi kur ushtritë e mbretit Pallava, Narasimhavarmani I (630–668) pushtuan ishullin dhe kur ishulli ishte nën sovranitetin e gjyshit të tij mbretit Simhavishnu (537–590), kur u ndërtuan shumë [[Arkitektura Pallava|tempuj shkëmborë Pallava]] në rajon, ku ky stil arkitekturor mbeti popullor edhe për disa shekuj.<ref name="autogenerated36"/><ref name="ReferenceC"/> ''Kanda Purana'' e shekujve të VIII-X (një literaturë epike puranike në gjuhën tamile që ishte përkthim i ''Skanda Puranas'') të shkruar nga Kachiyappa Sivachariari [[Kanchipurami]]t përshkruan faltoren e Koneswaramit si një nga tre banesat më të shquara të Shivës në botë, bashkë me [[Tempulli Thillai Nataraja në Chidambaram|Tempullin e Chidambaramit]] në [[Tamil Nadu]] dhe Mali Kailash i [[Tibeti]]t.<ref name="CSHindu"/> Mjaft mbishkrime të shkruara në shkrimet tamile dhe Vatteluttu të përziera me gërma të shkrimit Grantha informojnë për tempullin gjatë kësaj periudhe. Tempulli i Koneswaramit është përmendur në mbishkrimet tamile të shekullit të X Nilaveli si marrës i një dhurimi toke në vendin tamil prej një mijë e shtatëqind e dhjetë akre (dy qind e pesëdhjetë e katër ''vèli'') toke të thatë dhe nën ujë për të plotësuar shpenzimet e tij të përditshme – duke treguar rolin e tempullit në ofrimin e shërbimeve të ndryshme për bashkësinë vendore midis viteve 900—1000.<ref name="jots">{{cite journal|title=Journal of Tamil studies|year=1980|issue=17-8|issn=0022-4855|page=33|oclc=1773647}}</ref><ref>{{cite journal|last = Pathmanathan|first=S.|year=1978|title=The Kingdom of Jaffna|volume=1|page=56|oclc=6530926|quote=Mbishkrimet Nilaveli përshkruajnë dhurimin e tokës perj 250 velish ''në bregdet'' për tempullin e Maccakesvaramin (një tjetër emër për Koneswaramin) të Konaparvatamin, Konamamalai nga lokalitetet e Urakirikamamit, Kirikantas dhe Kirikamamit për faltoren e Nilakanta Mahadevas}}</ref> Zona pjellore e Koddiyapuramit të distriktit Trincomalee paguante një qind avanamë oriz për faltoren dhe ishte e ngarkuar me rritjen e farave të vajit për Koneswaramin në mënyrë të përvitshme.<ref name="perspectives"/>

[[File:Koneswaram inscription Pandyan era.jpg|thumb|Mbishkrim i Koneswaramit i periudhës Pandyane]]
Trincomalee u shqua gjatë kohës së artë mesjetare të Dinastisë tamile Chola, për shkak të afërsisë me gjirin e limanit të Trincomaleet me pjesën tjetër të kontinentit dhe përfitimet e tij nga perandoria detare Chola dhe dy gildat e fuqishme tregtare të kohës – Manigramami dhe Pesëqind  Zotërit e Ayyavolusë në tregtinë e tyre me lindjen e largët dhe pushtimin e Srivijayas së arqipelagut Malay dhe [[Indonezia|Indonezisë]].<ref name="tamilakkam"/><ref>Mbishkrimet e periudhës Chola regjistruan veprimtaritë e bashkësive tregtare tamile në Padavikulam. Grupet tregtare të përmendura ishin Ticai Aayirattu Ain Nurruvar (Velupillai, Ceylon Tamil Inscriptions,  1971) dhe Ayyavole. Taniyappani, një tregtar nga Padavikulami, themeloi një tempull të Shivës aty. Një mbishkrim tamil nga Raja Raja Chola përmend tempullin e Shivës të Ravi Kulamanikkeswaramit në Padavikulam. (K. Indrapala: Epigraphia Tamilica; Jaffna Archeological Society, 1971, fq. 34). Një mbishkrim sanskrit i shekullit të XIII i zbuluar aty përmend një fshat brahmin në zonë. Fushat orizore të Padavikulamit vaditeshin nga lumi Per Aru.</ref><ref>Meera Abraham: Two medieval merchant guilds of south India; 1988, fq. 132</ref> Kompleksi tempullor i Koneswaramit dhe rajoni i tij i afërt, nga Periyakulami dhe Manankerni në veri, Kantalai dhe Pothankadu në perëndim dhe Verugali në jug, formonin një principatë të madhe shaivito-tamile.<ref name="tamilakkam"/> Rezidentëve në këtë bashkësi kolektive u caktoheshin shërbime, që ata kishin për ti kryer në Tempullin e Koneswaramit.<ref name="tamilakkam"/> Një regjistrim mbishkrimor që përmban një poemë lavdëruese të Raja Raja Cholas I, që sundoi vendin verior Malabar nga viti 993 deri në 1014 u zbulua në vitet 1970 brenda rrethimit të tempullit të Koneswaramit.<ref>S. Vithiananthan: ''Nān̲kāvatu An̲aittulakat Tamil̲ārāycci Makānāṭṭu nikal̲ccikaḷ, Yāl̲ppāṇam, Can̲avari, 1974, Volume 2''; 1980, fq. 32</ref><ref>George Woolley Spencer: ''The politics of expansion: the Chola conquest of Sri Lanka and Sri Vijaya''; 1983, fq. 61</ref> Mbishkrimet tamile të viteve 1033–1047 të rrënojave të afërta të Tempullit Choleeswaram të Perarut, Kantalait dhe mbishkrimet Manankerni tregojnë praktikat administrative të mbretit Chola, Ilankeshvarar Devari (Sri Cankavanamari) me faltoren e Koneswaramit dhe rajonin e Trincomaleet në atë kohë. Veprimtaritë ndërtuese në tempull asistoheshin nga arkitekti dhe dinjitari Chola, Muventavelan Kanavati.<ref name="HTOS">{{cite book|last=Pathmanathan|first=Sivasubramaniam|title=Hindu Temples of Sri Lanka|year=2006|quote=Si me mbishkrimet Nilaveli, mbishkrimet Manankeni përshkruajnë Maccakesvaramin (Koneswaramin) e Konamamalait, duke përmendur se ishte nën administrimin e Chola Ilankesvarar Devas në një nga vitet e tij të mbretërimit. Të dy mbishkrimet tregojnë se Konesvarami ishte nën tutelën e Dinastisë Chola.}}</ref><ref name="KIChola">{{cite journal|last=Indrapala|first=Karthigesu|title=Senarat Paranavitana commemoration volume|chapter=An Inscription of the tenth year of Cola Lankesvara Deva from Kantalai, Sri Lanka|journal=Studies in South Asian Culture|volume=7|year=1978|isbn=978-90-04-05455-4|oclc=185925405|page=82|quote=Princi perandorak Chola, Ilankesvarar Tevari u kurorëzua nga i afërmi i tij Rajadhiraja Chola dhe shërbeu si një mbret i pavarur.}}</ref> Mbishkrimi Palamottai nga distrikti i Trincomaleei, i gjetur mes mbishkrimeve të afërta Kantalai, regjistron një përkrahje monetare për "Tempullin e Shivës të Then Kailasamit (Kailashit të Jugut)" nga një e ve tamile për nder të burrit të saj. Ky administrohej nga një anëtar i kastës ushtarake tamile – Velaikkarari, trupat e vendosura për të mbrojtur faltoret në shtet që ishin ngushtësisht të lidhura me mbretin Ilankeshvarar Devar.<ref name="KIChola"/><ref>{{cite journal|last=Paranavitana|first=S.|title=A Tamil Inscription from Palamottai|journal=Ephigraphia Zeylanica|volume=4|year=1943}}</ref> Mbreti Gajabahu II që sundoi Polonnaruwan nga viti 1131 deri në 1153 është përshkruar në Konesar Kalvettu si një adhurues i përkushtuar i Shivës dhe një përkrahës i Tempullit të Konamamalait.<ref name="HLtoSL"/><ref>{{cite journal|last=Pillay|first=K.|year=1963|title=South India and Ceylon|page=174|oclc=250247191}}</ref> Mbreti Chodaganga Deva, një pasardhës i nipit të mbretit Virarajendra Chola, Anantavarman Chodaganga Deva – pararendësi i Dinastisë Lindore Ganga të [[Orissa|Odishas]] dhe [[Andra Pradesh]]it – bëri dhurime të pasura pasi vizitoi Konamamalain në ditën e vitit të ri tamil 1223, që sipas një mbishkrimi sanskrit në shkrimin Grantha të zbuluar mbi kornizën e një dere në tempullin hindu.<ref>{{cite book|last1=de Silva|first1=K. M.|last2=Ray|first2=C. M.|title=History of Ceylon|year=1959–1973|page=112|quote=Mbishkrimi, i gjetur në rrethimin e tempullit hindu daton zbarkimin e ''Chodaganga Devas'' në ''Gokaranna'' të premten e 14 prillit 1223 (të regjistruar si viti i 1145 i epokës Saka) dhe shpjegon dhurimet e që ky mbret bëri për tempullin e Konamamalait}}</ref> Një mbishkrim i tamil 1000-vjeçar në alfabetin Chola Vatteluttu u zbuluan në tetor të vitit 2010 kur po gërmohej për ndërtim mbi një shesh në krahun e djathtë të rrugës Konesar që të çonte për te faltorja.<ref>http://www.tamilnet.com/art.html?artid=32850&catid=13</ref>

[[File:Tirumala gopurams.JPG|thumb|left|327px|'[[Gopurami]]'' Ananda Nilayam i ''[[Vimana|vimanës]]'', ''gopuramët'' e brendshëm dhe të jashtëm të [[Tempulli Venkateswara në Tirumala|Tempulli Tirumala Venkateswara]] në [[Tirupati]], me ''Kalasamin'' e dukshëm të Jatavarman Sundara Pandyanit. Gopuramët e veshur me ar të Sundara Pandyanit dhe të kurorëzuar me ''kalasam'' në majë të kullave si të dy kovilëve, si Tirumala Venkateswaram ashtu dhe Thirukonamamalai Koneswaram. Të krahasuar në shekullin e XVI, Tirumala është tani vendi më i pasur dhe më i vizituar fetar në botë.]]
Përfshirja e Dinastisë mesjetare Pandyane në punët e vendit tamil u bë më i fortë pas pushtimit të mbretit pandyan, Srimara Srivallabha në vititet 815—862, një ndërhyrje fuqimisht e mirëpritur nga tamilët vendorë në ishull<ref name="Indrapala 2007 324">{{cite book|last=Indrapala|first=Karthigesu|title=The evolution of an ethnic identity: The Tamils in Sri Lanka C. 300 BCE to C. 1200 CE|year=2007|page=324|isbn = 978-955-1266-72-1}}</ref> Ndërsa ishte nën suzerinitetin Pandyan në vitin 1262, princi Jatavarman Veera Pandyani I, vëllai dhe mëkëmbësi i mbretit Jatavarman Sundara Pandyani I përsëriti pushtimin e vëllait të tij të ishullit në vitin 1258 për të ndërhyrë dhe mundur në mënyrë vendimtare Chandrabhanun e Tambralingas, një uzurpator i fronit verior tamil; ai vazhdoi të vendoste flamurin Pandyan të fitores dhe emblemën e një "Peshku të dyfishtë" në Konamalai ndërsa nënshtroi mbretin tjetër të ishullit.<ref name="CSHindu"/> Historikisht, Dinastia Pandyane ishte e njohur për skalitjen e dy peshqëve të drejtuar nga njëri-tjetri në tavanet e [[Arkitektura Dravidiane|gopuramët e tyre shumë-katësh]] kur përfundoheshin (dhe i linin vetëm me një peshk në rast se ishin të papërfunduara). Sundara Pandyani kishte rikonstruktuar ''gopuramët'' duke i veshur me ar çatitë dhe vendosur Kalasamë të punuar me ar në majë të tyre, një punim artistik që paraqet afërsi me Arkitekturën Dravidiane. Shkëmbi Swami në këtë kohë është përshkruar si "Kona ma-malai, përreth të cilit valët e oqeanit nxjerrin perla, ar, gurë të çmuar dhe guacka nga thellësia e tij dhe i grumbullojnë ato përgjatë bregut". Banorët vendorë kontribuan në pasurinë e tempullit nën sundimin Pandyan të veriut të ishullit.<ref name="CSHindu"/> Mbishkrimi në guri tamil i shekullit të XIII në fshatin Kankuveli regjistron caktimin nga prijësit Vanniarë, Malaiyil Vanniyanar dhe Eluril Atappar të të ardhurave dhe kontributeve nga fushat e orizit dhe kullotat e distrikteve të Vannimait të mbretërisë në ngjitje të Jaffnas për faltoren e Koneswaramit.<ref>{{cite book|last=Pathmanathan|first=S.|year=1978|title=The Kingdom of Jaffna|volume=1|page=267|url=https://books.google.com/books?id=IMcLAAAAIAAJ&q=Kankuveli+inscription+K.+Indrapala&dq=Kankuveli+inscription+K.+Indrapala&hl=en&ei=bP-6S-DhG4Pr-AaIkYTZCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CD0Q6AEwAQ|oclc=6530926|quote=Mbishkrimi në gurë tamil i paraqitur në kolonë guri në Kankuveli janë regjistrime dhurimi nga drejtuesi Malaiyil Vanniyanari dhe Eluril Atappari (Atappari i shtatë fshatrave) për faltoren e ''Konanayakarit të Kona -ma malait''.}}</ref>
Mbretërit e Dinastisë tamile Aryacakravarti të mbretërisë së Jaffnas i bënë homazhe faltores së Koneswaram nën sovranitetin e tyre, duke ofruar dhurata prej ari dhe argjendi. Midis vizitorëve ishin mbreti Singai Pararasasegaram dhe pasuesi i tij mbreti Cankili I.<ref name="ceylonportu">{{cite book|last=Pieris|first=Paulus Edward|year=1983|title=Ceylon, the Portuguese era: being a history of the island for the period, 1505-1658|volume=1|page=262}}</ref> Mbreti Jeyaveera Cinkaiariyani (1380—1410) kishte hartuar historinë tradicionale të tempullit si një kronikë në vargje të titulluar ''Dakshina Kailasa Purana'', tashmë të njohur si ''Sthala Purana e Tempullit të Koneswaramit''.<ref name="shoh">{{cite book|last=Navaratnam|first=C. S.|title=A Short History of Hinduism in Ceylon|year=1964|pages=43-7}}</ref> Vepra përshkruan se si nga mesi i ''Sivanoli Padam Malait'', tre lumenjtë ose "kankai" (''Gangu'') ishin gjeneruar nga gjurma e Shivës — Mavillie-Kankai që rrjedh drejt veriut, arrin banesën e Shivës në [[Trincomalee]] dhe derdhet në Gjirin e Bengalit të Oqeanit Indian në jug të tij. Manikka-Kankai rrjedh drejt lindjes dhe kalon nga tempulli i Kadirkamamit, kushtuar Muruganit, djalit të Shivës dhe pastaj derdhet në detin lindor. Kavary-Kankai rrjedh drejt perëndimit dhe kalon në vendin e Shivës të quajtur Thiruketheecharam në Manthottamin e Mannarit. Këta tre lumenj janë përshkruar si "rrjedha tepër të çmuara". Ai tejçoi blloqe guri nga [[Trincomalee]] për te Tempulli i [[Rameswarami]]t për të rikonstruktuar [[garbhagriha|shentëroren e tij]]. Pasuesi i Jeyaveera Cinkaiariyanit, Gunaveera Cinkaiariyani (Pararacacekarani V), një administrator i Rameswaramit që mbikqyrte gjithashtu edhe zhvillimin strukturor të atij tempulli si dhe promovimin e besimit shaivit, dhuroi një pjesë të të ardhurave të tij për Koneswaramin.<ref name="CSHindu"/><ref name="Tamils in early Ceylon"/> Mbreti i fuqishëm i Jaffnas, Martanda Cinkaiariyani (Pararasasekarami III) mori udhëtarin maroken Ibn Battuta në Sivanoli Padam Malai në vitin 1344 bashkë me katër yogi që ishin për vizitën vjetore në vendndodhjen e gjurmës në majën e malit; përveç këtyre ai ishte i shoqëruar edhe nga katër brahmanë dhe dhjetë shoqërues të mbretit. Në vitin 1468 shenjti Arunagirinathar Swamikal i bëri homazhe Koneswaramit gjatë pelegrinazhit të tij nga [[Tempulli Nallur Kandaswamy]] i Jaffnas deri te Kadirkamami. Në Koneswaram, ai ofroi një kurorë me vargjet ''Thiruppugazhi'' që i thurnin lavde Sthalamit. Popullsia, pohoi ai, në Koneswaram, ku oqeani i thellë përplaste valët e tij të egërsuara, ishte i pamatë, tempulli i mirë-organizuar dhe priftërinjtë të mësuar në ''Katër Vedat''. Faltorja e Muruganit, që adhuronte djalin e Konesarit dhe bashkëshortes së tij, ishte prënë njërit prej ''gopuramëve'' të hyrjeve të kompleksit.<ref name="shoh"/><ref name="HLtoSL">{{cite book|last=Ramachandran|first=Nirmala|year=2004|title=The Hindu legacy to Sri Lanka|isbn=978-955-8733-97-4}}</ref>

[[File:TempleoftheoriginalTrincoKoneswaramKovilCompounds.jpeg|thumb|right|309px|Vizatim i një faltoreje të kompleksit zanafillor të Koneswaram Kovilit të Trincomaleet nga Constantine de Sa de Noronha, që shkatërroi të tre monumentet tempullore të Koneswaramin mbi Shkëmbin Swami nga 1622 deri në 1624. Publikuar në 1687 nga Fernão de Queyroz: ''The temporal and spiritual conquest of Ceylon'']]
Një koleksion i pasur tekstesh që nga shekulli i XIV regjistrojnë traditat që kanë të bëjnë me faltoren, duke përfshirë përdorimin e tempullit të Konamamalait me emrin alternativ "Maccakeswaram".<ref name="HTOS"/> Një tempuj me njëmijë kolona, gjatë kësaj periudhe mesjetare, Koneswarami tërhiqte pelegrinë nga Vendi Coylot Wanees dhe vende të tjera të Azisë, duke e bërë atë vendin më të pasur dhe më të vizituar botë të çdo besimi. Ritet e fundit gjatë funeralit të mbretit Bhuvanekabahu VII i Kottes, një monark hindu që i shënonte shpalljet e tij zyrtare në gjuhën tamile, u zhvilluan në Koneswaram në vitin 1551. Zyrtari më i afërt fetar dhe ambasadori i besuar ishte i besimit hindu. Historiani Diogo do Couto e përshkroi ''Pagodën e Triquinimales'' si një tempull parësor të mbretërisë së tij ndërsa prifti katolik portugez dhe shkrimtari Fernão de Quieroz e përshkruan atë si "Roma e hinduve të Lindjes më e frekuentuar nga pelegrinët sesa [[Tempulli Ramanathaswamy|Rameshwarami]], [[Tempulli Venkateswara në Tirumala|Tirumalai]]-[[Tirupati]], Kilveluri, [[Tempulli Ekambareswarar|Kanchipurami]], [[Tempulli Jagannath në Puri|Jagannathi]] në [[Orissa|Odisha]] ose Vaijayanti në Bengal". Për më tepër, ai përshkruan shkëlqimin e [[Tempulli i Tenavaramit|tempullit të famshëm të Tenavarait]] në zenitin e tij si i ngjashëm në madhështinë e tij në ishull me Koneswaramin dhe si lundruesit idhujtarë do ta dallonin Koneswaramin nga deti.<ref name="perspectives">{{cite book|first1=Leelananda|last1=Prematilleka|first2=Sudharshan|last2=Seneviratne|year=1990|title=Perspectives in archaeology: Leelananda Prematilleke festschrift|page=96|quote=Queyroz e krahason Konesvaramin me tempujt e famshëm hindu në Rameswaram, [[Tempulli Ekambareswarar|Kanchipuram]], [[Tempulli Venkateswara në Tirumala|Tirupatti]], Tirumalai, Jagannath dhe Vaijayanthi si dhe përfundon se ndërsa tempujt e fundit ishin mjaft të vizituar nga hindutë, i pari i tejkalonte të gjithë këta të fundit.}}</ref> Në një letër të shkruar në vitin 1613 nga frati jezuit Manuel Barradas, Koneswarami është përshkruar si një "... strukturë masive, një vepër e pashoqe arti. Është me lartësi të madhe, i ndërtuar me mjeshtri të madhe në granit të zi, mbi një shkëmb që del mbi det dhe zë një hapësirë të madhe në majë”.<ref name="Perniola, V. p. 366">V. Perniola: "The Catholic church in Sri Lanka. The Portuguese period"; vol. II, fq. 366.</ref> Mbreti Ethirimana Cinkam i kishte rezituar një kërkese të D. Hieronymo de Azevedo vitin e mëparshëm për ta ndihmuar këtë të fundit në ndërtimin e një fortese në [[Trincomalee]]. Sipërmarrja ishte braktisur.<ref name="Perniola, V. p. 366"/> Me mundjen e mbretit Cankili II, i gjithë territori i mbretërisë së Jaffnas, duke përfshirë Trincomaleen dhe Batticaloan, i ishte caktuar "kujdesit shpirtëror të françeskanëve". Ky vendim ishte marr nga peshkopi i Cochinit, frati Dom Sebastião de S. Pedro.<ref>V. Perniola: "The Catholic church in Sri Lanka. The Portuguese period", vol. II, fq. 458.; V. Perniola: "The Catholic church in Sri Lanka. The Portuguese period"; vol. III, fq. 51.: Më vonë, një tjetër dekret i të njëjtit peshkop të Cochinit i datuar më 11 nëntor 1622, duke vendosur se ai i përmendur në vitin 1602, iu besuar rishtas kujdesit shpirtëror të jezuitëve në distriktin e Jaffnas, Trincomalee dhe Batticaloa, duke u dhënë atyre mundësinë për të ndërtuar kisha, për të tërhequr sakramentet dhe për të konvertuar shpirtra. Jesuitët do ti ndiqnin ushtarët portugezë në Trincomalee dhe Batticaloa kur ata pushtuan dy zonat.</ref> Nga fundi i vitit 1619, një flotë e vogël daneze kishte mbërritur në Trincomalee; në majin e vitit 1620, danezët pushtuan Tempullin e Koneswaramit dhe filluan punimet për fortifikimin e gadishullit përpara se të mundeshin.<ref>U. Barner Jensen: "Danish East India. Trade coins and the coins of Tranquebar, 1620–1845"; fq. 11–2; Holden Furber: "Imperi rivali nei mercati d’oriente, 1600–1800"; shënimi n° 66, fq. 326: "Senarati i Kandyt dërgoi në Trincomalee 60 burra sinhalezë në mënyrë që të ndihmonte danezët në ndërtimin e fortesës së tyre. Gjatë qëndrimit të tyre në Trincomalee, danezët shtypën gjithashtu disa monedha "Larini", mbi të cilët u rregjistruan fjalët ‘Don Erich Grubbe’, të këtyre monedhave, nga të cilat sot nuk kanë mbetur gjurmë, përveçse në ditarin e Ove Gieddes".</ref>

*Shkatërrimi në shekullin e XVII
[[File:MapofEelamTamilcountryengraving1692.jpg|thumb|left|327px|Gravurë e vitit 1692 nga Wilhem Broedelet i hartës së vitit 1681 të Robert Knoxit me Trincomaleen në bregun lindor të vendit të Malabarit]]
Faltorja u sulmua dhe shkatërrua më 14 prill 1622, në ditën e vitit të ri tamil, nga gjenerali portugez Constantino de Sá de Noronha (që e quante atë ''Tempulli i Njëmijë Kolonave'').<ref name="CSHindu"/> Njëmbëdhjetë ndriçues tunxhi që ndriçonin faltoren dhe statujat kryesore u morën në qytet gjatë procesionit të karros në periudhën e festës, kohë gjatë të cilës ushtarët portugezë hynë në tempull të veshur si priftërinj Iyerë dhe filluan ta plaçkisnin atë. Në një veprim zelli fetar, tempulli pastaj u rrafshua dhe u hodh nga kreshta në det. Priftërinjtë e arratisur varrosën disa nga statujat e tempullit në zonën përreth dhe të gjithë priftërinjtë, pelegrinët dhe shërbyesit që mbetën u masakruan. Monumenti përfundimtar i kompleksit tempullor u shkatërrua dy vjet më vonë në vitin 1624. Gurët dhe kolonat e skalitura të tempullit u përdorën për të ndërtuar fortesën Fredrick për të përforcuar ndikimin kolonial mbi bregdetin lindor të ishullit kundër ushtrive të tjera evropiane, duke përfshirë flotën holandeze gjatë luftrave holandezo-portugeze. Në fortesë dhe përrreth saj u ndërtua një kishë dhe një fshtat i ri. Një fushatë e gjerë shkatërrimi i pesëqind faltoreve hindu, ''Bibliotekës Saraswathi Mahal'' dhe konvertimi i detyruar në Vendin e tamilëve u drejtua nga portugezët me mbërritjen e tyre në ishull dhe pushtimin e mbretërisë së Jaffnas; tempulli kishte qenë duke paguar këstin e haraçit të mbrojtjes 1280 ''fanamë'' në vit te portugezët. Trincomalee qe dëshmitar i betejave detare të Luftës së Tridhjetë Vjetëve të [[Evropa|Evropës]] nën njeriun e Filipit II, Phillippe de Oliveira.<ref name=g153>S. Gnanaprakasar: ''A critical history of Jaffna''; fq. 153–72.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.ceylontamils.com/history/history4.php|language=en|title=Portuguese Colonial Period (1505–645 CE)|accessdate=7 dhjetor 2007|work=Rohan Titus|archive-date=23 dhjetor 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20071223045959/http://www.ceylontamils.com/history/history4.php|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite book|last1=de Silva|first1=K. M.|last2=Ray|first2=C. M.|title=History of Ceylon|year=1959–1973|page=112}}</ref> Midis viteve 1639 dhe 1689, në Thampalakamamin e afërt u ndërtua [[Tempulli Ati Konanayakar]] për të bujtur idhujt e procesionit që mbijetuan.<ref name=p102>{{Cite book|last=Pathmanathan|first=Sivasubramaniam|title=Hindu Temples of Sri Lanka|year=2006|isbn=955-9429-91-4|page=102}}</ref><ref name=r86-88>{{cite book|last=Ramachandran|first=Nirmala|year=2004|title=The Hindu legacy to Sri Lanka|pages=86-8}}</ref> Shkatërrimi i tempullit të Konesarit është parë historikisht si plaçkitja e një prej tempujve më të mëdhenj të [[Azia|Azisë]]. Brenda pak orësh u grabitën ar, perla, gurë të çmuar dhe mëndafshe të grumbulluara për më shumë se një mijë vjet.<ref name="TLS">{{cite journal|year=1953|title=Tamil culture|journal=Tamil Literature Society|volume=2-3|page=191|oclc=191253653|url=https://books.google.com/books?id=3tG1AAAAIAAJ&q=konesar&dq=konesar&client=safari&cd=1}}</ref> Një planimetri e sitit nga De Quieroz pohon: "Me ngjitjen e parë në majën e shkëmbit ishte një [[Pagoda|pagodë]], një tjetër në gjysëm lartësi – kryesorja prej tyre në pikën më të lartë, të vizituar nga grupe hindush nga e gjithë India".<ref name=p83>{{Cite book|last=Pathmanathan|first=Sivasubramaniam|title=Hindu Temples of Sri Lanka|year=2006|isbn=955-9429-91-4|page=83}}</ref> Ai përshkruan tre tempujt e kompleksit të bregut, duke pohuar se pelegrinët kërcenin nga tempulli i fundit në oqean si flijim për idhujt e tyre.<ref name=p83/> Në letrën për Filipin e III, mbrtin e [[Portugalia|Portugalisë]], Constantine përshkruan: "Toka e pagodës është 600 fathomë e gjatë, 24.4 metra në pikën më të gjerë duke u ngushtuar deri në 9.15 metra". Në lidhje me një mbishkrim profetik që de Noronha gjeti në sit, ai shtoi: "Kur shkova aty për të bërë këtë fortesë, gjeta të skalitur te pagoda, mes shumë mbishkrimeve të tjera, një që shkruante kështu: Kulakottani e ka ndërtuar këtë pagodë..."<ref name="Ras">{{cite book|last=Rasanayagam|first=M. C.|year=1926|title=Being a research into the history of Jaffna, from very early times to the Portuguese period|page=378}}</ref>

[[File:Swami rock 1870.jpg|thumb|309px|right|Fotoja e parë e Shkëmbit Swami dhe rrënojave të Koneswaramit nga viti 1870, para rikonstruksionit të tempullit. Banorët vendorë ofruan shërbime për një kolonë nga [[mandapa]] zanafillore në kujtim të tempullit të shkatërruar]]

==== Historia më e afërt ====
Nën Cejlonin holandez, shumica e qytetit të Trincomaleet administrohej përsëri nga vanniarët e varur nga Jaffna, ndërsa fortesa ishte e zënë nga holandezët në atë që ata e quanin "Kodra e Pagodës". Distrikti i Batticaloas mbeti në varësi të fortesës së Trincomaleet deri në vitin 1782.<ref>Jacob Burnand: ''Memoir''</ref> Në shkëmbin Swami nuk u lejua asnjë ceremoni deri në sundimin britanik të ishullit, kur pelegrinët u lejuan të rikthehen dhe të adhurojnë Shivën në sitin e shenjtë të fortifikuar.<ref name="TLS"/><ref name="systemofuni">{{cite book|last1=Laurie|first1=James|last2=Balbi|first2=Adriano|year=1842|title=System of universal geography: founded on the works of Malte-Brun and Balbi ...|page=739|quote=Bregu shkëmbor i zënë nga fortesa i është kushtuar Shivës, në mishërimin e tij si Eiswara dhe që konsiderohet shumë i shenjtë nga besimtarët e tij.}}</ref> Nga mesi i shekullit të XIX, lundruesit, priftërinj të lartë dhe pelegrinë të tjerë vizituan shkëmbin, thyen një arrë kokosi dhe u lutën, duke kryer ritet e shenjta çdo janar. Në kreshtën e rrëpirës u vendosën fruta dhe oferta të tjera, duke i rrëzuar poshtë për te rrënojat.<ref name="pridham">{{cite book|last=Pridham|first=Charles|title=An historical, political, and statistical account of Ceylon and its dependencies|url=https://archive.org/details/anhistoricalpol00pridgoog|chapter = Trincomalee&nbsp;– Its Early History|year=1849|pages=[https://archive.org/details/anhistoricalpol00pridgoog/page/n70 544]-6|quote=Malabarët e quajnë atë Tirukonathamalei, ose "mali i shentë Konatha", nga emri i asaj hyjnie hindu, që më parë kishte një tempull në majën e një prej kodrave aty, që vlerësohej në të gjithë Indinë...}}</ref><ref name="pastors">{{cite book|last=Jewitt Robinson|first=Edward|year=1867|title=Hindu pastors: a memorial|url=https://archive.org/details/hindupastorsame00robigoog|pages=[https://archive.org/details/hindupastorsame00robigoog/page/n38 18]-9}}</ref><ref name="cyclopaedia">{{cite book|last=Long|first=George|year=1843|title=Penny Cyclopaedia of the Society for the Diffusion of Useful Knowledge|volume=25|page=238|quote=Një pagodë, kushtuar Shivës, që më parë qëndronte mbi një majë shkëmbore të gadishullit, vendndodhja e të cilës konsiderohet akoma e shenjtë nga hindutë.}}</ref> Fotografia e parë e mbetjeve të faltores dhe bregut të saj u bë në vitin 1870. Pasi siti filloi të rifitonte popullaritet mes pelegrinëve filloi të shkruhej mbi faltoren. ''Thirukonasala Purana'' u shkrua gjatë shekullit të XIX nga studiuesi tamil Masilamanipillai Muttucumaru mbi tempullin dhe ''Thirukonasala Vaipavami'' mbi Koneswaramin u shkrua nga V. Akilesapillai në vitin 1889, i publikuar në vitin 1952, gjashtëdhjetë vjet më vonë.<ref name="CSHindu"/>

[[File:Bocarro17thcenturyTrincomaleemap.png|thumb|left|309px|Vizatim i Antonio Bocarros i monumenteve të tempullit të Koneswaramit në fund të bregut në 1635. Kompleksi kishte qenë shkatërruar një dekadë më parë për të ndërtuar fortesën e madhe të paraqitur.]]
Në vitin 1950, statujat zanafillore prej ari dhe aliazhi bakri dhe bronxi të faltores nga shekulli i X i një figure të ulur të Shivës (në formën e Somaskandas), Shiva si Chandrasekhari, bashkëshortja e tij Parvati, një statujë e hyjneshës Mathumai Ambal dhe statuja e mëvonshme e Ganeshit u gjetën nga Këshilli Urban i [[Trincomalee]]t të varrosura rreth 460 metra larg nga siti i Koneswaramit ndërsa po gërmohej për një pus uji.<ref name="reef"/><ref name="HLtoSL"/><ref>{{cite book|last=Indrapala|first=Karthigesu|title=The evolution of an ethnic identity: The Tamils in Sri Lanka C. 300 BCE to C. 1200 CE|year=2007|isbn=978-955-1266-72-1|page=308}}</ref>  Ato u çuan në procesion përreth rajonit përpara se të rivendoseshin në Koneswaram. Statujat e tjera të Koneswaramit që mbijetuan mbetën te [[Tempulli Ati Konanayakar]].<ref name="p102"/><ref name="r86-88"/> Një kolonë nga tempulli zanafillor qëndron nën një pemë të dekoruar Vilvami (''Aegle marmelos'') mbi Shkëmbin Swami. Në vitin 1956, ndërsa ishin duke u zhytur, fotografi Mike Wilson dhe studiuesi Arthur C. Clarke zbuluan muret e rrënuara, arkitekturën dhe statujat e idhujve të fundosura të tempullit zanafillor — duke përfshirë kolona të skalitura me emblema lulesh dhe gurë në formën e kokave të elefantëve — të përhapura në shtratin e cekët të detit.<ref name="reluctant">{{cite journal|last=E. Greig|first=Doreen|year=1987|title=The reluctant colonists: Netherlanders abroad in the 17th and 18th centuries|oclc=14069213|page=227}}</ref><ref>{{cite journal|year=1965|title=Expedition in the waters of Ceylon|journal=Science Digest|issn=0036-8296|oclc=1624458|volume=57|page=142|url = https://books.google.com/books?id=i9QCAAAAIAAJ&q=konesar&dq=konesar&lr=&client=safari&cd=14|quote = Një nga arritjet madhore në Cejlon ishte zbulimi i rrënojave të Tempullit të fundosur të Konesarit, që u zbulua me anije thesarësh të mbytur...}}</ref> Kolona ashtu dhe rrënojat paraqesin ndikime të Arkitekturës Tamile, [[Arkitektura Pallava|Pallava]] dhe [[Arkitektura Chola|Chola]] të periudhës midis shekujve të  II–IX, të konfirmuara nga zbulimi i mbishkrimeve në shkrimin Pallava Grantha dhe Chola si dhe imazhet hindu të gjetura në vendin e kompleksit që sugjerojnë se dinastitë kishin një interes të fortë për tempullin.<ref name="shoh"/> Zhytësit rigjetën lingamin legjendar Swayambhu nga shtrati i oqeanit, një obelisk i madh natyror që, sipas legjendës ishte një nga 69 lingamët natyrorë nga kohë të qëmotshme fillimisht të gjendura në Malin Kailash të [[Tibeti]]t dhe të bujtura në Koneswaram nga mbreti legjendar Raavan – objekti i tij i shenjtë më i fuqishëm nga kohët mitologjike. Ky lingam u rivendos në sitin e Koneswaramit. Duke publikuar gjetjet e tyre në vitin 1957 në librin ''The Reefs of Taprobane'', Clarke shpreh admirim për tre mijë vitet e adhurimit nga hindutë të Shkëmbit Swami.<ref name="reef"/> Duke identifikuar më në fund tre tempujt hindu që kishin qenë ndërtuar rreth shkëmbit Swami, Clarke i përshkruan statujat e shekullit të X të Koneswaramit si "mes shembujve më të shkëlqyer të skulpturave prej bronxi hindu që njihen", Shiva i ulur [[Arti Chola|prej bronxi Chola]] "një kryevepër" dhe gurët e skalitur në këmbët e Shkëmbit Swami si "me gjasa rrënojat më të fotografuara nënujore në botë".<ref name="reef">{{cite book|last=Clarke|first=Arthur C.|title=The Reefs of Taprobane; Underwater Adventures around Ceylon|year=1957|isbn=0-7434-4502-3}}</ref> 350 vjet pas shkatërrimit të tij, popullsia hindu tamile e Trincomaleet në [[Sri Lanka]] organizoi komitetin për restaurimin e tempullit; statujat e vjetra u rivendosën mes ceremonive hapëse në faltoren e sapo restauruar më 3 mars 1963.<ref name="CSHindu"/>

[[File:Trincomalee 0482a.jpg|thumb|right|327px|Hyrja anësore për në tempull]]
Disa prej artifakteve nga tempulli i shkatërruar, duke përfshirë përkthimin e De Sa de Noronhas të profecisë së dërguar në Portugali, mbahen në Bibliotekën e Ajudas në [[Lisbona|Lisbonë]] (Bibliotheca da Ajuda), bashkë me një pikturë dhe hartë të faltores zanafillore. Kronikani António Bocarro tregon se tre monumentet e kompleksit të Trincomaleet të Tempullit të Koneswaramit në skajin e gadishullit në hartën e tij te dokumenti ''Livro das plantas das fortalezas cidades e povoaçois do Estado da India Oriental'' i vitit 1635, por këta tempuj mungojnë nga kopja e dokumentit të ruajtur në BibliotekënPaço Ducal di Vila Viçosa në Lisbonë. Mbishkrimi në gurë i zbuluar nga shkatërruesit e tempullit ka një emblemë me peshq të dyfishtë dhe profecinë e saj të skalitur, të përkthyer nga shkrimi i vjetër tamil, paralajmëron për "ardhjen e frankëve" pas shekullit të XVI. Parashikimi shkruan "O mbret! Frankët më vonë do të shkatërrojnë ndërtesën e shenjtë të ndërtuar nga Kulakoddani në kohët e lashta; dhe asnjë mbret i ardhshëm i këtij ishulli nuk do ta rindërtoi atë! Në vazhdim të mbretërive pasuese të kombeve me sy maceje, me sy të kuq dhe me sy tymi ai do tu rikthehet vullnetarisht tamilëve".<ref name="reef"/> Emblema e mbretit Pandyan, Jatavarman Veera Pandyani, në tempullin e vjetër të Koneswaramit dhe një pjesë e mbishkrimit profetik sot shihen në portën hyrëse të Fortesës Fredrick.<ref name="CSHindu"/>

====Vendndodhja dhe planimetria====
[[File:KoneswaramtrincomaleecompoundKovillocation.jpeg|thumb|left|264px|Vendndodhja e një prej tre monumenteve të tempullit të Koneswaramit pasi Trincomalee po fortifikohej nga evropianët në 1620. Fortesa e dukshme është aty ku qëndronte një monument kolosal i Tempullit të Konesarit në Konesar Malai (Shkëmbi Swami) përpara shkatërrimit në 1622; monumenti i fundit i ''pagodës'' u shkatërrua në vitin 1624. Skicë vizatuese portugeze e publikuar rreth vitit 1650.]]
Faltoja ishte e njohur për evropianët si ''Pagoda e Trincomaleet – Tempulli i Njëmijë Kolonave''. Faltorja kryesore u ndërtua mbi jagati, ndërsa salla e saj me njëmijë kolona ishte ''Aayiram Kaal [[Mandapa]]'' – një platformë e veçantë me njëmijë kolona pranë [[vimana]]s së [[koili]]t që formon një pjesë të veçantë të planit të sitit të [[Arkitektura Dravidiane|Arkitekturës tempullore Dravidiane]]. Rrënojat e kësaj veçorie në Koneswaram tregojnë se salloni ishte një shtesë strukturore e ndërtuar nga artizanët Pallava, midis viteve 537–668. Ajo formonte një nga nëntë ''prakarat'' ose oborret e rëndësishme të kompleksit të Koneswaramit. Dy tempuj të tjerë ishin monumente të shquara të kompleksit në breg, që përmbanin struktura të shumta gopuramësh mbi faltoret e ndërtuara për Vishnu-Thirumalin dhe hyjneshën Ambal-Shakti. Së bashku, ato u bënë të njohura si Tre Pagodat e Thirukonamalait. Një planimetri e sitit nga De Quieroz pohon: "Sapo ngjitesh në majën e shkëmbit ishte një pagodë, një tjetër në gjysëm ngjitjeje dhe kryesorja prej tyre në pikën më të lartë, e vizituar nga grupe hindush nga e gjithë India."<ref name=p83/> Në letrën e tij dërguar Filipit të III, mbretit të Portugalisë, Constantine përshkruante: "Toka e pagodës është 600 fathomë e gjatë (1.2 km) dhe24.4 metra në pikën më të gjerë duke u ngushtuar deri në 9.15 metra".<ref name="Ras"/> Kompleksi shtrihej përgjatë rrugës së Konesarit në breg dhe përfshin faltoret e Ganeshit, Murukanit dhe Bhadrakalit.  Koneswarami i Konesar Malait gjendet 152 kilometra (94.4&nbsp;milje) në lindje të Kudiramalait, distrikti i lashtë mbretëror dhe emporiumi jugor të bregut të perlave të Tempullit Thiru Ketheeswaram në Mannar. Koneswarami qëndron mbi një rrugicë të drejtë diagonale të lidhur me Ketheeswaramin dhe një tjetër tempull të mëparshëm të Jaffnas dhe [[Tempulli Ramanathaswamy|Tempullin Ramanathaswamy]], një nga [[Paadal Petra Sthalamët]] në Rameswaram. Kjo rrugë pelegrinazhi prej 225&nbsp;km (140&nbsp;miljesh) përshkohet shpesh në këmbë sipas zakonit hindu. Kompleksi qëndron gjithashtu saktësisht në të njëjtën gjatësi gjeografike me Malin Kailash.

[[File:Ravanan - King of Lanka.jpg|thumb|right|264px|Ikonografia e Ravanës, mbretit mitik të Lankas i paraqitur mbi muret e tempullit]]
Në linjë me zakonin e komplekseve tempullore hindu tamile, kompleksi bujt faltoret e mjaft hyjnive. Koneswarami është faltorja më lindore e pesë ''Iswaramëve'' të lashtë të Shivës në ishull, ku të tjerat janë [[Tempulli Naguleswaram|Naguleswarami]] (Keerimalai), [[Tempulli Ketheeswaram|Thiruketheeswarami]] (Mannar), [[Tempulli Munneswaram|Munneswarami]] (Chilaw) dhe [[Tempulli i Tenavaramit|Tenavarami]] (Tevan Thurai) .<ref name="aht">{{cite journal|last=Arumugam|first=S.|year=1980|title=Some ancient Hindu temples of Sri Lanka|publisher=University of California|edition=2|page=37|oclc=8305376}}</ref> Koneswarami ka tërhequr mijëra pelegrinë nga vendet e Azisë, faltorja e tij e Shivës përmendet te eposet e ''[[Ramayana]]s'' dhe ''[[Mahabharata]]s'' të shkruara midis viteve 400–100 p. e. s., të përshkruara gjerësisht nga pelegrinët nga shumë vende dhe në vitet 600—660, asaj i janë thurur lavde si një nga 275 ''[[Paadal Petra Sthalamët|Shiva Sthalamët]]'', ose banesat e shenjta të Shivës në në kontinent te hymnet ''Tevaram''.<ref name="aht"/> Shkëmbi Swami është lavdëruar si një ''Shiva Upa Peetha'' (bazë) e Lankas te ''Sivacharita'', një vepër sanskrite që i thur lavde Shivës dhe dorëshkrimi pasues i ''Pithanirnayas'' (Maha Piitha Nirupana) si një Sakta Peetha e Lankas me një tempull të kompleksit kushtuar hyjneshës Indraksi Devi dhe një hyjni mashkullore Raksasesvara – një referencë për Ravanan. Kullakottani restauroi ''Tre Pagodat e Thirukonamalait'', ku dy të tjerat kushtuar Vishnu-Thirumalit dhe asaj të hyjneshës nënë (''Tirukkamakkottam'' – një bashkëshorte e Shivës) në breg në një zonë shumë më të madhe sesa e tanishmja.<ref name="Taksina Kailacapuranam 1999, p. 19"/>  Ky tempull i fundit për hyjneshën – Ambal/Uma/Shakti/Shankari Devi – ishte një nga 18 Maha Shakthi Peethat, ato Shakti Peetha të shenjtëruara për hyjneshën që përmenden te ''Ashta Dasa Shakthi Peetha Stotrami'' nga teologu hindu Adi Shankara (788—820).<ref>D. C. Sircar: The Sakta Pithas; 1998, fq. 39, 41, 89</ref><ref>Astadasa e përmend më vete Lankan (Cejlonin) dhe Simhala Dvipan – emri i Bhairavas – Raksasesvaras – fuqimisht i sugjeruar si identik me Cejlon/Eela Nadunë</ref> Tempulli i Vishnu-Thirumalit ishte me gjasa i tempulli i parë i hasur në breg – dhe është përmendur te ''Oud en Nieuw Oost-Indiën'' e shkruar në vitin 1726 nga François Valentijn.<ref name="Robert Fellowes 1815 pp. 193"/> Tempulli më i afërt me skajin e detit ishte ai kushtuar hyjneshës, ku qëndron tempulli i tanishëm i rikonstruktuar i Shivës. Pranë faltores kryesore të Shivës në qendër duhet të kenë qenë të zakonshme faltore më të vogla kushtuar Ganeshit, Durgas, Murukanit, Agastya dhe Navagrahave duke përfshirë zotin e djellit Surya – faltorja e Murukanit është lartësuar në seritë e mëdha ''Thiruppugazhi'' të Arunagirinatharit.<ref name="HLtoSL"/> Tempulli i Bhadrakali gjendet më tej në kompleksin e brendshëm përgjatë rrugës së Konesarit, e përkrahur nga Rajendra Chola I.<ref name="Rajendra I 2007">Një mbishkrim i mbretit Chola, Rajendra I (1012-1044) u gjet së fundmi në tempullin e hyjneshës Kali në Trincomalee, që shpjegon zgjerimin e faltores. Karthigesu Indrapala: The evolution of an ethnic identity: The Tamils in Sri Lanka C. 300 BCE to C. 1200 CE; 2007, ISBN 978-955-1266-72-1.</ref> Tempulli i Kalit është përmendur në librin e Wilbur Smithit ''Shpend grabitqarë'' (''Birds of Prey'') të vitit 1997 të vendosur në vitet 1660. ''Thirukonasala Mahatyami'', duke përshkruar zanafillën e botës, Lankas dhe Koneswaramit bazuar mbi legjendat puranike tashmë ka humbur. Vepra historike ''Mattakallappu Manmiyam'' (''Batticaloa Manmiyam'') që tregon historinë e ngulimeve tamile në Batticaloa, ndjek ''Dakshina Kailasa Puranan'' dhe ''Dakshina Kailasa Manmiamin'' në përshkrimin e Koneswaramit si një prej nëntë siteve më të shenjta më të rëndësishme në botë për të gjithë hindutë.<ref name="CSHindu"/>

{{multiple image
| perrow = 2
| total_width = 538
| header    = [[Tempulli Brihadeeswarar]] në Tanjore (majtas) ka një kullë [[vimana]] që është 66 m e lartë, një shembull klasik i [[Arkitektura Dravidiane|Arkitekturës Dravidiane]] që frymëzoi faltoret e kompleksit tempullor të [[Prambanani]]t në [[Indonezia|Indonezi]], që përmbajnë një faltore qendrore 47 m të lartë për Shivën (në mes majtas) [[Tempulli Diellor i Konarkut]] me një kullë të lartë (në mes djathtas) dhe [[Tempulli Jagannath në Puri]] (djathtas). Çdo faltore në skajin e bregut të Koneswaramit përmbante gopuramë të lartë nga sundimi Chola i Trincomaleet dhe zhgjerimi i [[Tempulli Thillai Nataraja në Chidambaram|Chidambaramit]] që e zhvilloi ndërtesën e këtyre stileve të vona sinkretike të [[Arkitektura Dravidiane|Arkitekturës Dravidiane]] shihen përgjatë kontinentit.<ref name="ReferenceB"/><ref name="Karen Schreitmuller 2012"/><ref name="Perniola, V. p. 366"/>
| align     = left
| direction = horizontal
| image1    = PeruvudaiyarKoyilThanjavurEntranceToUpperStoreyMainTower.jpg| width1 = 1936 | height1 = 2592 | alt1 = Tempulli Brihadeeswarar | caption1 = <center>Falroja kryesore e Tempullit Brihadeeswarar</center>
| image2   = Konark Temple.jpg | width2 = 735 | height2 = 767 | alt2 = Faltorja kryesore e Tempullit Djellor të Konarkut | caption2 = <center>Faltorja kryesore e Tempullit Djellor të Konarkut</center>
| image3    = Main shrine of Prambanan temples.JPG | width3 = 1200 | height3 = 1600 | alt3 = Faltorja kryesore e tempujve të Shivës në Prambanan | caption3  = <center>Faltorja kryesore e tempujve të Shivës në Prambanan</center>
| image4    =| width4 = 1467 | height4 = 1080 | alt4 = Faltorja kryesore e Tempullit Jagannath | caption4 = <center>Faltorja kryesore e Tempullit Jagannath</center>
}}
Një tempull kushtuar një hyjnie në qytetin "Gokarna" është përmendur në një vepër fetare dhe historike të shekullit të V të e. s. të quajtur Mahavamsa. Ajo përmend se Mahasena (334–361) një besimtar i përkushtuar i sektit Mahayana të [[Budizmi]]t i njohur për shkatërrimet e tempujve hindu, që sundonte një mbretëri qendrore të ishullit nga qyteti jugor i Anuradhapuras shkatërroi tempujt kushtuar një hyjnie në Gokarna dhe ndërtoi [[Vihara]] budiste në vend të tyre.  Një komentar i shekullit të XII mbi Mahavamsan tregon se tempulli i hyjnisë së shkatërruar kishte një lingam – një formën simbolike e Shivës në të.<ref name=p58/> Interpretimi i tempujve të hyjnisë në mënyrë specifike të një tempulli të Shivës nga komentari mbi Mahavamsan është vënë në diskutim nga shkrimtarët sinhalezë si Bandu De Silva.<ref name="Peiris">{{cite news|url=http://www.dailynews.lk/2009/07/31/fea25.asp|title=Ancient and medieval Hindu temples in Sri Lanka|last=Peiris|first=Kamalika|date=31 korrik 2009|accessdate=6 tetor 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20110629044948/http://www.dailynews.lk/2009/07/31/fea25.asp|language=en|archive-date=29 qershor 2011|url-status=dead}}</ref>

[[File:Ravana statue, Koneswaram temple.JPG|thumbnail|right|Statuja e Ravanën në krahun lindor (i njëjti krahë me ''Të Çarën e Ravanës'') në rrëpirën e Shkëmbit Swami]]
Sri Lanka kishte pasur një histori konflikti midis pakicës së saj hindu tamile dhe shumicës budiste sinhaleze që nga pavarësia e saj politike nga [[Britania e Madhe]] në vitin 1948 që çoi në Luftën Cilvile të Sri Lankës. Që nga vitet 1950 budistët sinhalezë kanë pretenduar se Tempulli Tirukoneswaram ishte fillimisht ekskluzivisht një tempull budist. Ata përmendin dhe interpretojnë informacionet historike për Tre Pagodat në sitin e Koneswaramit si aluduese për tempuj budistë.<ref name="Peiris"/> Budistët kanë pretenduar gjithashtu se siti ishte vendndodhja e Gokanna Viharas së lashtë të ndërtuar nga mbreti Mahasena.<ref name="Standing">{{cite news|url=http://www.sundayobserver.lk/2005/01/23/fea18.html|title=Standing sentinel|date=23 janar 2005|work=Sunday Observer|publisher=Lakehouse Publishing House|accessdate=1 dhjetor 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20121015050318/http://www.sundayobserver.lk/2005/01/23/fea18.html|language=en|archive-date=15 tetor 2012|url-status=dead}}</ref> Ajo bazohet gjithashtu mbi një pohim të bërë nga historiani Senarath Paranavithana në leximin e një mbishkrimi sanskrit dhurimi të shekullit të XIII në shkrimin tamil Grantha të bërë nga një Chodaganga Deva të gjetur në kompleksin e tempullit hindu. Mbishkrimi shkruan se Deva zbarkoi në Gokaranna në vitin 1223. Asnjë dëshmi, arkeologjike ose ndonjë lloji tjetër, nuk e mbështet pretendimin se ekzitonin vihara në sit.<ref name="Sabaratnam">{{cite web|url=http://www.sangam.org/articles/view/?id=286|title=Pirapaharan:Tamil blood boils|last=Sabaratnam|first=T.|year=2004|accessdate=25 nëntor 2010}}</ref> Burime të tjera tregojnë se kompleksi kishte qenë hindu me seksione budiste para shkatërrimit të tij.<ref>{{cite journal|title=Tamil culture|journal=Tamil Literature Society|year=1953|volume=2-3|pages=189–91}}</ref> Në vitin 1968, qeveria e unitetit e mbizotëruar nga shumica sinhaleze e Partisë së Bashkuar Kombëtare dhe pakica tamile mbizotëronte Partinë Federale u rrëzua pas mosmarrveshjeve rreth deklarimit të sitit hindu një zonë e mbrojtur. Një komitet i caktuar nga një ministër i Partisë Federale për të studiuar mundësinë e shpalljes së mbrojtjes së sitit u braktis pa u këshilluar nga kryeministri i kohës, Dudley Senanayake, pasi mori një letër ankese nga një murg i shquar budist që kundërshtonte për shkak se zona e tempullit do të "bjerë në duarët" e atyre "që nuk janë as sinhalezë as budistë". Partia Federale e tërhoqi mbështetjen e saj për qeverinë në vazhdim të këtij akti.<ref>{{cite book|last=Wilson|first=Jeyaratnam|title=Electoral politics in an emergent state: the Ceylon general election of May 1970|url=https://archive.org/details/electoralpolitic0000wils|year=1975|page=[https://archive.org/details/electoralpolitic0000wils/page/215 215]}}</ref><ref>{{cite book|last=Phadnis|first=Urmila|title=Religion and Politics in Sri Lanka|url=https://archive.org/details/religionpolitics0000phad|year=1976|page=[https://archive.org/details/religionpolitics0000phad/page/364 364]}}</ref><ref>{{cite book|last=Wilson|first=Jayaratnam|title=Sri Lankan Tamil nationalism|year=1999|page=99|isbn=0-7748-0759-8}}</ref><ref>{{cite book|last=Wilson|first=Jayaratnam|title=S.J.V. Chelvanayakam and the crisis of Sri Lankan Tamil nationalism, 1947–1977: a political biography|url=https://archive.org/details/sjvchelvanayakam0000wils|year=1994|page=[https://archive.org/details/sjvchelvanayakam0000wils/page/110 110]}}</ref> Sipas gazetarëve si T. Sabaratnam, ky incident pati pasoja negative për të ardhmen e bashkëpunimit midis bashkësive tamile dhe sinhaleze.<ref name="Sabaratnam"/> Tempulli dhe mjedisi i tij janë tashmë të zëna nga ushtria e Sri Lankës, që mban një bazë në fortesën Frederick. Më 21 shtator 2008, kryeprifti i tempullit Sivashri Kugarajakurrukali u vra në një fushatë që vinte në shënjestër priftërinjtë hindu në rajon.<ref>http://www.tamilnet.com/art.html?catid=13&artid=27004</ref><ref>http://www.tamilnet.com/art.html?catid=13&artid=33205</ref>

===Nalanda Gedige===
[[File:Nalanda Gedige - left side view.jpg|thumb|left|264px|Pamja e krahut të majtë të Nalanda Gediges]]
'''Nalanda Gedige''' (në gjuhën sinhaleze: නාලන්දා ගෙඩිගේ; në gjuhën tamile: நாலந்த கெடிகே; '''''Nālanda Gedige''''') është një kompleks i lashtë ndërtimor prej guri pranë Matales në [[Sri Lanka]]. Kjo ndërtesë ishte një [[Tempulli hindu|tempull i lashtë hindu]] i ndërtuar midis shekujve të VIII dhe të X në [[Arkitektura Dravidiane|Arkitekturën Dravidiane]] ([[Arkitektura Pallava|Stili Pallava]]) dhe më pas mendohet se është përdorur nga budistët.<ref name="TempleConsecrationRitualsInAncientIndia">Anna Aleksandra Ślączka: ''Temple consecration rituals in ancient India: text and archaeology - Volume 26 of Brill's indological''. BRILL, fq. 343</ref><ref name="HistoryOfHumanity">J. Harmatta, J. K. Litvak, R. Lonis, T. Obenga, R. Thanmar dhe Zhou Yiliang: ''History of Humanity: From the seventh century BC to the seventh century AD- Vol III''; Sri Lanka and South-East Asia; fq. 100</ref> Disa studiues e përshkruajnë këtë ndërtesë gjithashtu si një [[Arkitektura Dravidiane|ndërtim dravidian]] kushtuar një kulti Mahayanaa me mësime të theksuara tantrike dhe të njohur për një monument të mudshëm të afërt me [[Budizmi]]n Vajrayana (Tantrik).<ref>Nandasena Mudiyanse: ''Mahayana monuments in Ceylon''; M. D. Gunasena, 1967, fq. 28.</ref>
Nalanda Gedige është projektuar si një tempull hindu me një [[mandapa|mandapë]], një sallon hyrjeje (fillimisht me çati), një kalim të shkurtër në një qeli të zhveshur dhe një ambulator përreth [[garbhagriha|qendrës së shenjtë]]. Tashmë nuk ka mbetur ndonjë shenjë e zotave hindu, megjithatë thuhet se tempulli ka qenë përdorur nga budistët.
Seksionet e dekoruara pasurisht të façatës, të rikonstruktuara me mundim në vitin 1975, janë në mënyrë mbizotëruese në Stilin Jugor Indian dhe mund të jenë ndërtuar në shekujt VIII-XI, por data e saktë nuk mund të përcaktohet. Megjithatë, zoti Kubera shfaqet në krahun jugor të timpanit mbi shenjtërore dhe kjo është një veçori që gjendet vetëm në [[Sri Lanka]].

[[File:Nalanda Gedige temple.jpg|thumb|345px|Pamje ballore e Nalanda Gediges]]
====Historia====
Vlerësimet për datën e saj të ndërtimit varjojnë nga shekulli i VIII deri në shekullin e X të e. s. Kjo ishte periudhë trazirash të mëdha në ishull, me mbretërit e Indisë Jugore që vendoseshin në fillim të rënies së monarkisë sinahaleze. Ka të ngjarë që Nalanda Gedige të ketë qenë një përpjekje e e fortë për një shkrirje të kulturave tamile dhe sinhaleze.

Historia e Nalanda Gediges si një sit arkeologjik fillon në vitin 1893, kur sipas komisionerit të atëhershëm arkeologjike, H. C. P. Bell, "toka ishte përvetësuar rreth kësaj faltoreje pak të njohur dhe vetmitare të ndërtuar prej graniti, si një gedige e stilizuar në mënyrë popullore. Është e vendosur mbi terrenin e ngritur në fushat piktoreske të orizoreve të rrethuara nga kodra të ulëta dhe katundthe të vegjël prej druri. Në vitin 1911 një grup i vogël u veçua nga forca punëtore në [[Sigiriya]] për pastruar xhunglën e rritur përreth përreth rrënojave të ndërtesës. Këtij tempulli unik i vishej një rëndësi e vaçantë duke qenë shembull i vetëm i zbuluar deri tani në Cejlon i stileve të përzjera arkitekturore të përzierë në mënyrë të mirëmenduar për të formuar një ndërtesë të mrekullueshme homogjene".<ref name="tourismSl">Richard Boyle: [http://www.angelfire.com/planet/heritagesl2/nalanda/nalanda.htm ''Heritages-History of Nalanda Gedige'']</ref>

Belli kishte plane domethënëse për restaurimin e Nalanda Gediges – duke përfshirë çmontimin dhe zhvendosjen e saj – siç dëshmohet nga raporti i tij i vitit 1912: "Do të jetë e nevojshme që gradualisht të zgjerohet hapësira në veri dhe lindje të rrënojave të gediges, për sa është e mundshme, në pritje të arsyeshme të zbulimit të gjymtyrëve të tjera të mbuluara të strukturës, përpara se të çmontohet pjesërisht me një pamje të rindërtimit korrekt. Për këtë ndërtesë mjeshtërore nuk mund të lejohet të mbetet në këtë gjendje të tanishme gjysëm fiktive, kur të gjithë gurët në terren të jen rikuperuar nga toka".<ref name="tourismSl" />
Gjithësesi, asgjë nuk ndodhi deri shumë më vonë, në vitet 1980, kur faltorja u kërcënua nga përmbytjet e ujërave të ujëmbledhësit të sapokrijuar të Bowatennes. Mundësia për ti çmontuar rrënojat dhe rindërtuar duke mbajtur muret, u riparaqit për ti zhvendosur rrënojat më lartë ujërave. Ato tani qëndrojnë të rindërtuara përkrahë ujëmbledhësit dhe arrihen nga një rrugicë me cepa lulesh me një sfond të mahnitshëm kodrash të veshura me pemë.<ref name="tourismSl" />
Nalanda Gedige është një hibrid kurioz i [[Arkitektura Budiste|Arkitekturës Budiste]] dhe [[Arkitektura e tempujve hindu|Arkitekturës Hindu]]. Disa elemente dizajni janë qartësisht hindu, siç është [[mandapa]] ose salla e pritjes. Nuk ka shenja të zotave hindu. Në të ndodhen skalitje erotike por të gërryera të Budizmit Tantrik, shumë të ngjashme me ato të famshme në [[Grupi i monumenteve në Khajuraho|Khajuraho]] në [[India|Indi]]. Seksionet e façatës të dekoruara në mënyrë të pasur janë në stilin e shekullit të VII që lulëzoi në Madras të Indisë së Jugut. Megjithatë, seksioni jugor ka një nike gjysëm-rrethore që përmban një reliev të figurës së Kuveras, zotit të pasurisë, të ulur galiç mbi një blindë zambakur – një imazh që gjendet vetëm në [[Sri Lanka]].<ref name="tourismSl" />

Roland Raven-Hart, duke shkruar te “Ceylon: History in Stone (1964)” e përshkruan kështu këtë hibridizim: "Kudo tjetër ka mori ndërtesash hindu si dhe budiste dhe disa përzjerje të ngatërruara; por këtu stilet janë ndërthurur. Plan-terreni është budist, vestibuli i pastër hindu dhe kështu është faltorja e vogël pa dritare: balustrada e thjeshtë me gur hënor me krokodilë dhe lumenjtë e xhuxhave dhe arkitrari i derës janë sinhalezë ndërsa kornizat tamile; madje edhe skulpturat janë ndarë në mënyrë të përshtatshme. Efekti i përgjithshëm është magjepsës dhe për mua në mënyrë të papritur klasik, as e gjeta eksteriorin "të mbi-ngarkuar me dekorime" si Belli, megjithëse është i mbushur me kolona dhe dritare fallse në formë patkoi dhe shumë xhuxha gazmorë. Dhe kubeja duhet të ketë qenë një kuminim kur të katërta faqet e sajë ishin të pranishme, seçila me nive në formë patkoi dhe statuja, në vend të vetëm njërës që u gjet".<ref name="tourismSl" />

==Shiko edhe==
* [[Arkitektura e Tamil Nadusë]]
* [[Arkitektura e Chennait]]
* [[Arkitektura Dravidiane]]
* [[Lista e tempujve hindu në Tamil Nadu]]
* [[Arkitektura Pallava]]
* [[Arkitektura Chola]]
* [[Arkitektura e Sri Lankës]]
* [[Lista e tempujve hindu në Sri Lanka]]

==Shpjegime==
{{Commons category|Tamil Architecture of Tamil Nadu|Arkitektura Tamile}}
{{reflist|group=Shpjegimi}}

== Referime ==
{{reflist|2}}

==Bibliografia==
* {{cite book|author=Meera Abraham|title=Two medieval merchant guilds of south India|year=1988|language=en}}
* {{cite book|first=S.|last=Arumugam|year=1980|title=Some ancient Hindu temples of Sri Lanka|publisher=University of California|edition=2|oclc=8305376|language=en}}
* {{cite book|last=Arumugam|first=S.|year=1980|title=The Lord of Thiruketheeswaram, an ancient Hindu sthalam of hoary antiquity in Sri Lanka|publisher=Colombo|url=https://books.google.com/books?id=7g4YAAAAIAAJ|oclc=10020492|language=en}}
* {{cite book|editor=A. Sanrnugaratna Ayyar (redaktor)|title=Tirukkonasalapuranam|location=Jaffna|year=1909|publisher=Avaiyadakkarn}}
* João de Barros, Manoel Severim de Faria & João Baptista Lavanha: ''Da Asia de João de Barros e de Diogo de Couto''; Volume 13.: Asia de Diogo de Coto.
* {{Cite book|last=Bastin|first=Rohan|title=The Domain of Constant Excess: Plural Worship at the Munnesvaram Temples in Sri Lanka|publisher=Berghahn Books|url=https://books.google.com/books?id=SMRJDhDxu38C|date=dhjetor 2002|isbn=1-57181-252-0|oclc=50028737|language=en}}
* John Whitchurch Bennett: ''Ceylon and its capabilities: an account of its natural resources, indigenous productions, and commercial facilities''.
* {{cite book|author=Jean Baptiste Bourguignon d' Anville|title=A geographical illustration of the map of India|trans-title=Një ilustrim gjeografik të hartës së Indisë|year=1759|language=en}}
* {{cite book|author=Richard Boyle|url=http://www.angelfire.com/planet/heritagesl2/nalanda/nalanda.htm|title=Heritages-History of Nalanda Gedige|language=en}}
* {{cite book|author=Lionel Casson|title=The Periplus Maris Erythraei|year=1989|location=Princeton|language=en}}
* {{cite book|first=Francis D. K.|last=Ching|year=2007|title=A Global History of Architecture|url=https://archive.org/details/globalhistoryofa0000chin|publisher=John Wiley and Sons|location=New York|isbn=0-471-26892-5|language=en}}
* {{cite book|first=Francis D. K.|last=Ching|year=1995|title=A Visual Dictionary of Architecture|url=https://archive.org/details/visualdictionary0000fran|publisher=John Wiley and Sons|location=New York|isbn= 0-471-28451-3|language=en}}
* {{cite book|author=Hugh Chisholm|title=The Encyclopedia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information|volume=27|publisher=Encyclopedia Britannica|year=1911|language=en}}
* {{cite book|last=Clarke|first=Arthur C.|title=The Reefs of Taprobane; Underwater Adventures around Ceylon|url=https://archive.org/details/reefsoftaprobane0000unse|publisher=Harper|year=1957|location=New York|isbn=0-7434-4502-3|language=en}}
* {{cite book|author=James Cordiner|title=A Description of Ceylon|url=https://archive.org/details/adescriptioncey00cordgoog|year=1807|language=en}}
* Diogo do Couto: ''The history of Ceylon, from the earliest times to 1600 A. D.''.
* {{cite book|author1=Frank Moore Colby|author2=Talcott Williams|title=The New international encyclopaedia|volume=22|year=1923|language=en}}
* {{cite book|last=Dallapiccola|first=Anna L.|title=Dictionary of Hindu Lore and Legend|url=https://archive.org/details/dictionaryofhind0000dall|year=2002|publisher=Thames & Hudson|location=Londër|isbn=0-500-51088-1|language=en}}
* {{cite book|editor=P. P. Vaidyalinga Desicar|title=Daksinakailasapuranam|location=Jaffna|year=1916|publisher=Tirunakaraccurukkam|chapter=vargjet 31-4}}
* {{cite book|author=Ross E. Dunn|title=The adventures of Ibn Battuta, a Muslim traveler of the fourteenth century|year=1986|language=en}}
* {{cite book|author=Romesh Chunder Dutt|title=A History of Civilisation in Ancient India: Based on Sanscrit ...|volume=1|year=2001|language=en}}
* {{cite book|author1=Robert Fellowes|author2=Robert Knox|title=The history of Ceylon: from the earliest period to the year MDCCCXV: with characteristic details of the religion, laws, & manners of the people and a collection of their moral maxims & ancient proverbs|year=1815|language=en}}
* {{cite book|author1=Constance Frederica|author2=Gordon Cumming|title=Two happy years in Ceylon|volume=2|year=1893|language=en}}
* {{cite book|author1=Jonathan Forbes|author2=George Turnour|title=Eleven years in Ceylon: Comprising sketches of the field sports and natural history of that colony, and an account of its history and antiquities|url=https://archive.org/details/elevenyearsincey01forbuoft|year=1840|language=en}}
* {{cite book|author=Adam Hardy|url=http://books.google.co.in/books?id=aU0hCAS2-08C|title=Indian temple architecture: form and transformation: the Karṇāṭa Drāviḍa|language=en}}
* {{cite book|author=J. C. Harle|title=The Art and Architecture of the Indian Subcontinent|url=https://archive.org/details/artarchitectureo00harl|edition=botimi i dytë|year=1994|publisher=Yale University Press Pelican History of Art|isbn=030-006-217-6|language=en}}
* {{cite book|author1=J. Herramann|author2=E. Zurcher|author3=J. Harmatta|author4=J. K. Litvak|author5= R. Lonis|author6=T. Obenga|author7=R. Thanmar|author8=Zhou Yiliang|year=1996|title=History of Humanity: From the seventh century BC to the seventh century AD|chapter=Sri Lanka and South-East Asia|publisher=UNESCO|location=New York|volume=III|isbn=92-3-102812-X|url=http://books.google.com.sg/books?id=WGUz01yBumEC}}
* {{cite book|url=https://books.google.com/books?id=1BMrAAAAMAAJ|title=The New Encyclopaedia Britannica|first=Robert M.|last=Hutchins|date=1 janar 1974|publisher=Encyclopaedia Britannica|language=en}}
* {{cite book|author=K. Indrapala|title=Epigraphia Tamilica|publisher=Jaffna Archeological Society|year=1971}}
* {{cite book|last=Indrapala|first=Karthigesu|title=The evolution of an ethnic identity: The Tamils in Sri Lanka C. 300 BCE to C. 1200 CE|publisher=Vijitha Yapa|year=2007|location=Colombo|isbn=978-955-1266-72-1|language=en}}
* {{cite journal|last=Indrapala|first=Karthigesu|title=Senarat Paranavitana commemoration volume|chapter=An Inscription of the tenth year of Cola Lankesvara Deva from Kantalai, Sri Lanka.|publisher=Leiden|journal=Studies in South Asian Culture|volume=7|year=1978|location=Colombo|isbn=978-90-04-05455-4|oclc=185925405|language=en}}
* {{cite book|last=Ismail|first=Marina|year=1995|title=Early settlements in northern Sri lanka|publisher=Navrang|location=New Delhi|url=https://books.google.com/books?id=R1VuAAAAMAAJ|isbn=978-81-7013-137-3|oclc=243878815|language=en}}
* {{cite book|author=Taksina Kailacapuranam|title=Tirunakarac Carukkam|chapter=vargjet 28-9, 52-89. Temples of Siva in Sri Lanka|publisher=Chinmaya Mission of Sri Lanka|location=Colombo|year=1999}}
* {{cite book|author=Robert D. Kaplan|title=Monsoon: The Indian Ocean and the Future of American Power|url=https://archive.org/details/monsoonindianoce0000kapl|year=2010|language=en}}
* {{cite book|author1=Herbert Keuneman|author2=John Gottberg|author3=Ravindralal Anthonis|author4=Hans Hoefer|year=1985|title=Sri Lanka|publisher=Hong Kong: Apa Productions (HK); [Englewood Cliffs, N.J.: Distributed by] Prentice Hall, ©1985|location=Hong Kong|edition=3|isbn=978-0-13-839944-3|oclc=13501485}}
* {{cite book|last1=Laurie|first1=James|last2=Balbi|first2=Adriano|year=1842|title=System of universal geography: founded on the works of Malte-Brun and Balbi: embracing a historical sketch of the progress of geographical discovery ...|publisher=A. and C. Black|location=Edinburgh|oclc=84178282|language=en}}
* {{cite book|editor1-last=Lienhard|editor1-first=Siegfried|editor2-last=von Hinüber|editor2-first=Oskar|date=2007|title=Kleine Schriften|trans-title=Koleksion Shkrimesh|url=https://books.google.com/books?id=uo6t6kRviioC|language=de|publisher=Harrassowitz Verlag / Glasenapp-Stiftung|isbn=9783447056199|accessdate=5 shkurt 2014}}
* {{cite book|last=Long|first=George|year=1843|title=Penny Cyclopaedia of the Society for the Diffusion of Useful Knowledge|publisher=C. Knight  1846-1851|location=Londër|volume=25|oclc=46987946|language=en}}
* Sachindra Kumar Maity: ''Masterpieces of Pallava Art''.
* {{cite book|author=John Watson McCrindle|title=Ancient India as described in classical literature|year=1971|language=en}}
* Colin McKenzie: ''Remarks on some antiquities on the west and south coasts of Ceylon: written in the year 1796''.
* {{cite book|last=Mitchell|first=George|title=The Hindu Temple|url=https://archive.org/details/hindutempleintro0000mich|publisher=University of Chicago Press|year=1988|location=Chicago|isbn=0-226-53230-5|language=en}}
* {{cite book|first=Nandasena|last=Mudiyanse|year=1967|title=Mahayana monuments in Ceylon|publisher=M. D. Gunasena|location=Colombo, Sri Lanka|lccn=sa68008358|url = http://books.google.com.sg/books?id=JeneXe6xyAwC}}
* {{cite book|author=R. Nagasamy|title=Gangaikondacholapuram|year=1970|language=en}}
* {{cite book|last=Navaratnam|first=C. S.|title=A Short History of Hinduism in Ceylon|year=1964|location=Jaffna|oclc=6832704|language=en}}
* {{cite book|last=Pathmanathan|first=Sivasubramaniam|title=Hindu Temples of Sri Lanka|publisher=Kumaran Book House|year=2006|isbn=955-9429-91-4|language=en}}
* {{cite book|last=Pathmanathan|first=S.|year=1978|title=The Kingdom of Jaffna|volume=1|url=https://books.google.com/books?id=IMcLAAAAIAAJ|publisher=University of London/Colombo: Arul M. Rajendran|oclc=6530926|language=en}}
* {{cite book|author=Robert Percival|title=An account of the island of Ceylon, containing its history, geography, natural history, with the manners and customs of its various inhabitant|year=1805|language=en}}
* {{cite book|title=The Suma oriental of Tome Pires: an account of the east, from the red sea to China, written in Malacca and India in 1512–1515; and, The book of Francisco Rodrigues: pilot-major of the armada that discovered Banda and the Moluccas: rutter of a voyage in the red sea, nautical rules, almanack and, maps, written and drawn in the east before 1515|author1=Tomé Pires|author2 = Francisco Rodrigues|author3=Armando Cortesão|location=New Delhi|publisher=Asian Educational Services|year=2005|isbn=9788120605992|oclc=226252917|language=en}}
* {{cite book|author=V. Perniola|title=The Catholic church in Sri Lanka. The Portuguese period|volume=II-III|language=en}}
*{{Cite book|last=Phadnis|first=Urmila|title=Religion and Politics in Sri Lanka|year=1976|publisher=C. Hurst & Co Publishers Ltd|isbn=0-903983-52-4|language=en}}
* {{cite book|last=Pieris|first=Paulus Edward|year=1983|title=Ceylon, the Portuguese era: being a history of the island for the period, 1505–1658|volume=1|publisher=Tisara Prakasakayo|location=Sri Lanka|oclc=12552979|language=en}}
* {{cite book|author=P. L. Prematilleke|title=Nalanda - A Short Guide to the 'Gedige' Shrine|publisher=Central Cultural Fund, Ministri of Cultural Affairs, Sri Lanka|year=1985|language=en}}
* {{cite book|first1=Leelananda|last1=Prematilleka|first2=Sudharshan|last2=Seneviratne|year=1990|title=Perspectives in archaeology: Leelananda Prematilleke festschrift|language=en}}
* {{cite book|last=Pridham|first=Charles|title=An historical, political, and statistical account of Ceylon and its dependencies|url=https://archive.org/details/anhistoricalpol00pridgoog|publisher=T. and W. Boone|year=1849|location=Londër|oclc=2556531|language=en}}
* {{cite book|author=Fernão de Queyroz|title=The temporal and spiritual conquest of Ceylon|year=1680|language=en}}
* {{cite book|last=Raghavan|first=M. D.|title=Tamil culture in Ceylon: a general introduction|publisher=Colombo: Kalai Nilayam|year=1971|location=Colombo|oclc=453189836|language=en}}
* {{cite book|last=Ramachandran|first=Nirmala|year=2004|title=The Hindu legacy to Sri Lanka|publisher=Stamford Lake (Pvt.) Ltd.|location=Pannapitiya|oclc=230674424|isbn=978-955-8733-97-4|language=en}}
* {{cite book|last=Rasanayagam|first=M. C.|origyear=1926|title=Being a research into the history of Jaffna, from very early times to the Portuguese period|publisher=Asian Educational Services|year=1993|location=New Delhi|oclc=249907591|language=en}}
* {{cite book|last=Jewitt Robinson|first=Edward|year=1867|title=Hindu pastors: a memorial|url=https://archive.org/details/hindupastorsame00robigoog|publisher=Wesleyan Conference Office|location=Londër|oclc=4169794|language=en}}
* {{cite book|author=Duane W. Roller|title=Eratosthenes' "Geography|year=2010|language=en}}
* {{cite book|last=Room|first=Adrian|year=2006 |title=Placenames of the world: origins and meanings of the names for 6,600 countries, cities, territories, natural features, and historic sites|url=https://archive.org/details/placenamesofworl02edroom|publisher=Jefferson, N.C.; London: McFarland & Co.|edition=2|isbn=978-0-7864-2248-7|oclc=439732470|language=en}}
* {{cite book|author=K. A. Nilakanta Sastri|title=A History of South India|url=https://archive.org/details/dli.ernet.448836|year=1955|language=en}}
* {{cite book|author=Karen Schreitmuller|title=Baedeker India|year=2012|language=en}}
* {{cite book|last1=Sellby|first1=Martha A.|title=Tamil geographies: cultural constructions of space and place in South India|year=2008|publisher=SUNY Press|author2=Indira Viswanathan Peterson|language=en}}
* {{cite book|author=Ajay Mitra Shastri|title=India as seen in the Bṛhatsaṁhitā of Varāhamihira|year=1969|language=en}}
* {{cite book|last1=de Silva|first1=K. M.|last2=Ray|first2=C. M.|title=History of Ceylon|publisher=Ceylon University Press|year=1959–1973|location=Colombo|oclc=952216}}
* {{cite book|last=Sivaratnam|first=C.|year=1968|title=Tamils in early Ceylon|oclc=248358279|url = https://books.google.com/books?id=hlocAAAAMAAJ|language=en}}
* {{cite book|last=Sivaratnam|first=C.|year=1964|title=An outline of the cultural history and principles of Hinduism|publisher=Stangard Printers|location=Colombo|edition=1|oclc=12240260|language=en }}
* {{cite book|author=Willian Skeen|title=Adam's Peak: legendary, traditional, and historic notices of the Samanala ...|url=https://archive.org/details/adamspeaklegend00skeegoog|year=1870|language=en}}
* {{cite book|first=Anna Aleksandra|last=Ślączka|year=2007|title=Temple consecration rituals in ancient India: text and archaeology|publisher=BRILL|isbn=9789004158436|url=http://books.google.com.sg/books?id=9LznwzyNE18C}}
* {{cite book|author=George Woolley Spencer|title=The politics of expansion: the Chola conquest of Sri Lanka and Sri Vijaya|year=1983|language=en}}
* {{cite book|author=Horatio John Suckling|title=Ceylon: A General Description of the Island, Historical, Physical, Statistical|year=1994|language=en}}
* {{cite book|last=S. Sundararajan|title=Ancient Tamil country: its social and economic structure|year=1991|publisher=Navrang|language=en}}
* {{cite book|last=Taylor|first=Isaac|year=1843|title=Names and Their Histories: A Handbook of Historical Geography and Topographical Nomenclature|publisher=BiblioBazaar, LLC|location=Londër|isbn=0-559-29668-1|language=en}}
* {{cite book|first=James Emerson|last=Tennent|title=Ceylon; an account of the island physical, historical and topographical, with notices of its natural history, antiquities, and productions|url=https://archive.org/details/b29352770_0001|publisher=Longman, Green; Longman, Roberts|year=1859|location=Londër|oclc=2975965|language=en}}
*{{Cite book|last=Wilson|first=Jeyaratnam|title=Electoral politics in an emergent state: the Ceylon general election of May 1970|url=https://archive.org/details/electoralpolitic0000wils|year=1975|publisher=Cambridge University Press|isbn=0-521-20429-1|language=en}}
* {{cite book|last=Wilson|first=Jayaratnam|title=Sri Lankan Tamil nationalism|year=1999|publisher=UBC Press|isbn=0-7748-0759-8|language=en}}
* {{cite book|last=Wilson|first=Jayaratnam|title=S.J.V. Chelvanayakam and the crisis of Sri Lankan Tamil nationalism, 1947–1977: a political biography|year=1994|publisher=C. Hurst & Co. Publishers|isbn=978-1-85065-130-7|id=ISBN 1-85065-130-2|language=en}}
* {{cite book|author=Manohar Laxman Varadpande|title=History of Indian Theatre|volume=1|year=1987|language=en}}
* {{cite book|author=S. Vithiananthan|title=Nān̲kāvatu An̲aittulakat Tamil̲ārāycci Makānāṭṭu nikal̲ccikaḷ, Yāl̲ppāṇam, Can̲avari|origyear=1974|volume=2|year=1980}}
* Krishna Vwaipayana Vyasa: [http://www.fullbooks.com/Mahabharata-of-Krishna-Dwaipayana-Vyasa-Bk-35.html Mahabharata]; seksionet LXXXV dhe LXXXVIII, Libri 3; 400 p.e.s.

[[Kategoria:Arkitektura Indiane]]
[[Kategoria:Arkitektura e Azisë Jugore]]