Armenia Perëndimore

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Koncepti modern i Armenisë së Bashkuar siç pretendohet nga Federata Revolucionare Armene.
Portokalli: zonat e populluara dërrmuese nga armenët (Republika e Armenisë: 98%;[1] Nagorno-Karabakh: 99%; Javakheti: 95%)
E verdha: Zonat historikisht armene me popullsi armene aktualisht pa ose me pak rëndësi (Armenia Perëndimore dhe Nahiçevani)
Ndarja e planifikuar e Perandorisë Osmane sipas Traktatit të Sèvres të vitit 1920

Armenia Perëndimore (Armenishtja perëndimore: Արեւմտեան Հայաստան, Arevmdian Hayasdan) është një term për t'iu referuar pjesëve perëndimore të malësive armene të vendosura brenda Turqisë (më parë Perandoria Osmane) që përbëjnë atdheun historik të armenëve.[2] Armenia Perëndimore, e referuar gjithashtu si Armenia Bizantine, u shfaq pas ndarjes së Armenisë së Madhe midis Perandorisë Bizantine (Armenia Perëndimore) dhe Persisë Sasanide (Armenia Lindore) në vitin 387 e.r.. Që nga gjenocidi armen, mërgata armene si dhe armenët indigjenë në Turqinë moderne ka kërkuar përfaqësim politik në Armeninë Perëndimore[3][4] ose ribashkim me Republikën e Armenisë.

Zona u pushtua nga osmanët në shekullin e 16-të gjatë Luftës Osmane-Safavid (1532-1555) kundër rivalëve të tyre të përhershëm iranianë safavid. Duke u kaluar nga i pari tek i dyti, sundimi osman mbi rajonin u bë vendimtar vetëm pas Luftës Osmane-Safavide të 1623-1639.[5] Zona më pas u bë e njohur edhe si Armenia Turke[6] ose Armenia Osmane.[7] Gjatë shekullit të 19-të, Perandoria Ruse pushtoi të gjithë Armeninë Lindore nga Irani,[8] dhe gjithashtu disa pjesë të Armenisë Turke, si Karsi. Popullsia armene e rajonit u prek gjatë masakrave të përhapura të armenëve në vitet 1890.

Armenët që jetonin në tokat e tyre stërgjyshore u shfarosën ose u dëbuan nga forcat osmane gjatë gjenocidit armen të vitit 1915 dhe gjatë viteve në vijim. Shkatërrimi sistematik i trashëgimisë kulturore armene, e cila kishte duruar mbi 4000 vjet,[9][10] konsiderohet një shembull i gjenocidit kulturor.[11][12]

Që nga viti 2000, një komitet organizativ i kongresit të trashëgimtarëve të armenëve perëndimorë që i mbijetuan gjenocidit armen është aktiv në komunitetet e mërgatës.[13] Më 10 gusht 2020, tre partitë tradicionale armene - Federata Revolucionare Armene (ARF, Dashnak), Partia Social Demokrate Hunçakiane (Hunchaks) dhe Partia Demokratike Liberale Armene (Ramgavars) - lëshuan një deklaratë të përbashkët për njëqindvjetorin e Traktatit të Sèvres, duke deklaruar se traktati është i vetmi dokument ndërkombëtar që përcakton kufirin midis Armenisë dhe Turqisë. "Traktati i Sèvres është një traktat ndërkombëtar i vlefshëm, megjithëse nuk është ratifikuar nga të gjithë nënshkruesit, por nuk është zëvendësuar ligjërisht nga asnjë instrument tjetër ndërkombëtar. Të paktën nga pikëpamja e të drejtave të çështjes armene, Republika e Armenisë dhe kombit armen, ajo mbetet një premtim i bazuar në të drejtën ndërkombëtare”.[14]

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ "2011 Census Results" (PDF). armstat.am (në anglisht). National Statistical Service of Republic of Armenia. fq. 144.
  2. ^ Myhill, John (2006). Language, Religion and National Identity in Europe and the Middle East: A historical study (në anglisht). Amsterdam: J. Benjamins. fq. 32. ISBN 978-90-272-9351-0.
  3. ^ "About Government" Arkivuar 2023-04-15 tek Wayback Machine. The Government of the Republic of Western Armenia (Armenia).
  4. ^ "Western Armenians are preparing". A1+ (në anglisht). 16 nëntor 2007. Arkivuar nga origjinali më 27 shtator 2008.
  5. ^ Wallimann, Isidor; Dobkowski, Michael N. (mars 2000). Genocide and the Modern Age: Etiology and Case Studies of Mass Death (në anglisht). Syracuse University Press. ISBN 9780815628286. Marrë më 30 dhjetor 2014.
  6. ^ Tozer, Henry Fanshawe (1881). Turkish Armenia and Eastern Asia Minor (në anglisht). Longmans, Green, and Company. ISBN 9780404164621.
  7. ^ Laderman, Charlie (2019). Sharing the Burden: The Armenian Question, Humanitarian Intervention, and Anglo-American Visions of Global Order (në anglisht). Oxford University Press. fq. 42. ISBN 9780190618605.
  8. ^ Timothy C. Dowling Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya, and Beyond pp 728–729 ABC-CLIO, 2 December 2014 ISBN 1598849484
  9. ^ Marie-Aude Baronian; Stephan Besser; Yolande Jansen (2007). Diaspora and Memory: Figures of Displacement in Contemporary Literature, Arts and Politics (në anglisht). Rodopi. fq. 174. ISBN 9789042021297.
  10. ^ Shirinian, Lorne (1992). The Republic of Armenia and the rethinking of the North-American Diaspora in literature (në anglisht). Lewiston, New York: Edwin Mellen Press. fq. ix. ISBN 9780773496132. This date is important, for it marks the beginning of the Armenian Genocide, which destroyed the multi-thousand-year Armenian presence in historical, Western Armenia.
  11. ^ Hovannisian, Richard G. (2008). The Armenian Genocide: Cultural and Ethical Legacies (në anglisht). New Brunswick, New Jersey: Transaction Publishers. fq. 22. ISBN 9781412835923.
  12. ^ Jones, Adam (2013). Genocide: A Comprehensive Introduction (në anglisht). Routledge. fq. 114. ISBN 9781134259816.
  13. ^ "Western Armenians are preparing". A1+ (në anglisht). 16 nëntor 2007. Arkivuar nga origjinali më 27 shtator 2008.
  14. ^ "Սեւրի Դաշնագրի 100-ամեակին առիթով Ս.Դ.Հ.Կ.-Հ.Յ.Դ.-Ռ.Ա.Կ. միացեալ յայտարարութիւն – Հայ Դատի Կենտրոնական Խորհուրդ — Armenian National Committee – International" (në armenisht). 2021-01-13. Arkivuar nga origjinali më 2021-01-13. Marrë më 2022-07-29.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Armenia_Perëndimore&oldid=2608340"