Armenia e Bashkuar

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Të mos ngatërrohet me Armenia e Madhe.
Koncepti modern i Armenisë së Bashkuar siç pretendohet nga Federata Revolucionare Armene.
Portokalli: zonat e populluara dërrmuese nga armenët (Republika e Armenisë: 98%;[1] Nagorno-Karabakh: 99%; Javakheti: 95%[2])
E verdha: Zonat historikisht armene me popullsi armene aktualisht pa ose me pak rëndësi (Armenia Perëndimore dhe Nahiçevani)
Shënim: Artsakh (Nagorno-Karabakh) është paraqitur në kufijtë de facto të para vitit 2020.
Mali Ararat, sot ndodhet në Turqi, siç shihet nga kryeqyteti i Armenisë Jerevan. Mali është një simbol i Armenisë Perëndimore për shumë armenë.

Armenia e Bashkuar (Armenisht: Միացեալ Հայաստան, romanizuar: Miats'eal Hayastan) gjithashtu i njohur si Armenia e Madhe është një koncept irredentist etno-nacionalist armen që i referohet zonave brenda atdheut tradicional armen - Malësia armene - të cilat aktualisht janë ose kanë qenë historikisht të populluara kryesisht nga armenë. Ideja e asaj që armenët e shohin si bashkim të tokave të tyre historike ishte mbizotëruese gjatë gjithë shekullit të 20-të dhe është përkrahur nga individë, organizata dhe institucione të ndryshme, duke përfshirë partitë nacionaliste Federata Revolucionare Armene (ARF ose Dashnaktsutyun) dhe Trashëgimia, ASALA dhe të tjerë.

Ideja e ARF për "Armeninë e Bashkuar" përfshin pretendime ndaj Armenisë Perëndimore (Turqia lindore), Nagorno-Karabakh (Artsakh), enklavës pa dalje në det Nahçivani (Nakhichevan) të Azerbajxhanit dhe rajonit Javakheti (Javakhk) të Gjeorgjisë.[3][4] Nagorno-Karabakh dhe Javakhk janë të banuara në masë të madhe nga armenë. Armenia Perëndimore dhe Nahçivani kishin popullsi të konsiderueshme armene në fillim të shekullit të 20-të, por jo më. Popullsia armene e Armenisë Perëndimore u shfaros pothuajse plotësisht gjatë gjenocidit armen të vitit 1915, kur prania mijëravjeçare armene në këtë rajon përfundoi kryesisht dhe trashëgimia kulturore armene u shkatërrua kryesisht nga qeveria osmane.[5][6] Në vitin 1919, qeveria e Republikës së Parë të Armenisë, e dominuar nga ARF, shpalli bashkimin formal të tokave armene. ARF i mbështet pretendimet e saj ndaj Armenisë Perëndimore, tani e kontrolluar nga Turqia, në Traktatin e Sèvres të vitit 1920, i cili në fakt u mohua nga ngjarjet e mëvonshme historike. Këto pretendime territoriale shihen shpesh si qëllimi përfundimtar i njohjes së gjenocidit armen dhe si pjesë e dëmshpërblimeve të gjenocidit armen.[7][8]

Lëvizja më e fundit irredentiste armene, lëvizja Karabakh e cila filloi në vitin 1988, u përpoq të bashkonte Nagorno-Karabakh me Armeninë e atëhershme sovjetike. Si rezultat i luftës së mëvonshme me Azerbajxhanin, forcat armene vendosën kontroll efektiv mbi pjesën më të madhe të Nagorno-Karabakh dhe rretheve përreth, duke arritur kështu bashkimin de facto të Armenisë dhe Karabakut.[9][10] Disa nacionalistë armenë e konsiderojnë Nagorno-Karabakh "fazën e parë të Armenisë së Bashkuar".[11]

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ "2011 Census Results" (PDF). armstat.am (në anglisht). National Statistical Service of Republic of Armenia. fq. 144.
  2. ^ "Ethnic Groups by Major Administrative-territorial Units" (PDF) (në anglisht). National Statistics Office of Georgia. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 4 tetor 2018. Marrë më 11 nëntor 2012.
  3. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura crisisgroup
  4. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura FOOTNOTEHarutyunyan200989
  5. ^ Hovannisian, Richard G. (2008). The Armenian Genocide: Cultural and Ethical Legacies (në anglisht). New Brunswick, NJ: Transaction Publishers. fq. 22. ISBN 978-1-4128-3592-3.
  6. ^ Jones, Adam (2013). Genocide: A Comprehensive Introduction (në anglisht). Routledge. fq. 114. ISBN 978-1-134-25981-6.
  7. ^ Theriault, Henry (6 maj 2010). "The Global Reparations Movement and Meaningful Resolution of the Armenian Genocide". The Armenian Weekly (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 10 maj 2010.
  8. ^ Stepanyan, S. (2012). "Հայոց ցեղասպանության ճանաչումից ու դատապարտումից մինչև Հայկական հարցի արդարացի լուծում [From the Recognition and Condemnation of the Armenian Genocide to the Just Resolution of the Armenian Question]". Lraber Hasarakakan Gitutyunneri (në armenisht). Yerevan: Akademia e Shkencave Armene (1): 34. ISSN 0320-8117. Arkivuar nga origjinali më 10 nëntor 2017. Marrë më 26 shtator 2014. Արդի ժամանակներում Հայկական հարցը իր էությամբ նպատակամղված է Թուրքիայի կողմից արևմտահայության բնօրրան, ցեղասպանության և տեղահանության ենթարկված Արևմտյան Հայաստանը' հայրենիքը կորցրած հայերի ժառանգներին և Հայաստանի Հանրապետությանը վերադարձնելուն:
  9. ^ Ambrosio 2001, f. 146: "... Armenia's successful irredentist project in the Nagorno-Karabakh region of Azerbaijan."
  10. ^ Hughes, James (2002). Ethnicity and Territory in the Former Soviet Union: Regions in Conflict (në anglisht). London: Cass. fq. 211. ISBN 978-0-7146-8210-5. Indeed, Nagorno-Karabakh is de facto part of Armenia.
  11. ^ "ARS Marks Centennial With Pilgrimage to Der Zor, Armenia and Karabakh". Asbarez (në anglisht). 30 dhjetor 2010. Arkivuar nga origjinali më 25 korrik 2021. ...Artsakh, the guiding light of Armenian victories and the first stage of a United Armenia.
Bibliografia
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Armenia_e_Bashkuar&oldid=2608348"