Aspirina

Principi aktiv i Aspirinës - Acidi acetilsalicilik

Aspirina, e njohur gjithashtu si acid acetilsalicilik (ASA), është një ilaç anti-inflamator josteroid (NSAID) që përdoret për të reduktuar dhimbjen, ethet dhe/ose inflamacionin dhe si një antitrombotik. Kushtet specifike inflamatore që aspirina përdoret për të trajtuar përfshijnë sëmundjen Kawasaki, perikarditin dhe ethet reumatike.

Aspirina përdoret gjithashtu për një kohë të gjatë për të ndihmuar në parandalimin e sulmeve të mëtejshme në zemër, goditjeve ishemike dhe mpiksjes së gjakut te njerëzit me rrezik të lartë. Për dhimbje ose temperaturë, efektet zakonisht fillojnë brenda 30 minutave. Aspirina vepron në mënyrë të ngjashme me NSAID-të e tjera, por gjithashtu shtyp funksionimin normal të trombociteve.

Një efekt negativ i zakonshëm është një stomak i mërzitur. Efektet anësore më të rëndësishme përfshijnë ulcerat e stomakut, gjakderdhjen në stomak dhe përkeqësimin e astmës. Rreziku i gjakderdhjes është më i madh tek ata që janë më të moshuar, që pinë alkool, marrin NSAID të tjera ose që marrin hollues të tjerë të gjakut. Aspirina nuk rekomandohet në pjesën e fundit të shtatzënisë. Në përgjithësi nuk rekomandohet te fëmijët me infeksione për shkak të rrezikut të sindromës Reye. Doza të larta mund të rezultojnë në zhurmë në vesh.

Një pararendës i aspirinës që gjendet në lëvoren e pemës së shelgut (gjinia Salix) është përdorur për efektet e saj shëndetësore për të paktën 2400 vjet. Në 1853, kimisti Charles Frédéric Gerhardt trajtoi ilaçin salicilate natriumi me klorur acetil për të prodhuar acid acetilsalicilik për herë të parë. Gjatë 50 viteve të ardhshme, kimistë të tjerë krijuan strukturën kimike dhe shpikën metoda më efikase prodhimi: 69-75

Aspirina është e disponueshme pa recetë mjekësore si një medikament pronësor ose gjenerik në shumicën e juridiksioneve. Është një nga medikamentet më të përdorura në mbarë botën, me rreth 40.000 tonë (50-120 miliardë pilula) të konsumuara çdo vit dhe është në listën e barnave thelbësore të Organizatës Botërore të Shëndetësisë. Në vitin 2020, ishte ilaçi i 36-të më i zakonshëm në Shtetet e Bashkuara, me më shumë se 17 milionë receta.

Përdorimet

Aspirina e njohur ndryshe edhe si acid acetilsalicilik, është një ilaç (drogë) që përdoret shpesh si:

• analgjezik - për të qetësuar dhimbje të lehta
• antipiretik – për të reduktuar temperaturën
• anti-inflamator

Aspirina ka, gjithashtu, një efekt kundër mpiksjes së gjakut (koagulimit të gjakut).

Historia e zbulimit

Aspirina u prodhua për herë të parë nga firma farmaceutike Bayer, duke u nxjerrë nga një bimë. Tanimë patenta e zbulimit të aspirinës ka skaduar, dhe ajo mund të prodhohet dhe tregtohet lirisht.

Referime

• Lappin, Michael R. (2001). Feline Internal Medicine Secrets. Elsevier Health Sciences. ISBN 1-56053-461-3.

External links

• NextBio Aspirin Entry Arkivuar 18 dhjetor 2008 tek Wayback Machine
• Colour-enhanced scanning electron micrograph of aspirin crystals
• Interactive 3D-structure of aspirin with detailed x-ray crystal structure data
• The History of Aspirin
• How Aspirin works Arkivuar 23 janar 2020 tek Wayback Machine
• The science behind aspirin
• Take two: Aspirin, New uses and new dangers are still being discovered as aspirin enters its 2nd century. Shauna Roberts, American Chemical Society
• Ling, Greg (2005). "Aspirin". How Products are Made (në anglisht). Vëll. 1. Thomson Gale.
• U.S. National Library of Medicine: Drug Information Portal - Aspirin