Shihni burimin për Cornell University

{{Infobox_University
|name                 = Cornell University
|latin_name        = Universitas Cornelliana
|image                = [[File:Cornell University seal.svg |200px|Stema e Universitetit]]
|motto                = ''"I would found an institution where any person can find instruction in any study."''
|established       = 1865
|president          = Hunter R. Rawlings III
|staff                  = 2,908
|students           = 20,939 <ref name="enrollstats">{{cite web|url=http://www.dpb.cornell.edu/documents/1000172.pdf|title=Enrollments by College|accessdate=24 nëntor 2010|date=tetor 2010 |format=PDF |work=University Registrar |publisher=Cornell University }}</ref>
|type                  = Universitet Privat
|campus            = [[Ithaca]], [[New York]], [[ShBA]]
|website             = [http://www.cornell.edu// www.cornell.edu]
}}

'''Universiteti Kornell '''([[en]]: ''Cornell University'' /kɔːrˈnɛl/) është një universitet privat amerikan i vendosur në qytetin e [[Ithaca|Itakës]], në shtetin e [[New York|Nju Jorkut]]. Ai njihet si një universitet kërkimor dhe është pjesë e grupimit të 8-të universiteteve më të më mirë në ShBA, të cilët njihen bashkarisht si "[[Ivy League]]". I themeluar në 1865 nga Ezra Cornell dhe Andrew Dickson White, universiteti kishte për qëllim mësimin dhe përhapjen e dijes në të gjitha fushat - nga klasikët tek shkencat natyrore, dhe nga edukimi teorik në atë të aplikuar.  Këto ideale, të pazakonta për kohën, janë enkapsuluar në shprehjen e famshme të Ezra Cornell-it: ''"Unë dua të ndërtoj një institucion ku çdo person mund të gjejë nxënje në çdo fushë"''.<ref name="motto">{{Cito web|url=http://www.cornell.edu/search/index.cfm?tab=facts&q=&id=514|title=Cornell University Facts: Motto|publisher=Cornell University|accessdate=22 maj 2006}}</ref>

Universiteti është i organizuar në shtatë Kolegje dhe shtatë Departamente Pasuniversitare, ku çdo Kolegj dhe Departament është autonom dhe përcakton vetë standardet e pranimit dhe programet akademike.  Përvec kampusit të Itakës, Universiteti administron gjithashtu dy kampuse satelitore mjekësore, një në qytetin e [[New York City|Nju Jorkut]] dhe një në [[Katar]].

Që prej themelimit të saj, Cornell ka qenë një institucion laik, ku aplikantët pranohen në bazë të aftësive, pavarësisht fesë apo racës. Cornell numëron më shumë se 245,000 alumni në botë, 34 studiues Marshall, 29 Studiues Rhodes, 43 fitues të çmimit [[Nobel]] dhe 14 miliarderë.<ref name="factbook"/><ref name="nobel">{{Cito web|url=http://www.news.cornell.edu/campus/Nobel_Laureates_at_CUk1.shtml|title=Cornell Nobel laureates|publisher=Cornell News Service|accessdate=6 qershor 2006}}</ref><ref name="Rhodes Scholars">{{Cito web|url=http://ezra.cornell.edu/posting.php?timestamp=1165899600|title=Uncle Ezra|publisher=Cornell University|accessdate=10 janar 2007}}</ref> Trupi Studentor përbëhet nga rreth 14,000 studentë në nivelin Bachelor dhe 7.000 studentë që ndjekin Master ose Doktoraturë, të cilët përfaqësojnë të gjitha 50 shtetet amerikane dhe 122 vende të ndryshme të botës.<ref name="student body">{{Cito web|url=http://www.cornell.edu/about/facts/stats.cfm|language=en|title=Facts about Cornell|format=URL|publisher=Cornell University|accessdate=26 tetor 2011}}</ref><ref name="The Top 10 Universities for Billionaire Alumni">{{Cito web|url=http://www.cnbc.com/2013/02/23/The-Top-10-Universities-for-Billionaire-Alumni.html?slide=5|title=Universities for Billionaire Alumni|publisher=CNBC|accessdate=2 nëntor 2015}}</ref>

== Historiku ==
[[Skeda:Sage_Chapel,_HDR.jpg|djathtas|parapamje|Kapela Sage, vendi ku prehen themeluesit e universitetit|255x255px]][[Skeda:Andrew_Dickson_White_statue_and_Goldwin_Smith_Hall.jpg|parapamje|Goldwin Smith Hall, godina qendrore e lëndëve shoqërore|majtas|260x260px]]Universiteti Kornell u themelua më 27 prill 1865 pas autorizimit të Sentatit të shtetit të [[New York|Nju Jorkut]] për t'i akorduar universitetit grantin e tokës e akorduar nga ligji Morrill i 1862-shit.  Gjithashtu, senatori Ezra Cornell ofroi tokën e fermës së tij në qytetin e [[Ithaca|Itakës, New York]] , si dhe $500,000 nga pasuria e tij për të siguruar pavarësinë institucionale të universitetit të sapo krijuar.  Një nga kolegët më të ngushtë të Ezra Cornell, senatori Andrew Dickson White ra dakord që të shërbente si presidenti i parë i universitetit.  Universiteti Kornell çeli dyert për 412 studentët e tij të parë më 7 tetor 1868.<ref name="opening">{{Cito web|url=http://www.cornell.edu/about/facts/faq_profile.cfm?id=915|title=Cornell University - Facts about Cornell - How old is Cornell?|publisher=Cornell.edu|accessdate=2 janar 2012}}</ref>

Qysh në fillimet e veta, Kornelli u dallua si një institucion arsimor inovator, qoftë në qasjen e tij akademike dhe në fasilitetet e ofruara.  Për shembull, në vitin 1883 Kornelli u bë një nga universitetet e para që përdori energjinë elektrike e prodhuar nga [[Hidrocentralet|energjia hidrike]] për të ndriçuar kampusin.<ref name="chp">{{Cito web|url=http://www.utilities.cornell.edu/utl_heatinghistory.html|title=The Early History of District Energy at Cornell University|accessdate=24 nëntor 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070704140529/http://www.utilities.cornell.edu/utl_heatinghistory.html|archivedate=4 korrik 2007}}</ref> Që nga viti 1894, Universiteti Kornell, ndonëse një institucion arsimor privat, përbëhet nga një sërë Kolegjesh të financuar nga [[New York|shteti]],<ref>{{Cite book|title=''Politics and Public Higher Education in New York State: Stony Brook: A Case History''|url=https://archive.org/details/politicspublichi0000gelb|publisher=P. Lang|year=2001|isbn=978-0-8204-4919-7|page=14|author=Gelber, Sidney|place=New York}}</ref> dhe ka mbikëqyrur aktivitete kërkimore të financuara bashkërisht me autoritetet [[New York|shtetërore]] dhe [[Shtetet e Bashkuara të Amerikës|federale]].<ref>{{Cito web|url=http://www.cce.cornell.edu/learnAbout/Pages/About.aspx|language=en|title=Cornell University Cooperative Extension About Us|accessdate=25 mars 2014}}</ref>

Universiteti Kornell pësoi një zgjerim drastik në vitet që pasuan [[Lufta e Dytë Botërore|Luftën e Dytë Botërore]], kur shumë të rinj të kthyer nga lufta u mbëtashtetën nga [[Shtetet e Bashkuara të Amerikës|qeveria federale]] për të ndjekur studimet universitare.

Duke filluar në vitet 2000, popullata studentore e Universitetit arriti në rreth 20,000 studentë, të mbështetur nga një staf akademik prej 3,000 pedagogësh.<ref>{{Cito web|url=http://www.info.cornell.edu/CUFACTS/demographics.html|title=Cornell Facts 2000-2001|publisher=Cornell University|archiveurl=https://web.archive.org/web/20020608034139/http://www.info.cornell.edu/CUFACTS/default.html|archivedate=8 qershor 2002|accessdate=2 gusht 2013|at=Student, Faculty, Staff and Alumni Demographics}}</ref> Tërë këto studentë mund të zgjedhin nga një larmishmëri kursesh studimi, duke qënë se sot Kornelli ofron më shumë se 4,000 kurse.<ref>{{Cito web|url=http://www.cornell.edu/about/|title=About Cornell University|publisher=Cornell University|accessdate=17 shtator 2010}}</ref>

== Kampuset ==
=== Kampusi në Itaka ===
[[Skeda:Cornell_University_arts_quad.JPG|djathtas|parapamje|Pamje nga zona qëndrore e kampusit të Universitetit në [[Itaka]]|254x254px]]
Kampusi kryesor i Universitetit shtrihet mbi kodrat në lindje të qytetit të [[Ithaca|Itakës]], në [[New York|Nju Jorkun]] qendror, me pamje drejt qytetit dhe liqenit Cayuga. Që prej themelimit, Universiteti ka vazhduar të zgjerohet dhe sot ai zë një sipërfaqe prej rreth 2,300 hektarësh (9.3&nbsp;km<sup>2</sup>).<ref name="ithaca">{{Cito web|url=http://www.cornell.edu/visiting/ithaca|language=en|title=Cornell University - The Ithaca Campus|publisher=Cornell University|accessdate=6 prill 2006}}</ref> Kampusi qendror përfshin një numër të madh ndërtesash akademike dhe administrative, si laboratorë, auditorë, muzeume, konvikte dhe fasilitete të ndryshme sportive.<ref>{{Cito web|url=http://dining.cornell.edu/campuslife/housing/undergraduate/cascadilla-hall.cfm|language=en|title=Housing – Cascadilla Hall|publisher=Cornell University|accessdate=14 dhjetor 2010}}</ref><ref>{{Cito web|url=http://www.campuslife.cornell.edu/campuslife/housing/undergraduate/sheldon-court.cfm|language=en|title=Sheldon Court|publisher=Cornell University|accessdate=21 shtator 2010}}</ref><ref>{{Cito web|url=http://www.ci.ithaca.ny.us/index.asp?Type=B_BASIC&SEC=%7B4519B3DC-DFAD-47EE-9E0A-6A55E243E4B4%7D&DE=%7BFEA36033-DB19-4201-9F95-A5F4DAA6DE06%7D|title=Collegetown|publisher=City of Ithaca|accessdate=14 dhjetor 2010|archive-date=11 nëntor 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20071111232615/http://www.ci.ithaca.ny.us/index.asp?Type=B_BASIC&SEC=%7B4519B3DC-DFAD-47EE-9E0A-6A55E243E4B4%7D&DE=%7BFEA36033-DB19-4201-9F95-A5F4DAA6DE06%7D|url-status=dead}}</ref>

Kamusi qendror është i njohur për stilin arkitektonik eklektik të ndërtesave, duke pasur ndërtime në stilin ''neo-gotik kolegjial, ''në stil ''viktorian,'' godina ''neoklasike'', por edhe ndërtime ''moderniste''.    tQyteza universitare është shënuar nga një parregullt paraqitjen dhe eklektik stilet arkitektonike, duke përfshirë zbukurime Studentor Gotik, e Viktorias, dhe Neoclassical ndërtesa dhe më të këmbimit ndërkombëtar dhe [[Arkitektura moderne|modernist]] strukturave.<ref>{{Cite book|title=A Century at Cornell|last=Margulis|first=Daniel|publisher=[[Cornell Daily Sun]]|year=1980|isbn=0-938304-00-3|location=[[Ithaca, New York|Ithaca, N.Y.]]|pages=110–111|author2=Schroeder, John}}</ref>

=== Kampuset në Nju York ===
[[Skeda:Cornell_med_02.jpg|parapamje|Qendra Spitalore "Weill", në [[New York City|Nju Jork]].|255x255px]]

==== Shkolla Mjeksore "Weill Cornell" ====
Kampusi mjeksor "Weill Cornell" i Universitetit Kornell ndodhet në verilindje të ishullit të [[Manhattan]]it. Ndonëse kanë fakultete të ndara, Kornelli dhe [[Universiteti i Kolumbias]] kanë një bashkëpunim të thellë me njëri-tjetrin, duke menaxhuar bashkarish Qendrën Spitalore Universitare "NewYork-Presbyterian".<ref>{{Cito web|url=http://careers.nyp.org/about-us/locations/|title=NewYork–Presbyterian|accessdate=12 gusht 2014|archive-date=12 gusht 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140812212715/http://careers.nyp.org/about-us/locations/|url-status=dead}}</ref> Këto mësimdhënies spitalet përfshijnë Payne Whitney Klinikë në Manhattan dhe Westchester Ndarje në White Plains, New York.<ref>{{Cito web|url=http://nyp.org/services/psychiatry.html|language=en|title=Psychiatry and Mental Health - New York Presbyterian Hospital|publisher=New York Presbyterian Hospital|accessdate=22 shtator 2010}}</ref><ref>{{Cito web|url=http://www.med.cornell.edu/archives/history/nurses_training.html?name1=New+York+Training+School+for+Nurses&type1=2Active|title=New York Hospital Training School for Nurses (Cornell University-New York Hospital School of Nursing)|publisher=Cornell University|accessdate=14 dhjetor 2010}}</ref>

==== Kampusi "Cornell Tech" ====
Më 19 dhjetor 2011, Universiteti Kornell dhe Instituti Izraelit i Teknologjisë "Technion", fituan konkursin për të ndërtuar një kampus të përqendruar në [[Teknologjia e informacionit|teknologjinë e informacionit]].  Si pjesë e ndihmës për ndërtimin e këtij kampusi, bashkia e [[New York City|Nju Jorkut]] do të ofrojë $100 milion dollarë subvencione dhe tokën e zotëruar prej saj në ishullin Roosevelt, në lindje të [[Manhattan]]it.  Ndërtimi i kampusit prej 2.1 milion metra katror, të projektuar nga Thom Mayne i firmës arkitekturore "Morphosis", filloi në vitin 2014 dhe pritet të përfundojë në vjeshtën e vitit 2017.<ref>{{Cito web|url=http://www.news.cornell.edu/stories/Dec11/NYCcover.html|language=en|title='Game-changing' tech campus goes to Cornell, Technion|publisher=Cornell University|accessdate=17 dhjetor 2011}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://www.nytimes.com/2012/05/09/arts/design/thom-mayne-of-morphosis-is-chosen-for-cornellnyc-tech.html|language=en|work=The New York Times|first=Robin|last=Pogrebin|title=Thom Mayne of Morphosis Is Chosen for CornellNYC Tech|date=8 maj 2012}}</ref>

== Pranimet ==
Për programin mësimor që fillon në vjeshtën e vitit 2016, nga 44,966 aplikantë për të ndjekur një nga programet e studimit në Kornell, vetëm 3,277 studentë u pranuan (13.96% e aplikimeve).<ref name="CDS_C">[http://irp.dpb.cornell.edu/common-data-set Common Data Set 2015-2016, Part C] Cornell University</ref> Mesatarja e notave të studentëve të pranuar në testimin SAT ishin 650-750 nga 800 pikë të mundshme për leximin kritik dhe 680-780 nga 800 pikë të mundshme për matematikë.<ref name="CDS_C" />

== Renditja ==
Në vitin 2015, Kornell si renditet si [[universiteti]] i 13-të më i mirë në botë në renditjen ''Academic Ranking of World Universities, ''i'' ''17-të më i miri nga ''QS World University Rankings'' dhe i 18-ti nga  ''Times Higher Education World University Rankings''.<ref>{{Cito web|url=http://www.topuniversities.com/university-rankings/world-university-rankings/2015#sorting=rank+region=+country=+faculty=+stars=false+search=|title=QS World University Rankings® 2015/16|publisher=QS Quacquarelli Symonds Limited|accessdate=3 nëntor 2015}}</ref><ref>{{Cito web|url=https://www.timeshighereducation.com/world-university-rankings/2016/world-ranking#!/page/0/length/25|language=en|title=World University Rankings 2015-2016|publisher=Times Higher Education|accessdate=3 nëntor 2015}}</ref>  Universiteti Kornell u rendit si universiteti i 15-të më i miri në [[Shtetet e Bashkuara të Amerikës|ShBA]] në renditjen kombëtare të Universiteteve për vitin nga gazeta ''U.S. News & World Report.''<ref>{{Cito web|url=http://colleges.usnews.rankingsandreviews.com/best-colleges/rankings/national-universities/page+2|title=U.S. News National Universities Rankings|publisher=U.S. News & World Report|accessdate=3 nëntor 2015|archive-date=16 gusht 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160816210029/http://colleges.usnews.rankingsandreviews.com/best-colleges/rankings/national-universities/page+2|url-status=dead}}</ref><span class="cx-segment" data-segmentid="943"></span>

== Alumni ==
Universiteti Kornell numëron rreth 245,027 alumni,<ref name="factbook"/> nga të cilët mund të përmendim 31&nbsp;fituesit e programit "Marshall Scholars" dhe 28 fituesit e "Rhodes Scholars".<ref name="factbook">{{Cito web|url=http://www.cornell.edu/about/facts/cornell_facts.pdf|title=2009–10 Factbook|publisher=Cornell University|format=PDF|accessdate=27 dhjetor 2009}}</ref><ref name="Rhodes Scholars"/> [[Skeda:Cornellclubnyc.jpg|parapamje|Klubi Kornell në [[New York City|Nju Jork]] është i hapur vetëm për të diplomuarit e universitetit.|majtas|232x232px]]
[[Skeda:Cornell_commencement_2008.jpg|parapamje|375x375px|Ceremonia e Diplomimit në Kornell për vitin 2008.]]
Kornelli është universiteti i vetëm në botë me tre fitues femra të [[Çmimi Nobel|Çmimit Nobel]] (Pearl S. Buck, Barbara McClintock, dhe Toni Morrison) në mesin e të diplomuarve të tij.<ref name="nobel"/><ref>{{Cito web|url=http://cornellsun.com/section/opinion/content/2010/10/06/letter-editor-cu-should-embrace-female-nobel-laureates|title=C.U. Should Embrace Female Nobel Laureates|date=6 tetor 2010|publisher=''[[The Cornell Daily Sun]]''|accessdate=8 tetor 2010|archive-date=12 janar 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120112040311/http://cornellsun.com/section/opinion/content/2010/10/06/letter-editor-cu-should-embrace-female-nobel-laureates|url-status=dead}}</ref>
Shumë të diplomuar të Universitetit vazhdojnë të ruajnë lidhjet midis tyre, përmes ribashkimeve njëherë në 10-të vjet<ref>{{Cito web|url=http://cornellalumnimagazine.com/pdfs/advertisers/09_Ad_Rates_for_Classes.pdf|title=Place a Reunion Ad in Class Notes|publisher=Cornell Alumni News|accessdate=12 dhjetor 2010}}</ref> dhe nëpërmjet ''Klubit Kornell në Nju Jork''.<ref name="TimeDonations">[http://time.com/money/4195204/2015-donations-colleges-universities/ 2015 Donations to Colleges and Universities] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160404084749/http://time.com/money/4195204/2015-donations-colleges-universities/ |date=4 prill 2016 }}, accessed March 10, 2016.</ref>

Të diplomuarit nga Universiteti Kornell janë dalluar për arritjet e tyre në jetën publike dhe në profesionet e tyre.<ref name="factbook"/><ref>{{Cite book|title=The 100 Most Notable Cornellians|url=https://archive.org/details/100mostnotableco00glen|language=en|last=Altschuler|first=Glenn C.|publisher=Cornell University Press|year=2003|isbn=0-8014-3958-2|location=[[Ithaca, New York|Ithaca, N.Y.]]|author2=Isaac Kramnick|author3=R. Laurence Moore}}</ref>  Përshembull, Lee Teng-hui ka shërbyer si President i [[Republika e Kinës|Tajvan]]<nowiki/>i,<ref>{{Cito web|title=Lee Teng-hui at Cornell|publisher=Cornell University Campus News|url=http://www.news.cornell.edu/campus/Lee/Lee-index.html|language=en|accessdate=19 korrik 2010}}</ref> ndërsa Tsai Ing-wen sapo është zgjedhur si Presidentja e parë femër e [[Republika e Kinës|Tajvanit]],<ref>{{Cito web|title=Cornell Graduate Tsai Ing-wen Just Did the Unthinkable in Taiwan|publisher=NBC News|url=http://www.nbcnews.com/news/world/cornell-graduate-tsai-ing-wen-just-did-unthinkable-taiwan-n498746|language=en|accessdate=18 jan 2016}}</ref> Mario García Menocal ka qenë President i [[Kuba|Kubës]],<ref>{{Cito web|title=Mario García Menocal|publisher=Latin American Studies.org|url=http://www.latinamericanstudies.org/menocal-bio.htm|language=en|accessdate=19 korrik 2010}}</ref> Jamshid Amuzegar ('50) ishte kryeministër i [[Irani]]t,<ref name="Bill1989">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=FNBpbh-mDcoC&pg=PA223|title=The Eagle and the Lion: The Tragedy of American-Iranian Relations|last=Bill|first=James A.|publisher=Yale University Press|accessdate=14 dhjetor 2010|year=1989|isbn=978-0-300-04412-6|page=223}}</ref> ndërsa Janet Reno ('60) ka qënë Prokurorja e Përgjithshme e parë femër e [[Shtetet e Bashkuara të Amerikës|Shteteve të Bashkuara]],<ref name="DuffyLeeman2005">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=dqEOLyqYz2EC&pg=PR391|title=American voices: an encyclopedia of contemporary orators|last2=Leeman|first2=Richard W.|date=30 gusht 2006|publisher=Greenwood Publishing Group|accessdate=14 dhjetor 2010|isbn=978-0-313-32790-2|page=391|last1=Duffy|first1=Bernard K.}}</ref> kurse Ruth Bader Ginsburg ('54) shërben si gjyqtare në'' Gjykatën Supreme të ShBA-ve''.<ref name="Bredeson1995">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=ZL5IKpjaH9UC|title=Ruth Bader Ginsburg: Supreme Court justice|last=Bredeson|first=Carmen|publisher=Enslow Publishers|accessdate=14 dhjetor 2010|year=1995|isbn=978-0-89490-621-3|page=22}}</ref>

==Lidhje të jashtme==

* [http://www.cornell.edu/ Faqja zyrtare e Cornell Universitety]

== Burim i të dhënave ==
{{Reflist|30em}}

==Shih edhe ==
* [[Cornell Law School]]
* [[Ivy League]]

{{Ivy League}}

[[Kategoria:Universitete dhe kolegje në Shtetet e Bashkuara]]
[[Kategoria:Universitete Anglosaksone]]
[[Kategoria:Ivy League]]