Doza e bën helmin

Alle Dinge sind Gift, und nichts ist ohne Gift; allein die Dosis macht, dass ein Ding kein Gift ist.
Të gjitha gjërat janë helm dhe asgjë nuk është pa helm; vetëm doza e bën atë kështu që një gjë nuk është një helm.

—Paracelsus, 1538^[1]

"Doza bën helmin" (latinisht: dosis sola facit venenum 'vetëm doza e bën helmin') është një fjalë e urtë që synon të tregojë një parim bazë të toksikologjisë. I atribuohet Paracelsusit i cili shprehu maksimën klasike të toksikologjisë "Të gjitha gjërat janë helm, dhe asgjë nuk është pa helm; vetëm doza e bën atë që një gjë të mos jetë helm". Kjo shpesh kondensohet në: "Doza e bën helmin" ose në latinisht, "Sola dosis facit venenum". Kjo do të thotë që një substancë mund të prodhojë efektin e dëmshëm që lidhet me vetitë e saj toksike vetëm nëse arrin një sistem biologjik të ndjeshëm brenda trupit në një përqendrim mjaft të lartë (dmth. dozë). ^[2]

Parimi mbështetet në gjetjen se të gjitha kimikatet, madje edhe uji dhe oksigjeni, mund të jenë toksike nëse hahet, pihet ose absorbohet shumë. "Toksiciteti i çdo kimikati të veçantë varet nga shumë faktorë, duke përfshirë shkallën në të cilën ai hyn në trupin e një individi." ^[3] Ky zbulim ofron gjithashtu bazën për standardet e shëndetit publik, të cilat specifikojnë përqendrimet maksimale të pranueshme të ndotësve të ndryshëm në ushqim, ujin e pijshëm publik dhe mjedisin. ^[3]

Megjithatë, nuk ka asnjë lidhje lineare dhe toksiciteti kimik është më kompleks sesa thjesht efektet akute të shkaktuara nga ekspozimi afatshkurtër. Doza relativisht të ulëta të ndotësve në ujë, ushqim dhe mjedis mund të kenë efekte të rëndësishme kronike nëse ka ekspozim afatgjatë. ^[3]

Në përgjithësi, efektet e dozave të ndryshme mund të jenë shumë të ndryshme në nivele të ndryshme (jo vetëm ndikime më të mëdha dhe më të vogla në varësi të dozës).

Ideja përshkruan fenomenin në të cilin substancat helmuese mund të jenë medicinale në doza të vogla.

Shiko gjithashtu[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Doza mesatare vdekjeprurëse, LD₅₀, matja e toksicitetit akut për një substancë të caktuar. Një tabelë shënon LD₅₀ të ujit.
Hormesis
Përqendrimi i dozës
Indeksi terapeutik - ide paralele në farmakologjinë bashkëkohore
Toksikologjia mjekoligjore

Shënime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

^ "Die dritte Defension wegen des Schreibens der neuen Rezepte," Septem Defensiones 1538. Werke Bd. 2, Darmstadt 1965, p. 510 (full text)
^ "The Dose Makes the Poison". Chemsafe (në anglishte amerikane). Yale University. Arkivuar nga origjinali më 2011-02-02. Marrë më 2022-08-13. A substance can produce the harmful effect associated with its toxic properties only if it reaches a susceptible biological system within your body in a sufficient concentration
^ ^a ^b ^c Trautmann, Nancy (shtator 2005). "The Dose Makes the Poison-Or Does It?". BioScience. American Institute of Biological Sciences. 55 (9): 809–810. Arkivuar nga origjinali më 2005-11-17. Marrë më 3 gusht 2023. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "Trautmann" defined multiple times with different content

[1] "Die dritte Defension wegen des Schreibens der neuen Rezepte," Septem Defensiones 1538. Werke Bd. 2, Darmstadt 1965, p. 510 (full text)

[Chemsafe-2] "The Dose Makes the Poison". Chemsafe (në anglishte amerikane). Yale University. Arkivuar nga origjinali më 2011-02-02. Marrë më 2022-08-13. A substance can produce the harmful effect associated with its toxic properties only if it reaches a susceptible biological system within your body in a sufficient concentration

[Trautmann-3] Trautmann, Nancy (shtator 2005). "The Dose Makes the Poison-Or Does It?". BioScience. American Institute of Biological Sciences. 55 (9): 809–810. Arkivuar nga origjinali më 2005-11-17. Marrë më 3 gusht 2023. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "Trautmann" defined multiple times with different content

[1]

[2]

[3]